Ngày 2/6, Quốc vụ viện Trung Quốc công bố Sách Trắng về đàm phán thương mại Mỹ – Trung, trong đó cáo buộc “các hành vi của Mỹ trên bàn đàm phán hồi tháng 5 là nguyên nhân chính cho sự bế tắc thương mại song phương”.
Sách Trắng do Văn phòng Thông tin thuộc Quốc vụ viện Trung Quốc công bố nêu rõ: Quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ đóng vai trò giữ cân bằng và thúc đẩy cho quan hệ song phương toàn diện. Sách Trắng nhấn mạnh, kể từ khi Mỹ và Trung Quốc thiết lập quan hệ ngoại giao, mối quan hệ kinh tế và thương mại song phương đã có nhiều tiến bộ, các lĩnh vực hợp tác cũng được mở rộng ở mức cao hơn và đó là một mối quan hệ thuận lợi, đôi bên cùng có lợi, giúp ích không chỉ cho hai nước mà cả thế giới.
Trong tài liệu dài tổng cộng 19 trang này, phía Trung Quốc cũng thừa nhận với những khác biệt trong giai đoạn phát triển và hệ thống kinh tế, Bắc Kinh và Washington khó tránh khỏi những mâu thuẫn và bất đồng trong hợp tác thương mại. Theo đó, kể từ khi chính quyền mới tại Mỹ lên nắm quyền vào năm 2017, Washington đã đe dọa áp thêm thuế và nhiều biện pháp khác, thường xuyên gây ra bất đồng về kinh tế và thương mại với các đối tác thương mại lớn. Trước tình hình đó, Trung Quốc phải đưa ra các biện pháp mạnh mẽ nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và người dân của mình, đồng thời tham gia nhiều vòng tham vấn kinh tế và thương mại với Mỹ nhằm ổn định quan hệ thương mại song phương, giải quyết bất đồng. Sách Trắng khẳng định lập trường của Trung Quốc luôn nhất quán và rõ ràng, đó là xung đột chỉ gây tổn hại cho đôi bên và hợp tác mới là lựa chọn đúng đắn duy nhất cho cả hai phía; đồng thời cho biết Trung Quốc sẵn sàng phối hợp với Mỹ để tìm ra giải pháp và đạt được một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi, song sự hợp tác cần dựa trên các nguyên tắc.
Theo Sách Trắng, tình trạng đổ vỡ trong hoạt động thương mại “do Mỹ gây ra” đang tác động tiêu cực cho cả thế giới. Phía Trung Quốc chỉ trích Mỹ là “bên đàm phán không đáng tin cậy”, và chính quyền Bắc Kinh “muốn được đối thoại một cách công bằng, đôi bên cùng có lợi và tạo dựng niềm tin”; cho rằng đòn đánh thuế của Washington không tạo ra lợi ích và Mỹ phải chịu trách nhiệm về bế tắc trong đàm phán; khẳng định cuộc chiến thương mại sẽ làm tăng chi phí sản xuất và giá tiêu dùng tại Mỹ, tạo ra mối đe dọa đối với tăng trưởng kinh tế.
Sách Trắng cho rằng Trung Quốc không muốn chiến tranh thương mại với Mỹ, nhưng sẽ không ngại chiến tranh thương mại, đồng thời khẳng định quyền của Trung Quốc về phát triển và chủ quyền quốc gia. Theo nội dung của Sách Trắng, điều kiện tiên quyết để Mỹ – Trung đi đến một thỏa thuận thương mại là Mỹ phải dỡ bỏ hoàn toàn thuế quan bổ sung áp lên hàng hóa Trung Quốc, lượng hàng hóa Trung Quốc phải mua thêm của Mỹ phải phù hợp với nhu cầu thực tế và cần có sự cân bằng phù hợp trong văn bản của thỏa thuận.
Trong Sách Trắng này, Trung Quốc cũng liệt kê chi tiết những vấn đề mà nước này cho là Mỹ thay đổi lập trường trong quá trình đàm phán. Bắc Kinh nói trong vòng đàm phán gần đây nhất, Mỹ đã sử dụng “sự hăm dọa và cưỡng ép”, “khăng khăng với những đòi hỏi quá đáng, đòi giữ nguyên thuế quan bổ sung áp từ khi bắt đầu nổ ra xung đột, và một mực muốn đưa vào thỏa thuận những yêu cầu bắt buộc liên quan đến vấn đề chủ quyền của Trung Quốc”. Chính phủ Trung Quốc cũng bác bỏ ý tưởng rằng những lời đe dọa chiến tranh thương mại và liên tục tăng thuế quan có thể giải quyết các vấn đề thương mại và kinh tế. Theo Sách Trắng, với tinh thần tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng và đôi bên cùng có lợi, hai bên cần thúc đẩy tham vấn dựa trên thiện chí và tin tưởng nhằm giải quyết vấn đề, thu hẹp khác biệt, mở rộng những lợi ích chung và cùng nhau bảo đảm sự ổn định và phát triển kinh tế toàn cầu.
