Tranh chấp chủ quyền quần đảo Nam Kuril (theo cách gọi của Nga và Vùng Lãnh thổ phương Bắc theo cách dọi của Nhật Bản), vốn là vấn đề tồn tại từ lâu trong quan hệ Nga – Nhật, hai năm trở lại đây, nhất là sau chuyến thăm Nga của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hồi tháng 1/2019, hai bên đã có nhiều bước đi nhằm hạ nhiệt vấn đề này.
Theo tin tức từ báo chí Nga và Nhật Bản, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã có chuyến thăm tới Nhật Bản và hội đàm với Ngoại trưởng Nhật Bản Taro Kono hôm 31/5 tại thủ đô Tokyo, trong đó hai bên đã thảo luận về kế hoạch hợp tác phát triển kinh tế tại chuỗi đảo mà Nhật Bản gọi là Vùng Lãnh thổ phương Bắc hiện do Nga kiểm soát với tên gọi Nam Kuril. Cuộc gặp này diễn ra trong bối cảnh Nhật Bản đang hy vọng đạt được những tiến triển trong việc giải quyết vấn đề tranh chấp tại chuỗi đảo trên trước cuộc gặp giữa Thủ tướng Shinzo Abe và Tổng thống Nga Vladimir Putin dự kiến sẽ diễn ra vào cuối tháng 6 nhân Hội nghị G20.
Trước đó, Thủ tướng Abe đã đặt mục tiêu lấy lại 2 hòn đảo trong số 4 hòn đảo đang tranh chấp, tuy nhiên ông đã không hoàn thành được mục tiêu này do lập trường cứng rắn của Nga. Hiện người đứng đầu Chính phủ Nhật Bản đang tìm cách trì hoãn vấn đề giải quyết tranh chấp trên và thúc đẩy hợp tác phát triển kinh tế với Nga tại khu vực này nhằm xây dựng lòng tin giữa 2 nước.
Vụ tranh chấp này đã gây căng thẳng cho quan hệ song phương trong suốt 7 thập niên qua. Gần đây, hai nước đều thể hiện thiện chí giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán, song chưa đạt được nhận thức chung do lập trường còn khác biệt. Tranh chấp chủ quyền đối với các đảo trên cũng là trở ngại chính ngăn hai nước ký kết hiệp định hòa bình sau khi kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ Hai.
Trong chuyến thăm Nga lịch sử hôm 22/1/2019, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có cuộc hội đàm, trong đó đã thảo luận về thúc đẩy ký Hiệp ước Hòa bình, tăng cường hợp tác song phương, cũng như trao đổi quan điểm về các vấn đề quốc tế và khu vực. Tại cuộc hội đàm, hai nhà lãnh đạo tập trung thảo luận về thực trạng và triển vọng phát triển quan hệ hợp tác song phương giữa Nga và Nhật Bản trong các lĩnh vực chính trị, thương mại, kinh tế và nhân đạo. Bên cạnh đó, tại cuộc gặp lần thứ 25 này, hai nhà lãnh đạo tập trung “xem xét các vấn đề liên quan việc ký Hiệp ước Hòa bình song phương”. Trước thềm cuộc gặp, cả Nga và Nhật Bản đều bày tỏ tin tưởng, chủ đề thúc đẩy ký văn bản nói trên, một văn bản vốn đã bị trì hoãn từ hơn bảy thập kỷ qua, sẽ là trung tâm của các cuộc đàm phán. Ký Hiệp ước Hòa bình Nga – Nhật Bản, theo nhận định của Điện Kremlin là một nhiệm vụ không mấy dễ dàng. Tuy nhiên, Văn phòng Tổng thống Nga cũng lưu ý rằng, dù có những khác biệt nhất định giữa Moscow và Tokyo, song “mong muốn và ý chí của các nhà lãnh đạo hai nước luôn hướng tới là hoàn toàn bình thường hóa quan hệ song phương, cũng như cần phải ký kết một văn bản ghi nhận kết thúc chiến tranh”.