Ngày 24/6, Bộ Quốc phòng Mỹ đã trình Quốc hội Mỹ báo cáo “Diễn biến an ninh và quân sự liên quan CHND Trung Hoa năm 2019”, trong đó nổi bật nhất những đánh giá, cảnh báo của Bộ Quốc phòng Mỹ về lực lượng dân quân biển của Trung Quốc ở Biển Đông.
Về thực trạng về lực lượng dân quân biển của TQ ở Biển Đông
Bộ Quốc phòng Mỹ cảnh báo trong báo cáo mới rằng lực lượng dân quân biển tỉnh Hải Nam của Trung Quốc nhận được trợ cấp đáng kể để hoạt động thường xuyên ở khu vực quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. Báo cáo cho rằng Trung Quốc đã điều hàng trăm tàu cá làm lực lượng dân quân hoạt động ở khu vực quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam.
Theo tờ “The Philippine Star” ngày 24/6, Lầu Năm Góc cảnh báoở Biển Đông, lực lượng dân quân biển của Trung Quốc giữ vai trò quan trọng trong các hoạt động nhằm giúp Bắc Kinh đạt được mục tiêu chính trị mà không phải gây ra xung đột vũ trang.
Về mức độ quân sự hóa của lực lượng dân quân biển của TQ
Trong lực lượng dân quân biển của TQ ở Biển Đông, đơn vị lực lượng dân quân biển của tỉnh Hải Nam được tổ chức chuyên nghiệp nhất và thường xuyên nhận được nguồn trợ cấp lớn để mở rộng hoạt động tới khu vực Trường Sa. Tài liệu mới của Lầu Năm Góc chỉ ra chính quyền Hải Nam đã ra lệnh đóng 84 tàu cá dân quân biển cỡ lớn với thân tàu được gia cố và hầm chứa đạn. Ngoài ra, phần lớn các thành viên lực lượng dân quân biển Hải Nam là cựu quân nhân và được trả lương riêng.
Cũng theo báo cáo, nhiều tàu lực lượng dân quân biển được huấn luyện và hỗ trợ hải quân cùng hải cảnh Trung Quốc trong những nhiệm vụ bao gồm cả giám sát và do thám, hỗ trợ hậu cần, tìm kiếm và cứu hộ.Trước đó, trong Báo cáo thường niên của Bộ Quốc phòng Mỹ năm 2018, Mỹ cũng từng cảnh báo “lực lượng dân quân biển của TQ là một bộ phận nhỏ của dân quân quốc gia Trung Quốc, một lực lượng vũ trang dự bị của những thường dân sẵn sàng động viên… Lực lượng dân quân biển của TQ đóng vai trò chính trong những hoạt động áp bức để đạt được những mục tiêu chính trị của Trung Quốc mà không cần gây chiến”.
Giới chuyên gia đồng quan điểm với cảnh báo của Bộ Quốc phòng Mỹ
Giới quan sát cho rằng đối với Trung Quốc, tàu cá không chỉ được sử dụng để đánh cá, mà còn để khẳng định yêu sách trên biển. Hạm đội tàu cá Trung Quốc được miêu tả là lực lượng dân quân biển trong trường hợp này. Nhiều sự cố liên quan đến tàu cá Trung Quốc hoạt động trong “đường 9 đoạn” phi pháp ở Biển Đông, xâm phạm vào vùng đặc quyền kinh tế của các nước khác trong khu vực. Lực lượng hải cảnh Trung Quốc ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp hậu cần, như tiếp nhiên liệu, hay can thiệp để bảo vệ tàu cá nước này khi bị giới chức các quốc gia ven Biển Đông bắt giữ. Khi mới có ý định sử dụng tàu cá cho mục đích quân sự, Bắc Kinh ban đầu chỉ coi chúng như những phương tiện thay thế tạm thời nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt tàu hải quân quốc gia. Nhưng với thân làm bằng gỗ, máy móc, thiết bị lạc hậu nên phạm vi hoạt động, độ bền cũng như chất lượng của các tàu bị hạn chế đáng kể. Vì thế, chúng thường đảm nhận các sứ mệnh gần bờ. Những chiếc tàu có thân bằng thép và động cơ từ 400 đến 600 mã lực, vận tốc 10,5 – 11 hải lý/h.
Giám đốc Chương trình Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI) thuộc Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược (CSIS) có trụ sở tại Mỹ, Gregory Poling mới đây nhận định vụ tàu Trung Quốc đâm tàu Gem-Ver 1 là “kết quả tất yếu của việc Bắc Kinh điều hàng trăm tàu cá làm lực lượng dân quân”. Ông Poling còn cảnh báo vụ đâm tàu tương tự sẽ tái diễn vì có hàng trăm tàu dân quân Trung Quốc hoạt động ở khu vực Trường Sa.