Trong chuyến công du bốn nước châu Á (gồm Indonesia, Singapore, Nhật Bản và Hàn Quốc), vừa qua tại Indonesia Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan đã có cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu (30/5) nhân kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Hai bên đã ra tuyên bố chung nhấn mạnh mối quan hệ đối tác song phương.
Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan và Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu. (Ảnh:Jakarta post)
Trong Tuyên bố chung, Quyền Bộ trưởng Shanahan và Bộ trưởng Ryacudu đã tái khẳng định các cơ chế và thỏa thuận hợp lý được nêu trong Thỏa thuận khung năm 2010 về các hoạt động hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng và Tuyên bố chung năm 2015 về hợp tác quốc phòng toàn diện giữa Indonesia và Mỹ. Các nhà lãnh đạo nhấn mạnh mong muốn mạnh mẽ của cả hai nước là tiếp tục tăng cường quan hệ đối tác quốc phòng để giải quyết các thách thức khu vực và toàn cầu.
Mối quan hệ quân sự giữa Indonesia và Mỹ được thành lập và hướng dẫn bởi các nguyên tắc bình đẳng, có đi có lại, tôn trọng các quy tắc và chuẩn mực quốc tế, tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền và theo đuổi lợi ích chung. Indonesia và Mỹ cam kết duy trì các đặc điểm hợp tác, thảo luận thẳng thắn và chia sẻ thông tin giúp tăng cường niềm tin và cho phép hợp tác chặt chẽ để giải quyết các thách thức an ninh chung.
Cả hai nhà lãnh đạo nhắc lại cam kết của họ để tăng cường chương trình tập trận chung song phương hiện có để tăng cường năng lực và khả năng tương tác với nhau. Bên cạnh đó, họ đã đồng ý mở rộng cuộc tập trận giữa “quân đội và quân đội” vào năm 2020 bằng cách bình thường hóa mối quan hệ giữa các lực lượng đặc biệt của quân đội với việc cùng tham gia cuộc tập trận chung của lực lượng đặc nhiệm Indonesia mang tên KOPASSUS vào năm 2020.
Quyền Bộ trưởng Shanahan và Bộ trưởng Ryacudu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường hợp tác để chống lại các mối đe dọa xuyên quốc gia trên các lĩnh vực trên biển, trên bộ, trên không và trên mạng. Hai bên cũng ủng hộ khả năng tăng chia sẻ thông tin và trao đổi quan điểm về đánh giá các mối đe dọa khu vực bằng cách sử dụng “Sáng kiến đôi mắt của chúng ta” (AOE) làm nền tảng trao đổi thông tin chiến lược giữa các quốc gia thành viên ASEAN. Indonesia và Mỹ chia sẻ quan điểm chung để tôn vinh dịch vụ và sự hy sinh của các thành viên quân sự. Các nhà lãnh đạo đã thảo luận về tầm quan trọng của việc hỗ trợ sự tôn nghiêm của hài cốt được đặt trong các tàu như xác tàu đắm trong Thế chiến II, USS Houston và hợp tác để xác định hài cốt của Mỹ ở Indonesia.
Trong hai nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Indonesia Susilo Bambang Yudhoyono và những năm đầu nhiệm kỳ của Tổng thống Joko Widodo (Jokowi), Mỹ và Indonesia đã nỗ lực để xây dựng một mối quan hệ song phương gần gũi hơn. Năm 2010, Mỹ và Indonesia đã ký hiệp định đối tác toàn diện giữa hai nước, tạo khuôn khổ để thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn về kinh tế, an ninh và giao lưu nhân dân. Chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama sau đó vẫn tiếp tục theo đuổi chính sách tăng cường quan hệ với Indonesia với Hiệp định Đối tác Chiến lược Mỹ – Indonesia hồi năm 2015. Các quan chức Mỹ hy vọng các mối quan hệ trên sẽ giúp thúc đẩy vai trò lớn hơn của Indonesia trong khu vực đối với những thách thức an ninh chủ yếu. Mỹ cũng hy vọng về một kỷ nguyên mới trong quan hệ song phương gần gũi với Indonesia giống như quan hệ của Washington với các đối tác khác trong khu vực như Malaysia và Singapore. Tuy nhiên, mối quan hệ chiến lược song phương này đã không đạt được những mục tiêu cao siêu này. Thậm chí, trong khuôn khổ đối thoại chiến lược cấp cao hàng năm được thành lập hồi năm 2015, lãnh đạo hai nước vẫn chưa gặp nhau. Cựu Tổng thống Yudhoyono đã xây dựng mối quan hệ sâu sắc hơn với Mỹ, nhưng Jakarta vẫn duy trì chính sách xây dựng tình hữu nghị khi không lựa chọn bất kỳ bên nào trong các cuộc cạnh tranh quyền lực khu vực.
Khi lên nắm quyền, Tổng thống Jokowi ít quan tâm tới vai trò của một nhà lãnh đạo khu vực và toàn cầu, đồng thời mối quan hệ kinh tế gần gũi với Mỹ nhìn chung cũng “giậm chân tại chỗ”. Dưới nhiệm kỳ của Tổng thống Jokowi, các nhà đầu tư nước ngoài thường không biết chắc chắn về việc Tổng thống Jokowi có ý định khuyến khích đầu tư nước ngoài hay không, hay chỉ bó hẹp vào các chính sách dân tộc chủ nghĩa. Tổng thống Jokowi vẫn cho thấy sự kín đáo về các vấn đề quyền, lập trường mà hiện nay trùng hợp với cách tiếp cận của Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong đó tập trung vào chính sách đối ngoại dựa trên quyền lợi và chủ quyền. Thay vì nỗ lực để có vai trò lãnh đạo toàn tầu và thúc đẩy chính sách đối ngoại dựa trên giá trị, Chính quyền Tổng thống Jokowi ban đầu tập trung vào việc bảo vệ các lợi ích quốc gia như duy trì vùng đặc quyền kinh tế xung quanh quần đảo Natuna của Indonesia trên Biển Đông.
Tuy nhiên, trong hai năm qua, Chính quyền Tổng thống Jokowi đã bắt đầu phải đối mặt với ba mối đe dọa an ninh nghiêm trọng hơn, bao gồm xung đột tiềm ẩn trên Biển Đông, sự lớn mạnh của các nhóm chiến binh Hồi giáo và nạn cướp biển. Các nhà lãnh đạo Indonesia nhận thức rõ việc Trung Quốc thể hiện sự quyết đoán ngày càng tăng ở Biển Đông trong khi Indonesia thiếu các tàu biển hiện đại. Với sự lấn át này, Bắc Kinh đang đe dọa các vùng biển gần quần đảo Natuna của Indonesia. Các quan chức Indonesia cũng thường xuyên phải đau đầu với mối lo ngại Trung Quốc sẽ sớm có thể kiểm soát hoàn toàn giao thông đường biển ở Biển Đông. Vì vậy, Indonesia và Mỹ đang có xu hướng tăng cường quan hệ hơn nhằm đối phó với những thách thức khu vực và đối phó với sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc.