Giới chức Hạ viện Mỹ liên tục đưa ra các tuyên bố lên án, chỉ trích Trung Quốc đưa tàu hoạt động trái phép trong vùng biển của Việt Nam, cho rằng hành vi của Trung Quốc đe dọa nghiêm trọng hòa bình và ổn định trong khu vực.
Hạ nghị sĩ Ted Yoho, Thành viên cao cấp Tiểu ban Châu Á – Thái Bình Dương, Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ (22/8) bày tỏ quan ngại sâu sắc với những diễn biến hiện nay trên Biển Đông khi Trung Quốc đưa tàu khảo sát và các tàu hộ tống vào vùng Đặc quyền kinh tế của Việt Nam, vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam.Hạ nghị sĩ Ted Yoho phản đối mạnh mẽ những hành động xâm phạm chủ quyền của quốc gia ven biển, thách thức luật pháp quốc tế, vi phạm Công ước Luật biển năm 1982 (UNCLOS), quân sự hóa các đảo nhân tạo xây dựng trái phép ở Biển Đông, sử dụng các thực thể đó triển khai các hoạt động, gây xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng, đe dọa tự do hàng hải và hàng không, ảnh hưởng đến hòa bình, ổn định của khu vực.
Trước đó, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ Eliot L.Engel (26/7) đã ra Tuyên bố về sự can thiệp trái phép của Trung Quốc trên vùng biển của Việt Nam. Tuyên bố trên chỉ trích việc Trung Quốc điều tàu thăm dò địa chất và nhiều tàu chấp pháp hoạt động trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Việt Nam. Tuy bố cho biết: “Sự hung hăng gần đây ở Biển Đông là minh chứng đáng lo ngại về một quốc gia công khai coi thường luật pháp quốc tế. Theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, các hành động của Trung Quốc đã cấu thành việc vi phạm chủ quyền của Việt Nam và các quyền hợp pháp của Việt Nam trong EEZ; cho biết, tuần trước, khi có các thông tin về các tàu thăm dò dầu khí của Trung Quốc vào vùng EEZ của Việt Nam, Hà Nội đã nhiều lần yêu cầu Trung Quốc rút tàu ra khỏi vùng EEZ của Việt Nam, nhưng Trung Quốc đã cố tình bỏ qua. Hành vi gây rối này là một mối đe dọa đối với Việt Nam và là bằng chứng cho thấy Trung Quốc sẵn sàng bắt nạt các nước láng giềng. Cũng quan trọng không kém, hành vi của Trung Quốc đã đe dọa lợi ích của các công ty Mỹ hoạt động ở khu vực”. Theo ông Eliot L.Engel, những sự việc như vậy chứng tỏ sự ngang nhiên coi thường luật pháp và ngoại giao quốc tế của Trung Quốc. Ngoài ra, tuyên bố nhấn mạnh: “Tôi đứng về phía Việt Nam và các đối tác khác của chúng ta trong khu vực để lên án hành động hung hăng này. Cộng đồng quốc tế phải duy trì trật tự dựa trên luật lệ và luật pháp quốc tế. Tôi kêu gọi Trung Quốc rút ngay lập tức bất kỳ và toàn bộ các tàu khỏi lãnh hải của các nước láng giềng, và chấm dứt các chiến thuật bắt nạt bất hợp pháp này”.
