Chính phủ Philippines cho biết Tổng thống nước này Rodrigo Duterte ngày 6/8 và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ sớm có cuộc gặp mặt để thảo luận về Phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế (PCA) trong vụ kiện Biển Đông hồi tháng 7/2016, vốn đã bác bỏ các yêu sách chủ quyền phi lý đối với “đường 9 đoạn” của Trung Quốc.
Áp lực lớn từ người dân ngày càng lớn đang buộc Chính quyền Tổng thống Duterte phải có sự điều chỉnh
Người phát ngôn của Tổng thống Duterte, ông Salvador Panelo trích dẫn lời của Tổng thống Duterte: “Có ai nhớ tôi đã nói rằng sẽ có lúc tôi viện dẫn những phán quyết của Tòa trọng tài đó không? Và giờ chính là thời khắc ấy. Đó là lý do vì sao tôi đến Trung Quốc”. Mặc dù không có thông báo rõ ràng về thời gian chuyến thăm Trung Quốc của ông Duterte nhưng ông Panelo cho biết có thể Tổng thống Philipines sẽ có chuyến đi trước cuối tháng này.
Một làn sóng dư luận phản đối Trung Quốc đang dâng lên mạnh mẽ tại Philippines sau hàng loạt vụ việc liên quan Trung Quốc, trong đó trực tiếp gần đây nhất là vụ cựu Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario và nguyên Lãnh đạo cơ quan chống tham nhũng của Philippines, Tổng Thanh tra Conchita Carpio Morales đã đệ đơn kiện Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ra trước Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), nhân danh người dân Philippines và nhân danh hàng trăm ngàn ngư dân Philippines chịu tác động do việc Trung Quốc xây các đảo nhân tạo và chiếm đóng các đảo vùng Biển Tây Philippines (Biển Đông). Tính đến hiện tại đã có 25.000 người dân Philippines ký vào thư ủng hộ vụ kiện và con số đang không ngừng gia tăng.
Ngày 10/2/2018, ngay sau khi truyền thông địa phương đăng những hình ảnh cho thấy Trung Quốc đã chuyển đổi ít nhất 7 bãi đá thành các đảo nhân tạo, hoàn chỉnh với các cơ sở hải quân và không quân, bao gồm đường băng và bãi đáp trực thăng, thì hàng nghìn dân Philippines đã tập trung bên ngoài lãnh sự quán Trung Quốc ở thủ đô Manila để chống lại việc Bắc Kinh quân sự hóa các hòn đảo đang tranh chấp ở Biển Đông. Các nhà hoạt động Philippines nói thái độ hợp tác với Trung Quốc của Tổng thống Rodrigo Duterte có thể khuyến khích Bắc Kinh mở rộng hơn nữa hoạt động xây dựng ở Biển Đông. “Nếu chính quyền Philippines không muốn phản đối Trung Quốc xây dựng cơ sở quân sự trên các đảo tranh chấp và trong khu vực vực đặc quyền kinh tế của chúng ta, thì người dân Philippines, sẽ lên tiếng và phản đối”, Tổng Thư ký tổ chức cánh tả Bayan, người tổ chức biểu tình Renato Reyes Jr tuyên bố. Trên thực tế, bất chấp sự phản đối và quan ngại của cộng đồng quốc tế, Trung Quốc vẫn ngang nhiên bồi đắp và xây dựng cơ sở quân sự trái phép ở Biển Đông, trong đó có 7 đảo nhân tạo nước này chiếm đóng phi pháp ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền không thể tranh cãi của Việt Nam. Đến ngày 27/6/2018, nhân kỷ niệm 2 năm Ngày Tòa Trọng tài ra phán quyết về vụ Philippines kiện Trung Quốc về tranh chấp Biển Đông, hàng trăm người Philippines đã biểu tình tại lãnh sự quán Trung Quốc ở Manila để phản đối hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông và chính sách nhu nhược của chính quyền Tổng thống Duterte trước Trung Quốc. Theo kết quả của cuộc khảo sát mới nhất do Social Weather Stations công bố hôm 16/7, 81% trong số 1.200 người tham gia khảo sát nói rằng hoàn toàn không đúng đắn khi để Trung Quốc tiếp tục xây dựng các đảo nhân tạo trái phép trên biển Đông và quân sự hóa các đảo này; 74% cho biết chính phủ nên đưa vấn đề này tới các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc, ASEAN cho các cuộc đàm phán hòa bình và ngoại giao với Trung Quốc để xử lý tranh chấp Biển Đông. Ngày 9/4/2019, hàng nghìn người dân Philippine đã đổ ra đường tuần hành trước lãnh sự quán Trung Quốc ở thành phố Makati để phản đối Trung Quốc đưa tàu tới bao vây đảo Thị Tứ trong quần đảo Trường Sa mà Phlippines tuyên bố có chủ quyền. Ngoài ra, người biểu tình còn phản đối Tổng Thống Rodrigo Durterte vì chính phủ Philippine hoàn toàn không có tiếng nói gì trong chuyện này, đồng thời phản đối việc chính phủ Philippine mượn nợ từ Trung Quốc.
