Sáng 31/7, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 52 (AMM-52) và các Hội nghị liên quan đã chính thức khai mạc tại Bangkok dưới sự chủ trì của Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Don Pramudwinai.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-o-cha nhấn mạnh trong 6 tháng vừa qua kể từ Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tháng 1/2019, sự hợp tác chặt chẽ của các nước ASEAN đã mang lại những kết quả cụ thể. Thủ tướng Prayut Chan-o-cha cho biết tại Hội nghị Thượng đỉnh G-20 tại Nhật Bản vừa qua với tư cách là Chủ tịch ASEAN ông đã nêu 4 lĩnh vực hợp tác chính là sử dụng công nghệ và đổi mới tài chính để hỗ trợ tài chính bao trùm đối với phụ nữ, thanh niên, khởi nghiệp và các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như những cộng đồng ở các vùng sâu, vùng xa; thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng thành thị và nông thôn bằng cách sử dụng công nghệ và sáng tạo để thúc đẩy mạng lưới các thành phố thông minh ASEAN; bảo tồn và phục hồi môi trường và các nguồn tài nguyên thiên nhiên; và thúc đẩy phát triển nguồn lực con người. Thủ tướng Prayut Chan-o-cha cũng bày tỏ mong muốn tại Hội nghị này, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN kiểm kiểm lại những công việc đã thực hiện trong 6 tháng qua và thảo luận những biện pháp hợp tác để trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN tiếp theo vào tháng 11 năm nay.
Sau lễ khai mạc, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tham dự phiên họp toàn thể và phiên họp hẹp trao đổi về các vấn đề nổi lên trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, kế hoạch triển khai Tài liệu Quan điểm ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (AOIP) và Tuyên bố tầm nhìn của các nhà lãnh đạo ASEAN về quan hệ đối tác vì sự bền vững cũng như tiến trình đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC). Các Bộ trưởng Ngoại giao cũng đã thảo luận nhiều nội dung về tình hình xây dựng Cộng đồng, quan hệ đối ngoại, và rà soát việc chuẩn bị cho các Hội nghị Cấp cao cuối năm, cũng như trao đổi ý kiến về những vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm.
Các Bộ trưởng khẳng định quyết tâm thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, tiếp tục triển khai các định hướng, sáng kiến xây dựng ASEAN tự cường, sáng tạo và phát triển bền vững mọi mặt trong bối cảnh khu vực và quốc tế có nhiều chuyển biến nhanh chóng. Ghi nhận tiến triển trong xây dựng Cộng đồng, các nước nhất trí đẩy mạnh nỗ lực triển khai Tuyên bố Tầm nhìn của các Lãnh đạo ASEAN về Quan hệ đối tác vì sự bền vững; mục tiêu của Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và Chương trình nghị sự Liên hợp quốc 2030 về Phát triển bền vững; đồng thời, thúc đẩy xây dựng các chiến lược, kế hoạch giúp ASEAN tham tận dụng cơ hội do Cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại.
Các Bộ trưởng Ngoại giao nhấn mạnh tầm quan trọng của hoàn tất đàm phán Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện (RCEP) trong 2019, tăng cường hợp tác kết nối, phát triển tiểu vùng và xây dựng cách tiếp cận mới trong thu hẹp khoảng cách phát triển, cũng như nâng cao bản sắc, ý thức cộng đồng thông qua hoạt động giao lưu, hợp tác giữa các tổ chức, hiệp hội nhân dân. Các Bộ trưởng Ngoại giao nhất trí tiếp tục thực hiện các biện pháp cải tiến phương thức làm việc, nâng cao hiệu quả hoạt động của ASEAN, trong đó có tận dụng hiệu quả trụ sở mới của Ban thư ký ASEAN sẽ khai trương ngày 8/8 tại Jakarta, Indonesia.
Các Bộ trưởng Ngoại giao nhấn mạnh tầm quan trọng của đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN trong quan hệ với bên ngoài. Ghi nhận những tiến triển thời gian qua, các Bộ trưởng Ngoại giao nhất trí ASEAN tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc quan hệ với các đối tác; trước mắt, ASEAN sẽ tổ chức Cấp cao kỷ niệm ASEAN-Hàn Quốc tháng 11/2019, nhất trí với Kế hoạch hành động ASEAN – Australia (2020-2024) nhân kỷ niệm 45 năm quan hệ, và chuẩn bị cho kỷ niệm 40 năm quan hệ ASEAN- New Zealand vào 2020. Các Bộ trưởng nhất trí sẽ giới thiệu với các đối tác về Tài liệu quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP), nhấn mạnh những mục tiêu, nguyên tắc của ASEAN trong hợp tác vì khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương hòa bình, thịnh vượng.