Hạ nghị sĩ Mỹ Mike Gallagher thuộc đảng Cộng hòa cũng cho biết, ông ủng hộ Việt Nam và các đối tác khu vực của Mỹ để lên án hành động của Trung Quốc. Cộng đồng quốc tế phải tiếp tục duy trì trật tự dựa trên luật lệ và luật pháp quốc tế. Ông kêu gọi Trung Quốc “ngay lập tức rút tất cả các tàu ra khỏi lãnh hải của các nước láng giềng và chấm dứt các chiến thuật bắt nạt bất hợp pháp này”. Ngoài ra, ông Gallagher kêu gọi Quốc hội Mỹ nhanh chóng thông qua dự luật lưỡng đảng của ông cùng Hạ nghị sỹ Jimmy Panetta về việc đưa ra các biện pháp trừng phạt nặng để đối phó với hành động quân sự hóa và bành trướng lãnh thổ của Trung Quốc trong khu vực. Tuyên bố của ông Gallagher là tiếng nói công kích mới nhất của các quan chức Mỹ sau khi nhóm tàu khảo sát Hải Dương 8 của Trung Quốc có hành vi vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam ở khu vực phía Nam Biển Đông.Nếu đề xuất này trở thành “Đạo luật Trừng phạt Biển Đông và Biển Hoa Đông”, chính phủ Mỹ sẽ tịch thu các các tài sản tài chính đặt tại Mỹ, thu hồi hoặc từ chối thị thực Mỹ với bất kỳ ai tham gia vào các hành động hoặc chính sách đe dọa đến hòa bình, an ninh hoặc ổn định ở Biển Đông. Đề xuất này tăng cường nỗ lực của Mỹ và các đồng minh chống lại các hành động quân sự hóa bất hợp pháp và nguy hiểm cua Bắc Kinh tại các khu vực tranh chấp, điều mà Bắc Kinh đang tăng cường ở Biển Đông. Dự luật này cũng nhắc lại cam kết của Mỹ về việc duy trì Biển Đông là khu vực tự do và mở cửa với tất cả các quốc gia, đồng thời buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm vì các hành vi bắt nạt, ép buộc các quốc gia khác trong khu vực. Theo dự luật, Ngoại trưởng Mỹ sẽ phải cung cấp báo cáo cho Quốc hội 6 tháng một lần, cập nhật tên của các cá nhân hoặc công ty Trung Quốc tham gia vào các dự án xây dựng hoặc phát triển tại Biển Đông. Các hoạt động được dự luật này nhắm tới bao gồm: cải tạo, xây đảo, xây hải đăng và cơ sở hạ tầng thông tin di động. Những người đồng lõa hoặc tham gia vào các hoạt động đe dọa đến hòa bình, an ninh hoặc ổn định tại các khu vực ở biển Hoa Đông do Nhật Bản kiểm soát cũng sẽ bị xử phạt.
Trước hành vi phi pháp của Trung Quốc, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng (22/8) cho biết trong những ngày qua, nhóm tàu Hải Dương 8 đã trở lại và tiếp tục hành vi xâm phạm nghiêm trọng vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam được xác định theo các quy định của UNCLOS. Việt Nam đã nhiều lần giao thiệp với Trung Quốc về vấn đề này, yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay vi phạm, rút toàn bộ tàu ra khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam, không có những hành vi làm gia tăng căng thẳng, gây phức tạp hình hình, đe doạ đến hoà bình, ổn định và an ninh ở Biển Đông cũng như ở khu vực. Các lực lượng chức năng trên biển của Việt Nam tiếp tục thực thi bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam phù hợp với luật pháp quốc tế và theo đúng pháp luật Việt Nam. Với quyết tâm bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của mình, đóng góp vào hoà bình, ổn định, an ninh khu vực phù hợp với luật pháp quốc tế, Việt Nam luôn sẵn sàng giải quyết các bất đồng bằng biện pháp hoà bình, phù hợp với luật pháp quốc tế. Một lần nữa, Việt Nam đề nghị các quốc gia liên quan và cộng đồng quốc tế đóng góp tích cực, thiết thực vào việc duy trì trật tự, hoà bình, an ninh trong khu vực, an ninh, an toàn tự do hàng hải và hàng không, tôn trọng nguyên tắc thượng tôn pháp luật ở Biển Đông, phù hợp với luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển 1982.
Đáng chú ý, khi trả lời câu hỏi của phóng viên đề nghị cho biết phản ứng trước việc phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng vừa qua có nói “vùng biển tàu Trung Quốc hoạt động thuộc quyền chủ quyền của Trung Quốc”, bà Lê Thị Thu Hằng khẳng định Việt Nam có đầy đủ cơ sở pháp lý và bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của mình đối với 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa phù hợp với luật pháp quốc tế. Về hành vi vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam của nhóm tàu Hải Dương 8, phía Việt Nam đã nói rõ nhiều lần, đây là vùng biển hoàn toàn của Việt Nam được xác định theo đúng các quy định của UNCLOS.