Sau khi một đội tàu Trung Quốc (9/6) đâm chìm tàu cá của ngư dân Philippines khi đang ngủ ở khu vực gần bãi Cỏ Rong, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam rồi bỏ chạy, Chính phủ Philippines đã đưa ra phản ứng cứng răn đáp trả hành vi trên của Trung Quốc.
Diễn biến vụ việc
Đêm 9/6, khi tàu cá Philippines mang số hiệu F/B GIMVER 1 đang neo đậu ở khu vực gần bãi Cỏ Rong, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam để ngủ, thì bị một đồi tàu Trung Quốc tiến đến đâm chìm. Điểm đặc biệt, đội tàu Trung Quốc đã tắt hết thiết bị chiếu sáng khi đâm chìm tàu cá của ngư dân Philippines nhằm tránh bị nhận dạng. Sau khi tàu cá trên bị chìm, tàu của Trung Quốc cũng không cứu vớt 22 ngư dân Philippines dưới biển, mà để mặc họ vùng vẫy dưới biển. Một thời gian sau, tàu cá của Việt Nam đã tới cứu giúp và đưa 22 ngư dân Philippines lên tàu.
Phản ứng của Philippines
Ngay sau vụ việc, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana (12/6) cho biết tàu Trung Quốc đã chìm tàu cá của Philippines và “bỏ mặc 22 ngư dân” Philippines giữa biển. Ông Delfin Lorenzana lên án hành động của tàu Trung Quốc, khẳng định đây không phải là hành động của những người có trách nhiệm và thiện chí. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines cũng gửi lời cảm ơn tới thuyền trưởng và thủy thủ đoàn của một tàu cá Việt Nam vì đã tới giải cứu các ngư dân Philippines gặp nạn, đồng thời kêu gọi mở một cuộc điều tra về vụ va chạm, nhấn mạnh “các biện pháp ngoại giao” nên được tiến hành để ngăn chặn một vụ việc tương tự tái diễn.
Lực lượng Vũ trang Philippines cho rằng hành động của tàu Trung Quốc không phải ngẫu nhiên và được xem là chiêu “đánh rồi chạy”. Bởi theo lẽ thường, tàu Trung Quốc nên dừng lại và cứu ngư dân Philippines chứ không phải “cố tình tắt đèn để tránh bị nhận dạng”. Trung tá Stephen Penetrante, một người phát ngôn của quân đội tại khu vực, nói vụ việc có vẻ “như gây tai nạn rồi bỏ trốn” vì tàu Trung Quốc lập tức di chuyển khỏi hiện trường sau khi đâm vào tàu Philippines. Việc này đã vi phạm quy định của luật pháp quốc tế, trong đó yêu cầu các tàu phải cứu giúp người đang gặp nạn trên biển.
Người phát ngôn Văn phòng Tổng thống Philippines Salvador Panelo (13/6) tuyên bố Manila có thể chấm dứt quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh nếu xác định vụ “va chạm” tàu ở Biển Đông mới đây là do Trung Quốc cố ý gây ra. Ông Panelo lưu ý rằng vụ “va chạm” với tàu cá Trung Quốc gần bãi Cỏ Rong có thể bị xem là hành động “tấn công” nếu được chứng minh là cố ý, “Philippines sẽ cắt đứt quan hệ ngoại giao”. Ngoài ra, ông Salvador Panelo cũng cho biết thêm, Chính phủ nước này “kêu gọi cơ quan chức năng có thẩm quyền của Trung Quốc tiến hành điều tra vụ va chạm và trừng phạt các thuyền viên Trung Quốc”; nhấn mạnh “thuyền trưởng và thuyền viên trên tàu Trung Quốc lẽ ra không bỏ mặc những người bị thương mà không có bất cứ sự hỗ trợ hay cứu giúp nào. Hành động bỏ đi như vậy là vô nhân đạo vì nó thật man rợ”.
Theo Ngoại trưởng Philippines Teddy Boy Locsin, Chính phủ nước này đã gửi công hàm phản đối với Trung Quốc về vụ việc trên. Trung Quốc chưa có phản ứng về động thái của Philippines.
Giới chuyên gia, học giả cũng có nhận định tương tự khi cho rằng Trung Quốc cố tình đâm chìm tàu cá của ngư dân Philippines nhằm đe dọa và cảnh cáo ngư dân nước này không được hoạt động trên Biển Đông. Ramon Beleno, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Ateneo De Dqavoau, cho biết quyết định bỏ mặc ngư dân Philippines gặp nạn là “không phù hợp”; nhấn mạnh “việc này là phi đạo đức, nếu một tai nạn xảy ra, cho dù đó có phải là bạn của chúng ta hay không, ngay cả khi vô ý, điều đúng đắn cần làm là giúp đỡ những nạn nhân đó”. Theo ông Ramon Beleno, “điều đúng đắn mà Bắc Kinh cần làm là hỗ trợ việc điều tra và bắt giữ những người liên quan. Đó là những gì chúng tôi mong đợi từ họ”.
Giám đốc điều hành của Viện Cải cách Chính trị và Kinh tế Ramon Casiple cũng có chung quan ngại, khi cho rằng tàu Trung Quốc “không nên bỏ mặc các thuyền viên Philippines”, khẳng định cứu giúp người gặp nạn là hành vi phổ quát. Trong khi đó, chuyên gia Jay Batongbacal, một chuyên gia hàng hải của Đại học Luật Philippines cho rằng “không có nghi ngờ gì về việc chuyện này là cố ý và có chủ đích”. Theo ông, khi tàu Philippines neo đậu trong khu vực bãi Cỏ Rong, đây là một thực thể chìm hoàn toàn (dưới mặt biển). Điều này có nghĩa là con tàu đứng yên trong vùng nước mở, và tàu kia có thể dễ dàng tránh va chạm vì không có gì che khuất tầm nhìn. Việc bỏ đi sau vụ va chạm mà không ở lại giúp đỡ tàu và thuyền viên gặp nạn càng chứng tỏ ý định cố tình gây hại.