Tuy nhiên, sẽ không có thay đổi đáng kể trong chính sách của Chính quyền Philippines sau động thái nói trên
Trong ba năm qua, Philippines đã hoàn toàn bỏ qua Phán quyết mà không hề mảy may. Nước này đã khiến cộng đồng quốc tế thất vọng khi thẳng thừng phủ nhận những giá trị của Phán quyết. Dư luận cho rằng Philippines nhượng bộ với Trung Quốc trong vấn đề tranh chấp chủ quyền Biển Đông, thậm chí là bỏ qua phán quyết của Tòa Trọng tài Liên hợp quốc theo Phụ lục VII về vụ kiện “đường lưỡi bò”, để đổi lại những lợi ích về kinh tế từ Trung Quốc, mà cụ thể là các khoản viện trợ và đầu tư tài chính. Tuy nhiên, thực tế những gì Philippines nhận được không bằng con số 0. Có thể thấy Trung Quốc cam kết sẽ đầu tư và cung cấp những khoản hỗ trợ tài chính ưu đãi lên đế hàng chục tỉ USD cho mục tiêu phát tiển nền kinh tế Philippines. Song đến nay nguồn vốn này vẫn chưa đổ về Philippines, cũng như chưa có bất kỳ dự án cơ sở hạ tầng lớn nào được khởi công. Trong khi đó, Trung Quốc thường cho vay mà không quan tâm khả năng trả nợ của đối tác, nhưng đổi lại cũng đòi hỏi lãi suất “cắt cổ” hoặc yêu cầu tài sản thế chấp hoặc có giá trị kinh tế lâu dài hay có vị trí an ninh, chiến lược đặc biệt quan trọng trong khu vực, kiểu như mỏ khoáng sản hay cảng biển để giành thêm quyền kiểm soát trong trường hợp bên đi vay vỡ nợ. Những dự án hạ tầng có vốn đầu tư Trung Quốc, thay vì hỗ trợ các doanh nghiệp và lao động địa phương, điều kiện gói vay của Trung Quốc cũng kèm theo việc phải chỉ định nhà thầu Trung Quốc thi công hoặc phải sử dụng lao động nhập cư người Trung Quốc, khiến ngày càng nhiều doanh nghiệp Trung Quốc do nhà nước nắm quyền quản lý các dự án đầu tư tại Philippines và người dân Philippines bị mất việc làm vào tay lao động Trung Quốc ngay trên đất nước của mình.
Chính vì vậy, trong trường hợp Chính quyền Philippines chủ động thảo luận với phía Trung Quốc về Phán quyết của PCA thì đó cũng chỉ là việc nước này tìm cách thúc đẩy hơn nữa quan hệ với Trung Quốc và hướng lái dư luận người dân. Thậm chí đây sẽ là tiền đề để hai bên đi đến cụ thể hóa việc hợp tác chung cùng khai thác ở Biển Đông, vốn đang được hai bên thúc đẩy.