Trong cuộc họp diễn ra hồi cuối tuần vừa rồi, Ngoại trưởng của 7 cường quốc mạnh hàng đầu thế giới thuộc nhóm G7 đã đồng loạt “chĩa mũi tấn công” về phía Nga, đổ lỗi cho Nga gây ra sự đổ vỡ của một hiệp ước vũ khí đồng thời cảnh báo sẽ trả đũa Nga.
Ngoại trưởng các nước thuộc nhóm G7 hồi cuối tuần vừa rồi đã kêu gọi Moscow quay trở lại thực thi nghiêm túc và đầy đủ các nghĩa vụ đưa ra trong Hiệp ước Các Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF). Đây là nội dung có trong thông cáo chung cuối cùng được đưa ra sau cuộc họp hai ngày vừa rồi của Ngoại trưởng các nước G7 ở Dinard của Pháp.
“Chúng tôi kêu gọi Nga quay trở lại thực thi đầy đủ và có kiểm chứng các nghĩa vụ được đưa ra trong Hiệp ước, trước khi quyết định rút khỏi Hiệp ước của Mỹ có hiệu lực, nhằm bảo vệ Hiệp ước này. Chúng tôi thừa nhận Nga đã không tuân thủ Hiệp ước và vì thế có thế khiến Hiệp ước này bị chấm dứt”, Thông cáo chung của G7 đã viết như vậy.
Ngoại trưởng các nước G7 cam kết “sẽ tiếp tục cảnh giác trước những hệ lụy về an ninh gây ra từ việc Nga phát triển và triển khai các tên lửa không tuân theo INF đồng thời sẽ có biện pháp đáp trả”.
Những phát biểu trên cho thấy các nước phương Tây tiếp tục nỗ lực cứu vãn Hiệp ước INF. Trong phát biểu của mình, các nước G7 đã công khai đổ lỗi cho Nga đồng thời đã cảnh báo sẽ trả đũa Nga.
INF được ký kết là để giải quyết một cuộc khủng hoảng tên lửa hạt nhân thời Xô-viết nhằm vào các thủ đô phương Tây. Hiệp ước INF được ông Mikhail Gorbachev và ông Ronald Reagan ký năm 1987 cấm Nga và Mỹ phát triển, triển khai và thử nghiệm các tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo được phóng đi từ mặt đất với tầm bắn từ khoảng 300 đến 3.400 dặm (tương đương từ 482km đến 5470km). Hiệp ước này được coi là một thành tựu lớn đạt được trong nỗ lực nhằm “tháo ngòi” căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh và giúp hóa giải nỗi lo sợ về vũ khí hạt nhân ở châu Âu.
Nga và Mỹ liên tục cáo buộc lẫn nhau về những vụ vi phạm hiệp ước. Mỹ tố cáo Nga chế tạo các tên lửa bị cấm trong hiệp ước. Trong khi đó, Nga tố ngược lại rằng Mỹ không tuân thủ INF khi thiết lập các căn cứ quân sự ở Đông Âu có khả năng không chỉ phòng thủ mà còn tấn công được và có thể nhằm vào Nga. Bất chấp những lời cáo buộc trên, chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama trước đó đã quyết định không từ bỏ thỏa thuận này.
Tuy nhiên, trong một động thái gây sững sờ với các đồng minh Châu Âu của Mỹ, Tổng thống Donald Trump hồi cuối năm ngoái đã tuyên bố ý định rút Mỹ ra khỏi hiệp ước INF với lý do Nga vi phạm hiệp ước này. Đầu năm nay, Mỹ chính thức tuyên bố khởi động tiến trình rút khỏi hiệp ước INF từ hồi đầu tháng này với lý do là để đáp trả việc Moscow triển khai tên lửa 9M729 – một loại tên lửa mới bị cáo buộc là vi phạm hiệp ước INF. Ngay sau động thái của Mỹ, Nga cũng tuyên bố rút khỏi hiệp ước. Việc Mỹ rút khỏi hiệp ước INF là động thái gây ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh của Châu Âu và vì thế Châu Âu đã không thể tránh khỏi cảm giác choáng váng trước hành động của đồng minh thân thiết Mỹ.
Quá trình Mỹ rút ra khỏi hiệp ước INF chỉ chính thức có hiệu lực vào tháng 8. Điều này đồng nghĩa vẫn còn cơ hội trong 6 tháng tới để cứu vãn hiệp ước. Tuy nhiên, rất ít người nghĩ rằng, hiệp ước INF có thể được cứu vãn. Tổng thư ký NATO Stoltenberg nói rằng, liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương phải chuẩn bị cho “một tương lai không có hiệp ước INF và một tương lai với nhiều tên lửa của Nga hơn”.
Sự sụp đổ của hiệp ước ký năm 1987 INF làm dấy lên quan ngại về viễn cảnh bùng nổ một cuộc chạy đua vũ trang mới ở Châu Âu.
Những diễn biến trên cho thấy rõ một thực tế là Châu Âu đang thực sự quan ngại về viễn cảnh hiệp ước INF bị xóa bỏ và đang tìm cách cứu vãn hiệp ước này.
Nếu hiệp ước INF bị hủy bỏ thì sẽ chỉ còn Hiệp ước Cắt Giảm Vũ khí Chiến lược (START MỚI) là bước cản trở cuối cùng đối với viễn cảnh phổ biến vũ khí hạt nhân không kiểm soát. Hiệp ước này có thời hạn đến năm 2021 và Washington chưa quyết định có làm mới nó hay không.