Bốn Thượng Nghị sĩ Hoa Kỳ hôm 31/7 ra tuyên bố lên án Trung Quốc điều tàu khảo sát và các tàu Hải cảnh vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, gọi đây là một bằng chứng mới nhất về những hành động xâm lấn của Trung Quốc nhằm khẳng định những đòi hỏi về chủ quyền sai trái của Bắc Kinh ở Biển Đông.
Các Thượng Nghị sĩ tham gia ký tuyên bố bao gồm Thượng nghị sĩ Jim Risch, Bob Menendez – Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, Cory Gardner, và Edward Markey – Chủ tịch Tiểu ban Đông Á và Thái Bình Dương của Thượng viện.
Tuyên bố được đưa ra vào trước cuộc gặp của Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Mike Pompeo với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị ở Bangkok, Thái Lan diễn ra vào chiều ngày 1/8.
“Xác định những cách chắc chắn để đẩy lùi những hành động gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông nên là ưu tiên hàng đầu trong nghị trình của Hoa Kỳ tại các cuộc họp ASEAN tại Bangkok tuần này. Ngoài vai trò lãnh đạo của Mỹ, điều quan trọng là các đối tác của chúng ta (Hoa Kỳ) trong khu vực, đặc biệt là các nước ASEAN, đoàn kết và cứng rắn trước hành động xâm lấn của Trung Quốc”, tuyên bố có đoạn viết.
Thượng Nghị sĩ Cory Gardner được trích lời trong tuyên bố cho biết việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông và sử dụng những hành động gây thù hằn với các nước đòi chủ quyền khác là sai pháp luật.
Vì vậy, Thượng Nghị sĩ Gardner nói ông hy vọng Ngoại trưởng Pompeo sẽ nhân cơ hội này để khẳng định Hoa Kỳ luôn đứng cùng với các đối tác ASEAN và kêu gọi một chính sách hợp tác để đối phó với thái độ hiếu chiến của Bắc Kinh đối với các đồng minh của Mỹ ở khu vực.
Tại cuộc gặp với các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN hôm 1/8, Bộ trưởng Mike Pompeo nói rằng Hoa Kỳ không bao giờ yêu cầu các quốc gia ở Ấn Độ Thái Bình Dương phải chọn phe giữa các nước. Ông đồng thời cũng lên tiếng chỉ trích các hành động xâm lấn của Trung Quốc ở Biển Đông.
Trước đó, vào ngày 29/7, các nghị sĩ Bob Menendez, Ed Markey, Brian Schatz và Patrick Leahy cũng gửi thư đến Ngoại trưởng Mike Pompeo, đề nghị ông lên án các hành động của Trung Quốc trong các thảo luận tại hội nghị với Bộ trưởng các nước ASEAN lần này.
Bức thư chỉ rõ hành động đe dọa. lấn lướt của Trung Quốc trong những năm qua đang đặt ra một thách thức nghiêm trọng đối với những quyền lợi của Mỹ ở khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương.
Vào ngày 26/7, Dân biểu Eliot Engel – Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ cũng có tuyên bố riêng lên án hành động của Trung Quốc ở vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Ông cho rằng những hành động của Trung Quốc ở đây cũng đe dọa những quền lợi của các công ty Hoa Kỳ đang hoạt động trong khu vực.
Từ giữa tháng 6 và đầu tháng 7, Trung Quốc đã liên tiếp điều nhiều tàu Hải cảnh, tàu dân quân biển và tàu khảo sát HD-8 vào khu vực Bãi Tư Chính của Việt Nam, quấy nhiễu họa động thăm dò khai thác dầu khí ở lô 06.1 thuộc liên doanh giữa Việt Nam và Nga.
Việt Nam sau đó đã lên tiếng yêu cầu Trung Quốc phải rút toàn bộ tàu khỏi vùng nước.
Hôm 20/7, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã lên tiếng phản đối hành động bắt nạt của Trung Quốc ở Biển Đông.