Hai chuyên gia ở Canada và Đức vừa công bố một nghiên cứu, trong đó nhận định Trung Quốc đang bước vào giai đoạn tiến hành củng cố và quân sự hóa những thực thể mà họ đã chiếm được trên Biển Đông sau khi đã hoàn thành giai đoạn bồi đắp đảo nhân tạo.
TQ đang bước vào giai đoạn tiến hành củng cố và quân sự hóa ở Biển Đông. Nguồn: Sina
Trong bài phân tích mới đây đăng trên tạp chí The Diplomat có tiêu đề ‘Giai đoạn quân sự hóa kế tiếp của Trung Quốc trên Biển Đông’, Tiến sỹ Scott N. Romaniuk, hiện đang nghiên cứu sau tiến sỹ về vai trò an ninh và quân sự Trung Quốc tại Viện Trung Quốc, Đại học Alberta của Canada và nghiên cứu sinh tiến sỹ Tobias Burgers tại Viện Otto-Suhr thuộc Đại học Tự do Berlin, cho rằng việc Trung Quốc bành trướng một cách đáng kinh ngạc tại vùng biển rộng 1,35 triệu dặm vuông thuộc Biển Đông và ngay sau đó tiến hành quân sự hóa khu vực trong vài năm qua đã tạo dựng một mội trường an ninh phức tạp.
Mặc dù có lập luận cho rằng căng thẳng trong khu vực sẽ giảm bớt do Trung Quốc đã ngừng các hành động phiêu lưu chiếm thêm lãnh thổ về phía nam, môi trường an ninh phức tạp của khu vực có thể sẽ bước vào giai đoạn căng thẳng dâng cao và phức tạp mới trong năm 2019, bài viết nói. Giai đoạn kế tiếp này sẽ diễn ra do Trung Quốc quyết tâm củng cố những vị trí mà họ có được trên Biển Đông thông qua sức mạnh quân sự và sức mạnh chính trị song song với mối đe dọa nghiêm trọng từ việc tuần tra quân sự và bước nhảy vọt trong việc triển khai máy bay do thám, chiến hạm có tên lửa được dẫn đường và rất nhiều khí tài quân sự, hai tác giả phân tích.
Chiến dịch xây dựng đảo ban đầu của Trung Quốc giờ đây đã diễn ra gần 10 năm. Giai đoạn kế tiếp của việc bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông là củng cố và tăng cường khả năng quân sự ở những lãnh thổ họ có được trú đóng nhiều hòn đảo nhỏ từng được xem là không thể ở được, bao gồm bãi cạn Scarborough chiến lược vốn nằm cách đảo chính Luzon của Philippines chỉ có 140 hải lý. Dù vậy, nỗ lực của Trung Quốc ở Biển Đông vẫn không thể đem lại thay đổi lớn trong hiện trạng quan hệ giữa các cường quốc.
Theo hai chuyên gia, “cho dù Bắc Kinh đang có sự yên ắng tạm thời không chiếm thêm các thực thể trên Biển Đông, cách hành xử của họ ở vùng biển này chính là hiện thân của mục tiêu đạt được bá quyền trong khu vực. Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn chưa đạt được mức độ kiểm soát đối với tuyến hải lộ quan trọng về mặt chiến lược này. Ở một vùng biển mà năm bên tranh chấp còn lại Việt Nam, Philippines, Brunei, Malaysia và Đài Loan đều có tuyên bố chủ quyền chồng lấn, lập trường của Trung Quốc vẫn bị áp lực và các lãnh thổ mà họ kiểm soát liên tục bị đe dọa”. Hai nhà nghiên cứu cho rằng sự lên tiếng mạnh mẽ của Trung Quốc đối với điều mà họ cho là các hành động đột kích mang tính khiêu khích của Mỹ là một chỉ dấu mạnh mẽ cho thấy những thực thể Bắc Kinh kiểm soát trên Biển Đông và lợi ích của họ trong khu vực vẫn gặp đe dọa. Còn mối đe dọa từ bên ngoài thì Bắc Kinh sẽ còn tiếp tục lấn chiếm và xây dựng ở vùng biển này.
Trong vòng một vài năm qua, Bắc Kinh đã mở rộng những bãi san hô và bãi đá ngầm hiện có lên đến hàng ngàn mẫu, nhưng sự hiện diện quân sự và sự sẵn sàng chiến đấu của họ vẫn chưa tới mức đủ để giành quyền kiểm soát đối với toàn bộ Biển Đông. “Quá trình này nhiều khả năng sẽ diễn ra lâu hơn mọi người tưởng. Việc chiếm giữ và xây dựng đảo không hề làm giảm đi các tuyên bố chủ quyền hiện tại của các bên tranh chấp. Những tuyên bố chủ quyền này vốn được các đối tác và đồng minh ở xa hậu thuẫn cũng không có khả năng biến mất trong tương lai”, bài phân tích lập luận.