Các Bộ trưởng tái khẳng định cam kết tăng cường hợp tác duy trì và thúc đẩy hòa bình, ổn định và an ninh khu vực, xử lý hữu hiệu các thách thức đang nổi lên. Theo đó, ASEAN sẽ tích cực triển khai Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN 2025, ưu tiên hợp tác ứng phó với những thách thức phi truyền thống, tăng cường hợp tác quốc phòng-an ninh và hợp tác biển, tích cực quảng bá các nguyên tắc, chuẩn mực ứng xử của ASEAN… Nhân dịp này, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã ký văn kiện mở rộng Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) cho Peru đã tham gia Hiệp ước, nâng tổng số thành 38 bên tham gia Hiệp ước.
Các Bộ trưởng hoan nghênh những tiến triển tích cực trên Bán đảo Triều Tiên, trong đó có các cuộc gặp thượng đỉnh liên Triều và thượng đỉnh Mỹ-Triều, coi đây là đóng góp cho mục tiêu lâu dài về một Bán đảo Triều Tiên hòa bình, ổn định và không có vũ khí hạt nhân.
Các Bộ trưởng đã thảo luận sâu rộng về tình hình Biển Đông, ghi nhận quan ngại về các hoạt động tôn tạo bồi đắp, đặc biệt là những sự cố nghiêm trọng đang diễn ra trên Biển Đông, đã làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và gây phương hại tới hòa bình, an ninh và ổn định khu vực. Theo đó, ASEAN tái khẳng định tầm quan trọng của việc tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982), kêu gọi các bên kiềm chế, không quân sự hóa và tránh có các hành động làm phức tạp tình hình; giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước UNCLOS 1982. Các nước ASEAN cam kết duy trì tiếp tục nỗ lực thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm đạt Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, thực chất.
Đáng chú ý, phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đánh giá cao kết quả 4 năm triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị ASEAN tiếp tục đề cao đoàn kết, gắn kết, tăng cường hợp tác nội khối, giữ vững vai trò trung tâm trong quan hệ đối ngoại, qua đó ứng phó hiệu quả với những chuyển dịch nhanh chóng trong cục diện chiến lược khu vực và thế giới.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề xuất ASEAN tiến hành kiểm điểm giữa kỳ các Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng, gia tăng thương mại và đầu tư nội khối, thúc đẩy hợp tác xã hội, bảo vệ môi trường, đồng thời tiếp tục cải tiến phương thức làm việc thông qua tận dụng và vận hành hiệu quả trụ sở mới của Ban Thư ký ASEAN;
Về vấn đề Biển Đông, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh tình hình Biển Đông diễn biến phức tạp, trong đó có các hành động đơn phương như quân sự hóa, gia tăng tập trận quân sự, đặc biệt là tàu khảo sát Hải Dương 08 của Trung Quốc được các tàu hải cảnh và dân binh hộ tống xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, tiến hành các hoạt động khảo sát trái phép. Phó Thủ tướng nhấn mạnh những hành động này vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982. Nghiêm trọng hơn, đây là diễn biến tiếp theo các hoạt động cải tạo bồi đắp quy mô lớn và quân sự hóa các cấu trúc tranh chấp trên biển. Các diễn biến này làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và ảnh hưởng trực tiếp tới hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hài và hàng không ở Biển Đông, vi phạm DOC và đi ngược lại cam kết duy trì môi trường thuận lợi cho đàm phán COC. Trong bối cảnh đó, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị ASEAN giữ vững đoàn kết và tiếng nói chung, tái khẳng định các nguyên tắc và cam kết đối với hòa bình và ổn định, lên tiếng kêu gọi kiềm chế, không có các hành động đơn phương làm phương hại tiến trình đối thoại và hợp tác khu vực, cản trở hoạt động kinh tế hợp pháp của các nước ven biển; và nỗ lực xây dựng một COC hiệu lực, thực chất.
Là nước Chủ tịch ASEAN kế tiếp, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cam kết Việt Nam sẽ tiếp tục tinh thần và động lực của năm 2019 để tăng cường thống nhất và gắn kết ASEAN, phát huy hơn nữa vai trò trung tâm của ASEAN trong ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh, phát triển toàn cầu.