Phát biểu tại Đại học Rice ở Houston, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo (15/11) đã cáo buộc Bắc Kinh nhiều lần không giữ lời, trong đó có hành động quân sự hóa ở Biển Đông; đồng thời nhấn mạnh Chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho biết, Bắc Kinh đã liên tục không giữ đúng cam kết cũng như tuân thông lệ quốc tế, bao gồm việc quân sự hóa Biển Đông. Theo Ngoại trưởng Mỹ,”Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết rằng, ông ấy sẽ không triển khai các hệ thống vũ khí tại Biển Đông, nhưng cuối cùng ông ấy vẫn làm”. Ông Pompeo cũng đã nhắc đến Trung Quốc trong một loạt vấn đề, từ việc đánh cắp tài sản trí tuệ đến việc trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước; đồng thời cho biết “Mỹ đã chưa làm đủ và tổng thống Trump giờ nói rằng chúng tôi sẽ xử lý việc này. Chúng tôi sẽ ngay thẳng, chân thật và minh bạch. Chúng tôi sẽ làm việc với Trung Quốc bất cứ chỗ nào có thể, nhưng chúng tôi muốn đảm bảo rằng Mỹ xử lý từng vấn đề một theo cách đúng đắn”. Ông Mike Pompeo cũng nói Mỹ cân nhắc mọi phương án can thiệp vào Hồng Công nếu Trung Quốc sử dụng vũ lực chống lại người biểu tình và Mỹ đã khuyến khích “không chỉ Bắc Kinh mà cả người biểu tình” giải quyết vấn đề bằng biện pháp “hòa bình, ít thương tích, ít bạo lực”.
Ngoài ra, ông Pompeo cho rằng Trung Quốc là một thách thức khổng lồ với Washington vì diện tích của nước này cũng như mối quan hệ sâu sắc với kinh tế và chính quyền Mỹ. Theo ông Pompeo, sự cạnh tranh toàn cầu chỉ có lợi khi các công ty Pháp, Mỹ hay Trung Quốc đều có cơ hội chiến thắng trên cơ sở cạnh tranh công bằng. Thay vào đó, các công ty nhà nước của Trung Quốc lại được hưởng mức trợ cấp khổng lồ khi cạnh tranh với những công ty tư nhân nước ngoài, kể cả khi Trung Quốc bó buộc các nước khác bằng những khoản nợ và sở hữu trí tuệ không chính thống. Mỹ cũng chịu một phần trách nhiệm khi không đối mặt với Trung Quốc sớm hơn, cho phép nước này ngày càng bành trướng về kinh tế lẫn chính trị trên toàn cầu. Vì vậy, Mỹ đang trong quá trình thay đổi dài hạn và cần thiết, kéo dài trong khoảng 6 tháng đến 1 năm tới.
Trước đó, Ngoại trưởng Mike Pompeo (30/10) cho rằng Mỹ từ lâu đã quá “nương tay” với Trung Quốc với hy vọng Bắc Kinh có thể thay đổi, tuy nhiên mọi việc không diễn ra như kỳ vọng của Washington; đồng thời chỉ trích Trung Quốc có những hành vi “gây hấn” trên biển. Phát biểu tại một sự kiện của Viện nghiên cứu Hudson ở New York, Ngoại trưởng Mike Pompeo cho biết Mỹ đã do dự và hành động ít hơn rất nhiều so với những gì Washington nên làm khi Trung Quốc đe dọa các nước láng giềng như Việt Nam, Philippines và khi Bắc Kinh tuyên bố “chủ quyền” đối với toàn bộ Biển Đông; lên án mức độ thù địch thực sự của Trung Quốc đối với Mỹ cũng như với các giá trị chung; cho rằng “Washington đã quá chậm chạp trong việc nhìn ra những hiểm họa mà Trung Quốc gây ra cho an ninh quốc gia của Mỹ, vì ngay từ đầu Mỹ vẫn muốn thiết lập quan hệ hữu nghị với Trung Quốc. Bây giờ chúng ta vẫn mong muốn như vậy. Tuy nhiên, trong khi nỗ lực đạt được mục tiêu này, chúng ta đã dung túng và cổ xúy cho sự trỗi dậy của Trung Quốc suốt hàng chục năm, thậm chí chúng ta phải hy sinh những giá trị, an ninh và lương tri của Mỹ”.
Ngoại trưởng Mỹ cũng chỉ trích các chính quyền Mỹ tiền nhiệm, từ thời Tổng thống Richard Nixon, khi dung túng cho Trung Quốc bằng cách phớt lờ những khác biệt căn bản trong hệ thống của hai nước; đồng thời đổ lỗi cho các tổng thống, cố vấn, nhà phân tích, học giả và nhà sử học khi không nhìn nhận rõ những nguy cơ mà Trung Quốc đã gây ra cho Washington. Tuy nhiên, ông Pompeo khẳng định “tất cả những điều này đang thay đổi dưới thời Tổng thống Donald Trump”. Theo ông Pompeo, Mỹ cần đối đầu với Trung Quốc, thay vì chiều theo Bắc Kinh, trong nhiều lĩnh vực, từ các hành vi thương mại, nhân quyền cho tới sự hung hăng của Trung Quốc tại Biển Đông và Đài Loan; khẳng định thời gian tới, ông sẽ tiếp tục đưa ra những tuyên bố lên án Trung Quốc trong các lĩnh vực, từ hệ tư tưởng cho tới thương mại cũng như nỗ lực của Bắc Kinh nhằm mở rộng ảnh hưởng với Mỹ. Ngoài ra, ông Pompeo cũng nhắc lại những lời chỉ trích trước đó về chương trình đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và cho vay của Trung Quốc tại các nước đang phát triển, hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ, các hành động quân sự hóa tại Biển Đông và Hoa Đông. Theo đó, “các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã thể hiện rõ rằng họ muốn bá quyền thế giới. Họ đang tiến đến mục tiêu đó bằng việc sử dụng các phương pháp tạo ra những thách thức đối với Mỹ và thế giới”. Kết thúc bài phát biểu của mình, ông Pompeo cho biết Mỹ muốn nhìn thấy một Trung Quốc thịnh vượng và phát triển, song phải công bằng. Ngoại trưởng Mỹ khẳng định chính quyền Trump không bao giờ ngại đối đầu với Trung Quốc.
Thời gian gần đây, do Trung Quốc đi quá giới hạn, đẩy mạnh các hoạt động phi pháp trên Biển Đông cũng như khiêu khích, thách thức lợi ích, an ninh của Mỹ và đồng minh, buộc giới chức Mỹ đưa ra các tuyên bố, hành động cụ thể nhằm cảnh cáo, răn đe Trung Quốc.