Trả lời phòng vấn trên kênh truyền hình “Sonshine TV” (8/6), Tổng thống Philippines Duterte cho biết ông đã đặt câu hỏi về việc các tàu Trung Quốc bao vây đảo Thị Tứ của Philippines ở Biển Đông trong cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình; đồng thời đưa ra những cam kết mạnh mẽ về việc bảo vệ chủ quyền của nước này trước ảnh hưởng của Trung Quốc và Mỹ.
Tổng thống Duterte cho biết các tàu Trung Quốc đã bao vây Thị Tứ mặc dù ông tuyên bố rằng ông sẽ không cho phép người Mỹ thiết lập quân sự hay hiện diện ảnh hưởng nào ở hòn đảo này.
Đảo Thị Tứ vốn thuộc chủ quyền quần đảo Trường Sa của Việt Nam, hiện do Philippines kiểm soát với khoảng 200 người Philippines sinh sống. Trung Quốc cũng đòi hỏi chủ quyền đối với đảo này.
“Tôi đã không tức giận nhưng tôi đã nói với ông Tổng thống rằng tôi sẽ không bao giờ cho phép người Mỹ đặt chân lên bất kỳ hòn đảo nào do Philippines kiểm soát. Rằng chúng ta sẽ không bắt đầu bất kỳ cuộc chiến nào và rằng tôi sẽ không bao giờ cho phép vũ khí của Mỹ đóng quân trên hòn đảo đó (Thị Tứ)”, phát biểu của Tổng thống Duterte trên truyền hình. “Vì vậy, tại sao rất nhiều tàu của các anh (Trung Quốc) lại xuất hiện xung quanh hòn đảo của tôi? Các bạn đang lãng phí xăng của bạn. Đó là lời nói chính xác của tôi. Các bạn cũng có thể đưa nó cho chúng tôi”, Tổng thống Duterte nói thêm.
Tuy nhiên, Tổng thống Duterte không nói về thời điểm mà cuộc gặp của ông với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình diễn ra. Trước đó, hai nhà lãnh đạo gặp nhau lần cuối vào tháng 4 bên lề Diễn đàn hợp tác quốc tế về “Vành đai, con đường” thứ hai ở Bắc Kinh. Trong một cuộc phỏng vấn trước đó, Cố vấn An ninh Quốc gia Philippines Hermogenes Esperon Jr. cho biết ông Duterte đã đề cập đến phán quyết của trọng tài về tranh chấp Biển Đông trong cuộc gặp với ông Tập Cận Bình. Nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nhắc lại rằng Trung Quốc không công nhận phán quyết của Tòa (7/2016).
“Tôi đã nói với bạn rằng tôi sẽ không cho phép, miễn là tôi là Tổng thống, bất kỳ người Mỹ nào đặt chân lên đảo Thị Tứ. Bởi vì tôi biết rằng nó sẽ thực sự tạo ra rắc rối. Và tôi sẽ không cho phép vũ khí của họ. Nếu nó là một vũ khí của chính phủ Philippines do Mỹ trao cho chúng ta, thì đó là một câu chuyện khác. Nếu bạn muốn, bạn có thể cung cấp cho chúng tôi một cái tốt hơn”, Cố vấn Hermogenes Esperon Jr nói. Vì vậy, đó là như vậy. Tôi đã khá thẳng thắn … Tôi thực sự nói với ông ấy điều đó. Tôi nói với bạn tôi sẽ không cho phép. Bạn có thể tin vào danh dự của tôi, Tổng thống Philippines nói thêm.
Trung Quốc tuyên bố quyền lịch sử đối với hầu như toàn bộ Biển Đông thông qua cái gọi là “đường chín đoạn”. Philippines, Việt Nam, Malaysia, Brunei và Đài Loan có các yêu sách chồng chéo trong khu vực, nơi có khoảng 5.000 tỷ USD hàng hóa đi qua mỗi năm. Năm 2016, Tòa Trọng tại thành lập theo Phụ lục VII Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS) có trụ sở ở Hague đã ra phán quyết rằng Trung Quốc không có cơ sở pháp lý nào để đòi quyền lợi lịch sử đối với các nguồn tài nguyên trong khu vực biển nằm trong đường được gọi là “đường chín đoạn”. Trung Quốc đã bác bỏ phán quyết và khẳng định sẽ không ảnh hưởng đến các yêu sách hàng hải của mình. Vào tháng 4 vừa qua, hàng trăm tàu Trung Quốc được cho là do lực lượng dân quân biển đã được điều động đến bao vây đảo Thị Tứ, làm dấy lên những lo ngại về bất ổn tại khu vực này.