Trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc đang trong một cuộc chiến thương mại leo thang, thì một mặt trận xung đột thứ hai giữa hai nước cũng đang diễn ra mạnh mẽ không kém, đó chính là ở Biển Đông.
Mỹ tiến hành tự do hàng hải, hàng không, tập trận chung với các nước ở Biển Đông. Nguồn: AP
Liên tục các cuộc tập trận chung hải quân, không quân ở Biển Đông giữa các nước, do Mỹ phát động
Những ngày cuối tháng 5, một khu trục hạm tên lửa dẫn đường của Hải quân Mỹ đã được triển khai gần bãi cạn Scarborough, khu vực bị Trung Quốc chiếm đóng từ năm 2012 nhưng được Philippines tuyên bố là một phần của vùng đặc quyền kinh tế (EEZ). Việc triển khai tàu khu trục trên là lần thứ hai Mỹ tiến hành chiến dịch tự do hoạt động hàng hải (FONOP) trong tháng 5. Các cuộc diễn tập của Mỹ và các nước đã thách thức hoạt động quân sự hóa gần đây của Trung Quốc. Cuộc diễn tập trên biển diễn ra trong bối cảnh các cuộc tập trận chung của lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ – Philippines được tổ chức vào đầu tháng 5 gần bãi cạn Scarborough, hai bên đã lần đầu tiên diễn tập công tác tìm kiếm và cứu hộ gần khu vực này.
Các tàu bảo vệ bờ biển Trung Quốc theo dõi chặt chẽ cuộc tập trận trong vòng 5 km. Bắc Kinh có lý do gây lo ngại vì các lực lượng Mỹ và Philippines đã tổ chức một cuộc tập trận chung vào tháng 4 mô phỏng việc tái chiếm một hòn đảo bị chiếm đóng từ xa. Một số người tin rằng các cuộc tập trận báo hiệu vai trò tương lai lớn hơn cho lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ trong khu vực. Năm nay, Trung Quốc đã tăng gấp đôi số lần triển khai quân sự và quân sự ở Biển Đông, gây lo ngại về các cuộc đụng độ tiềm năng với các quốc gia yêu sách nhỏ hơn. Trung Quốc có tranh chấp lãnh thổ với Philippines, Việt Nam, Malaysia, Indonesia và Đài Loan trong khu vực hàng hải rộng lớn. Bắc Kinh tuyên bố chiếm tới 90% diện tích biển trong cái gọi là bản đồ “đường chín đoạn”. Đáp lại, Chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tiến hành một chiến lược mới để chống lại tham vọng hàng hải của Trung Quốc. Hiện đã có dấu hiệu cho thấy sự phối hợp hải quân giữa Mỹ và các nước ngày càng tăng.
Lần đầu tiên, Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Philippines (9/5) đã tiến hành các cuộc tập trận FONOP chung trên đường đến Singapore dự Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng Đông Nam Á (ADMM+). Mặc dù 4 nước đã tổ chức các cuộc tập trận chung trong nhiều hoán vị song phương và ba bên trong những năm gần đây, song đây là lần đầu tiên họ gắn kết các lực lượng chung để thúc đẩy hợp tác theo sáng kiến về một “Khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương tự do và rộng mở”.
Củng cố quan hệ với các đồng minh, đối tác của Mỹ ở khu vực
Hải quân Philippines hiện đang trong quá trình hiện đại hóa để nâng cấp thiết bị và năng lực của mình, nhằm đối phó với các động thái quyết đoán của Trung Quốc tại các vùng biển do Philippines. Các quan chức Philippines đã lạc quan về các cuộc tập trận, ngay cả khi họ rõ ràng đã làm Trung Quốc phẫn nộ. Thuyền trưởng Roy Vincent Trinidad, Trưởng phái đoàn của Hải quân Philippines cho biết “các cuộc tập trận đã cho chúng tôi một cơ hội khác để học hỏi từ những người lính hải quân có cùng chí hướng”. Dưới thời Tổng thống Rodrigo Duterte, Philippines đã theo đuổi mối quan hệ nồng ấm hơn với Trung Quốc. Nhưng các tranh chấp đang diễn ra ở Biển Đông với việc Bắc Kinh triển khai hàng trăm tàu quân sự trong vùng lân cận đảo do Philippines nắm giữ, cụ thể là đảo Thị Tứ đã buộc chính phủ của ông phải lặng lẽ nâng cấp hợp tác an ninh với hiệp ước Mỹ. Hai bên dự kiến sẽ chính thức xem xét Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau (1951) vào cuối năm nay. Nhiều người Bộ Quốc phòng Philippines cảm thấy Mỹ nên thẳng thắn hơn với các nghĩa vụ theo Hiệp ước khi Trung Quốc giành quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough vào năm 2012.
Mục tiêu chiến lược mới của Mỹ là đảm bảo TQ sẽ không tiếp tục quân sự hóa ở Biển Đông
Với sự hiện diện leo thang của Trung Quốc trong khu vực, các quan chức quốc phòng Philippines muốn đảm bảo an ninh mạnh mẽ hơn của Mỹ. Thật vậy, Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana hôm 1/5 tuyên bố rằng ông sẽ đánh giá nghiêm túc các lợi ích trong tương lai của Mỹ và đồng minh ở khu vực. Quá trình xem xét có thể sẽ tìm cách đưa ra các hướng dẫn mới cho hiệp ước nhằm giải quyết chiến lược của Trung Quốc về vùng đất xám mới nổi của Trung Quốc về việc triển khai lực lượng quân đội để tràn ngập, bao vây và làm nghẹt các đặc điểm đất đai bị chiếm giữ bởi các quốc gia yêu sách nhỏ hơn.
Các cuộc khiêu khích của Trung Quốc tại Philippines và Philippines và các bên yêu sách khác đang gây ra một phản ứng rộng rãi hơn của phương Tây. Tháng 4, Hải quân Pháp đã tiến hành FONOP của riêng mình ở Biển Đông, bao gồm cả eo biển Đài Loan. Cuộc diễn tập đã gây ra một phản ứng giận dữ từ Trung Quốc. Bộ Quốc phòng Trung Quốc cáo buộc tàu chiến Pháp Vendemiaire xâm nhập trái phép vào lãnh thổ Trung Quốc. Tàu khu trục Pháp sau đó không xuất hiện như dự kiến cho cuộc diễu hành hải quân quốc tế kỷ niệm 70 năm của Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc để đáp trả thái độ của Trung Quốc.
Lầu Năm Góc cho biết mục tiêu của chiến lược của Mỹ là nhằm đảm bảo Trung Quốc sẽ không triển khai các hệ thống quân sự bổ sung và trên thực tế đã loại bỏ các hệ thống quân sự mà họ đã triển khai tới các đảo được tạo ra nhân tạo ở Biển Đông. Các hoạt động này bao gồm các cuộc tuần tra hàng ngày của Không quân Mỹ trên Biển Đông để đảm bảo tự do hàng không. Washington dường như ngày càng tự tin rằng họ có thể nhận được sự hỗ trợ của các quốc gia có cùng chí hướng hơn để kìm hãm tham vọng của Trung Quốc đối với khu vực biển, bao gồm cả việc thành lập Khu vực nhận dạng phòng thủ trên không (ADIZ).