Ngay sau khi Sách Trắng được công bố, phát biểu trong cuộc họp báo ở Bắc Kinh, Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Thụ Văn khẳng định: “Nếu phía Mỹ muốn sử dụng sức ép tối đa để leo thang cuộc chiến thương mại, để buộc Trung Quốc phải nhượng bộ thì điều này là hoàn toàn không thể”. Ông Wang Shouwen cũng nói rằng trong bất kỳ cuộc đàm phán nào, Mỹ và Trung Quốc đều phải có sự nhượng bộ và lập trường bình đẳng nhằm đạt được kết quả đàm phán phải là đôi bên cùng có lợi. Ông cũng bác bỏ số liệu xuất siêu giữa Trung Quốc và Mỹ do phía Mỹ đưa ra, cho rằng con số này cao hơn nhiều so với thực tế. Trong khi thương mại hàng hóa của Trung Quốc xuất siêu sang Mỹ, thì ngược lại thương mại dịch vụ của Mỹ lại xuất siêu số lượng lớn sang Trung Quốc. Trên thực tế, xuất siêu của Trung Quốc sang Mỹ chỉ ở mức hơn 150 tỷ USD, mà không phải là hơn 410 tỷ USD như Mỹ công bố.
Đây là lần thứ hai Trung Quốc công bố Sách trắng về va chạm và đàm phán thương mại Trung Mỹ sau hơn một năm cuộc chiến thương mại giữa hai bên nổ ra. Sách Trắng được Trung Quốc đưa ra trong bối cảnh cuộc đàm phán thương mại Mỹ – Trung lâm bế tắc và hai bên cùng có những hành động và phát ngôn đẩy căng thẳng gia tăng. Sau đợt áp thuế quan mới nhất lên hàng hóa của nhau, hai đã bên đe dọa trừng phạt doanh nghiệp của nhau, và liên tục phát tín hiệu không khuất phục trước những yêu cầu của đối phương. Tiến trình đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc gặp trở ngại sau khi Mỹ cáo buộc Trung Quốc “quay lưng” với những cam kết giữa hai bên, liên quan việc phía Trung Quốc muốn điều chỉnh một số điểm trong dự thảo thỏa thuận thương mại đã được xây dựng sau 10 vòng đàm phán, còn Trung Quốc cáo buộc Mỹ thiếu sự chân thành và sẽ không nhượng bộ trước các yêu cầu từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Quan hệ giữa hai nước càng trở nên căng thẳng sau khi Mỹ đưa Tập đoàn công nghệ Huawei của Trung Quốc vào “danh sách đen”, cấm các doanh nghiệp Mỹ làm ăn với tập đoàn này. Kể từ vòng đàm phán cuối cùng kết thúc ngày 10/5 vừa qua, hai bên vẫn chưa lên kế hoạch về việc tổ chức các vòng đàm phán mới.
Được biết, phía Mỹ cáo buộc chính Trung Quốc đã “trở mặt” trên bàn đàm phán và rút khỏi mọi thỏa thuận đạt được với Washington vào thời điểm diễn ra vòng thảo luận gần đây nhất. Bản thân Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích Bắc Kinh là bên phá hỏng nỗ lực đàm phán khi “thất hứa”, không giữ đúng cam kết đã đạt được trong các vòng đàm phán trước đó. Mỹ cũng đã ra lệnh “cấm cửa” tập đoàn Huawei ở thị trường nước này với lo ngại về an ninh, khiến Google và một số công ty sản xuất chip cắt đứt quan hệ với hãng Trung Quốc. Bắc Kinh sắp công bố danh sách doanh nghiệp nước ngoài “không đáng tin” để trả đũa cho Huawei. Truyền thông nhà nước Trung Quốc dọa sẽ sử dụng đất hiếm – các nguyên tố dùng để sản xuất nhiều thứ như điện thoại, bóng đèn, linh kiện quân sự, làm vũ khí trong cuộc đấu với Mỹ.
Trước đó, Bộ Thương mại Trung Quốc (31/5) cũng cho biết sẽ công bố danh sách các tổ chức và công ty nước ngoài bị liệt vào dạng “không đáng tin cậy”, gây tổn hại cho lợi ích của các công ty nước này. Trung Quốc cũng đã bắt đầu áp thuế 25% với 60 tỷ USD hàng Mỹ, đáp trả việc Washington tăng thuế từ 10% lên 25% với 200 tỷ USD hàng Trung Quốc từ đầu tháng trước. Trump phát động cuộc chiến thương mại từ năm ngoái nhằm giảm thâm hụt thương mại và buộc Bắc Kinh tiến hành cải cách kinh tế. Mỹ cáo buộc Trung Quốc có hành vi thương mại không công bằng khi trợ cấp cho doanh nghiệp nội và ép công ty Mỹ chuyển giao công nghệ nếu muốn vào thị trường nước này.