Theo hai nhà nghiên cứu, sự kết hợp của ba nhân tố giúp gia tăng nhanh chóng khả năng sẽ có thêm hành động quân sự hóa trên Biển Đông. Đó là việc Trung Quốc bành trướng trong quá khứ và tiếp tục củng cố vị trí bất chấp tuyên bố chủ quyền liên tục của các nước khác; việc Washington tuyên bố rằng tự do hàng hải vốn là nguyên tắc của luật pháp quốc tế cần phải được duy trì; và việc Bắc Kinh không giữ lời hứa trước đây là sẽ không xây dựng thêm nữa trên Biển Đông.
Các chiến dịch cứu hộ dân sự lâu nay vẫn là lời biện hộ chính cho việc Bắc Kinh tiếp tục xây dựng các cơ sở quân sự và triển khai các hệ thống vũ khí, bao gồm máy bay chiến đấu tối tân, tên lửa đất đối không, tên lửa chống hạm và công nghệ phá sóng bất chấp đảm bảo của Chủ tịch Tập Cận Bình rằng những thực thể họ chiếm giữ trên Biển Đông sẽ không được quân sự hóa. Bắc Kinh đã từng tỏ dấu hiệu rằng tương lai của các sứ mạng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc có dính đến Giải phóng quân Trung Quốc sẽ khiến họ cần xây thêm căn cứ quân sự. Những bước đi này là chìa khóa để tăng cường năng lực chống tiếp cận của Trung Quốc.
Hai nhà nghiên cứu cho rằng do Trung Quốc không có khả năng theo kịp tất cả các khía cạnh trong sức mạnh quân sự của Mỹ, ít nhất là về mặt chất lượng trong ngắn hạn, sự hiện diện quân sự bên ngoài biên giới Trung Quốc là một nấc thang hợp lý và cần thiết nếu Trung Quốc hy vọng thể hiện quyền lực của họ lên một mức cao hơn. Đầu tư quân sự của Trung Quốc tiếp tục tăng và họ chỉ có một mặt trận để tập trung vào đó là Biển Đông. Những vụ việc như giám đốc tài chính của tập đoàn Hoa Vi, bà Mạnh Vãn Châu, bị bắt giữ và tranh chấp thương mại dai dẳng với Mỹ đã khiến mọi người tập trung sự chú ý giúp cho Bắc Kinh có vỏ bọc hữu dụng để che đậy những hoạt động của họ trên Biển Đông. Do đó, lợi ích của Trung Quốc trên Biển Đông đã trở nên tương đối ít được nhắc đến trên truyền thông. “Những vấn đề gây xao lãng cũng cho Trung Quốc thời gian quý giá để thiết lập sự hiện diện quân sự mạnh mẽ hơn ở Biển Đông trên những thực thể mà họ kiểm soát hơn là mở rộng và theo đuổi các công trình bồi đắp đảo nữa. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng viện tới những phương cách khác để khẳng định chủ quyền với việc Brunei đang ngày càng dựa vào Trung Quốc về kinh tế thông qua các thỏa thuận thương mại và tài chính. Nhờ đó mà Bắc Kinh đã có được một đồng minh mà họ rất cần trên Biển Đông vốn hoặc sẽ là giữ im lặng hoặc lay chuyển theo hướng phù hợp với các lợi ích chiến lược của Bắc Kinh”, bài phân tích viết.
Về phía Philippines, nước này đã tìm cách lấy lòng Trung Quốc sau khi bị hấp dẫn với những hứa hẹn của ý tưởng ‘Vành đai, Con đường’. Chiến lược phát triển hoành tráng này vừa là công cụ chính trị vừa là ý tưởng kinh tế mà Bắc Kinh có thể dựa vào để tăng cường ảnh hưởng chính trị đối với chính sách của các nước quanh Biển Đông. “Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là một nước tương đối ngoan cố đối với Bắc Kinh và vẫn là thành trì chống lại sự bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông với một chuỗi những hành động thách thức Trung Quốc. Nỗ lực của Việt Nam trong việc lên án những hành động phiêu lưu của Trung Quốc trên Biển Đông cho thấy giới hạn của chính sách gây áp lực hữu hảo của Bắc Kinh lên các nước để họ lặng lẽ từ bỏ tuyên bố chủ quyền các khu vực tranh chấp.”
Trung Quốc đã chứng tỏ có những con đường khác để tiến trên Biển Đông và mở rộng quyền kiểm soát của họ trên thực tế. Kéo dài các cuộc đàm phán và mua chuộc các nước là hai chiến thuật khả dĩ. Nga cũng từng dùng chiến thuật tương tự để siết chặt sự kiểm soát của họ đối Crưm bốn năm sau khi họ sáp nhập vùng lãnh thổ này từ tay Ucraina, tác giả bài phân tích nhận xét.