Từ rất lâu, Trung Quốc luôn khẳng định Đài Loan tự trị chỉ là một tỉnh trực thuộc Đại lục, không có quyền có mối quan hệ nhà nước với nhà nước. Vậy mà Tổng thống Đài Loan Thái Văn Anh lại sắp có chuyến thăm kéo dài bốn đêm đến Mỹ. Đây được xem là một động thái chọc giận nhà cầm quyền Bắc Kinh.
Thông tin về chuyến thăm này được Reuters dẫn từ nguồn tin của “chính phủ” Đài Loan hôm 1/7. Thứ trưởng Ngoại giao Đài Loan Tào Lập Kiệt thông báo, bà Thái Văn Anh sẽ dành hai đêm ở Hoa Kỳ trong mỗi lượt đi và về trong chuyến đi tới St Vincent và Grenadines, St Lucia, St Kitts và Nevis, và Haiti từ ngày 11 đến 22/7. Chủ đề của chuyến thăm là “tự do, dân chủ và quản trị bền vững”.
Vấn đề Đài Bắc là “nhạy cảm và quan trọng nhất” trong mối quan hệ với Hoa Kỳ. Tuy không có quan hệ chính thức với Đài Bắc nhưng Hoa Kỳ luôn là quốc gia hậu thuẫn ngoại giao chính và thường xuyên cung cấp vũ khí cho Đài Loan. Đáp lại, Bắc Kinh thường xuyên triển khai tàu và máy bay quân sự vây quanh Đài Loan trong các cuộc tập trận trong những năm qua.
Trước sự kiện “ngang ngược” này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng tuyên bố cứng rắn: Trung Quốc kêu gọi Hoa Kỳ “không cho phép bà Thái Văn Anh quá cảnh, xử lý thận trọng và thích đáng các vấn đề liên quan đến Đài Loan để tránh làm tổn hại đến mối quan hệ Trung – Mỹ và hòa bình, ổn định ở eo biển Đài Loan”.
Theo các nhà phân tích quốc tế, Đài Loan đang nỗ lực củng cố các liên minh ngoại giao trong bối cảnh chịu nhiều áp lực từ Trung Quốc. Trong đó áp lực lớn nhất là, lôi kéo, làm giảm số đồng minh ngoại giao ít ỏi còn lại của Đài Bắc, nhất là ở vùng Caribbe và châu Mỹ Latin.
Tháng 1 năm 2020 bà Thái Văn Anh sẽ đối diện với cuộc bầu cử lại. Đây có phải là nguyên nhân khiến cho thời gian nhà lãnh đạo Đài Loan dừng chân ở Hoa Kỳ kéo dài một cách bất thường? Bởi thông thường mỗi lần dừng ở các điểm quá cảnh, bà chỉ lưu lại một đêm.
Về ngoại giao, Đài Loan luôn khẳng định tương lai của vùng lãnh thổ này là song hành với Trung Quốc, chứ không phải chống lại Trung Quốc. Dẫu vậy vẫn chưa có hình ảnh sáng sủa nào về mối quan hệ Bắc Kinh – Đài Bắc, mà bao trùm lên tất cả vẫn là tam giác an ninh Mỹ-Trung Quốc-Đài Loan. Tam giác này được hình thành từ kỷ nguyên Chiến tranh Lạnh.
Đài Loan đang ở thế chơi vơi, không chịu khoác lên mình một phần đồng phục của Trung Hoa, nhưng cũng không đạt được sự công nhận trên phạm vi toàn cầu là một quốc gia có chủ quyền. Hiện vẫn có những cuộc thảo luận về lựa chọn tái thống nhất hoặc độc lập của nước này.
Đài Loan trong vai trò là một phần tự trị của Trung Quốc đang gắng tạo nên nền tảng vững chắc cho các hoạt động của khu vực Đông Á trên toàn cầu, nhất là trong lĩnh vực sáng tạo và tri thức. Điều này được coi là một cơ hội thoát Trung.
Về phía Mỹ, thay vì coi Đài Loan là một nguy cơ an ninh, Mỹ sẽ sử dụng hòn đảo này như một điểm tương tác trong quan hệ với Đông Á.
Liệu rồi trong 4 đêm ở Mỹ ông Trump và bà Thái sẽ tìm ra “phép thử” mới nào để nắn gân Bắc Kinh?