Trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 35 và các Hội nghị liên quan tại Bangkok, Thái Lan (02-03/11),lãnh đạo các nước đã đề cập đến tình hình Biển Đông và có phát biểu quan trọng thể hiện quan điểm và sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề này.
Thủ tướng Việt Nam khẳng định lại quan điểm rõ ràng, nhất quán
Trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 35 và các Hội nghị liên quan tại Bangkok, Thái Lan (3/11), Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã cùng các nhà lãnh đạo ASEAN và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường dự Hội nghị Cấp cao ASEAN – Trung Quốc lần thứ 22. Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định duy trì hòa bình, an ninh và ổn định tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới và không gian an ninh, phát triển của khu vực là lợi ích và trách nhiệm chung của mọi quốc gia. Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm của Việt Nam về tình hình Biển Đông là rất rõ ràng, nhất quán, đã được bày tỏ nhiều lần tại các diễn đàn ở các cấp. Thủ tướng khẳng định cần đẩy mạnh các nỗ lực ở cả cấp độ song phương và đa phương đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982, không để lặp lại các hành động đi ngược lại luật pháp quốc tế, tạo môi trường thuận lợi cho các tiến trình xây dựng luật lệ, thúc đẩy đối thoại, xây dựng lòng tin, giải quyết hòa bình các khác biệt trên cơ sở luật pháp quốc tế, thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Tuyên bố ứng xử các bên ở Biển Đông (DOC) và nỗ lực hoàn tất Bộ quy tắc ứng xử các bên ở Biển Đông (COC) hiệu quả, hiệu lực, phù hợp với luật pháp quốc tế và được cộng đồng quốc tế ủng hộ.
Trước đó tại Phiên toàn thể Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 35 (02/11), Thủ tướng nhấn mạnh điều kiện tiên quyết để có được hòa bình, ổn định là duy trì một trật tự tuân thủ luật pháp quốc tế. Vừa qua, có những vụ việc nghiêm trọng vi phạm luật pháp quốc tế xảy ra trên vùng biển khu vực và Việt Nam, tuy mới chấm dứt gần đây nhưng để lại những bài học sâu sắc cho ASEAN. Điều này càng cho thấy an ninh và ổn định trên Biển Đông hiện rất mong manh, đòi hỏi cam kết nghiêm túc và trách nhiệm gìn giữ của tất cả các quốc gia trong khu vực, để đảm bảo rằng những vụ việc tương tự không lặp lại. Việt Nam quyết tâm và kiên trì bảo vệ luật pháp quốc tế trong các quan hệ quốc tế nói chung và trong vấn đề Biển Đông nói riêng.Trong bối cảnh đó, Thủ tướng khẳng định ASEAN đã giữ vững đoàn kết, thống nhất, thể hiện qua lập trường nêu tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao lần thứ 52, đề cao tầm quan trọng của hòa bình ổn định, thượng tôn luật pháp quốc tế, bảo đảm an ninh, an toàn tự do hàng hải, hàng không, nhấn mạnh kiềm chế, không có các hành động làm phức tạp tình hình, thực hiện đầy đủ Tuyên bố DOC và xây dựng Bộ quy tắc COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Thủ tướng cũng bày tỏ nguyện vọng của Việt Nam xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình ổn định và phát triển bền vững.
Lãnh đạo các nước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, tự do, an toàn hàng hải, hàng không trên Biển Đông
Tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của quan hệ đối tác chiến lược ASEAN – Trung Quốc với hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng khu vực. Các nhà lãnh đạo khẳng định nỗ lực đẩy mạnh đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin, hình thành và tuân thủ các chuẩn mực ứng xử, trong đó có sớm hoàn tất COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế. Các nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì môi trường hòa bình, an ninh, ổn định, tự do, an toàn hàng hải, hàng không trên Biển Đông, kiềm chế, không có các hành động làm phức tạp tình hình, đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Tuyên bố DOC, cùng nỗ lực xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định và hợp tác.
Các nhà lãnh đạo hoan nghênh quan hệ kinh tế gắn kết chặt chẽ giữa hai bên, với Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN trong 10 năm liên tiếp và cũng là nhà đầu tư hàng đầu của ASEAN. Lãnh đạo hai bên nhấn mạnh cam kết đề cao chủ nghĩa đa phương, ủng hộ tự do hoá thương mại-đầu tư và củng cố hệ thống thương mại đa phương quốc tế công bằng, dựa trên luật lệ, nỗ lực đóng góp hoàn tất đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đúng thời hạn đề ra. Trên tinh thần tuyên bố “Tầm nhìn Đối tác chiến lược ASEAN – Trung Quốc 2030” thông qua năm 2018, hai bên cam kết đẩy mạnh hợp tác trên các lĩnh vực thuộc quan tâm chung như trao đổi thương mại- đầu tư, trong đó có triển khai hiệu quả Nghị định thư sửa đổi Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc, phấn đấu đạt mục tiêu kim ngạch thương mại 2 chiều ở mức 1.000 tỷ USD và đầu tư đạt 150 tỷ USD vào năm 2020; tăng cường kết nối, trong đó có gắn kết giữa Kế hoạch tổng thể kết nối ASEAN 2025 và Sáng kiến “Vành đai, con đường” (BRI); mở rộng giao lưu nhân dân, du lịch; đẩy mạnh hợptác về đổi mới, sáng tạo, phát triển thương mại điện tử, kinh tế số. Kếtthúc hội nghị, các nước đã nhất trí thông qua 3 văn kiện gồm: Tuyên bố của các nhà lãnh đạo ASEAN – Trung Quốc về Sáng kiến hợp tác thành phố thông minh; Tuyên bố chung ASEAN – Trung Quốc về Tăng cường trao đổi và hợp tác truyền thông; Tuyên bố ASEAN – Trung Quốc về gắn kết Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) và BRI.
Tổng thống Philippines kêu gọi ASEAN giải quyết vấn đề Biển Đông
Phát biểu tại Hội nghị cấp cao ASEAN 35, Tổng thống Philippines Duterte cho biết ASEAN phải giải quyết vấn đề Biển Đông để tránh tiếp tục tạo ra sự bất ổn và không chắc chắn trong khu vực. Ông Duterte bày tỏ sẵn sàng làm việc với các đối tác của Philippines để đưa ra kết luận ngay lập tức về COC ở Biển Đông, cần thiết để duy trì hòa bình và ổn định. Tổng thống Duterte nói rằng vấn đề này phải được giải quyết một cách hòa bình theo luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS. Ông Duterte cũng nhắc đến chiến thắng của Philippines tại Tòa trọng tài với Trung Quốc, nhấn mạnh không có cách nào khác cho các bên liên quan ngoại trừ con đường đi đến hòa bình. Để thành công, ASEAN phải duy trì môi trường thuận lợi cho các cuộc đàm phán và thỏa hiệp công bằng, ông lưu ý. “Do đó, ASEAN phải duy trì sự đoàn kết. Chúng ta phải dẫn đầu trong việc xây dựng niềm tin giữa tất cả các bên liên quan. Và chúng ta phải sử dụng tất cả ảnh hưởng mà chúng ta có, cá nhân và tập thể, để thuyết phục các bên thực hiện tự kiềm chế và tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình”, Tổng thống Philippines phát biểu.
Ngoại trưởng Malaysia bày tỏ quan ngại về tình hình Biển Đông
Tại phiên họp Hội đồng Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN lần thứ 20 (02/11), trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 35, Ngoại trưởng Malaysia Saifuddin Abdullah đã bày tỏ sự quan ngại của Kuala Lumpur về sự xuất hiện của nhiều tàu hải cảnh Trung Quốc trong vùng biển của nước này. Đề cập về vấn đề Biển Đông, ông Saifuddin đã bày tỏ quan ngại về việc các tàu hải cảnh Trung Quốc ngày càng xuất hiện thường xuyên ở những khu vực gần bờ biển Malaysia, trong lúc quá trình đàm phán xây dựng COC với Bắc Kinh đang tiếp tục diễn ra. Theo ông Saifuddin, Bộ Ngoại giao Malaysia sẽ thành lập một trung tâm nghiên cứu hàng hải và mời các quốc gia thành viên ASEAN cùng tham gia. Ngoài ra, ông Saifuddin cũng đề cập đến hàng loạt vấn đề và thách thức mà ASEAN đang phải đối mặt. Theo ông, để chuẩn bị kỷ niệm 75 năm thành lập Liên hợp quốc vào năm 2020, ASEAN nên tái khẳng định cam kết về giá trị của Hiến chương Liên hợp quốc. Cũng tại Hội nghị này, Phó Thủ tướng Việt Nam Phạm Bình Minh cho rằng cần tiếp tục thúc đẩy các nỗ lực đề cao và phổ biến các giá trị, nguyên tắc và chuẩn mực ứng xử đã được thừa nhận chung trong khu vực song song với quá trình đẩy mạnh đối thoại, xây dựng lòng tin, tiếp tục tạo môi trường thuận lợi cho việc đàm phán COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982 và tiếp tục giữ vững vai trò trung tâm và vị thế dẫn dắt của ASEAN trong các tiến trình hợp tác vì hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực.
Tránh búa rìu dư luận, Thủ tướng TQ Lý Khắc Cường cho biết sẵn sàng hợp tác với ASEAN vì hòa bình trên Biển Đông
Tại Hội nghị cấp cao ASEAN – Trung Quốc lần thứ 22 (03/11), Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cho biết, nước này đã sẵn sàng hợp tác với các nước Đông Nam Á vì hoà bình lâu dài ở Biển Đông.ông Lý Khắc Cường nhấn mạnh: “Trung Quốc khẳng định duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực. Với sự ổn định của mình, chúng ta có thể giải quyết sự bất ổn đã xảy ra ở một số nơi. Một kết quả mang tính bước ngoặt mà chúng ta đã đạt được là hoàn thành lần đọc đầu tiên dự thảo văn bản đàm phán về COC. Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với ASEAN, theo sự đồng thuận đã đạt được, để đàm phán Bộ Quy tắc COC theo thời gian biểu trong vòng ba năm, nhằm duy trì hòa bình và ổn định lâu dài ở Biển Đông”, ông Lý Khắc Cường phát biểu. Cần phải nhắc lại rằng yêu sách chủ quyền trên Biển Đông của Trung Quốc bị nhiều nước thành viên ASEAN có tuyên bố chủ quyền trên vùng biển này phản đối. MộtCOC có tính ràng buộc về pháp lý là một mục tiêu từ lâu của các nước thành viên ASEAN đang bất bình trước việc Trung Quốc coi thường quyền chủ quyền cũng như việc nước này ngăn cản các hoạt động thăm dò năng lượng và đánh bắt cá ở vùng biển này.