Việt Nam, Canada và Liên minh Châu Âu (EU) đã đồng chủ trì Hội thảo Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) lần thứ 2 về thực thi Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982 (Công ước Luật biển) và các văn kiện pháp lý quốc tế khác trong ứng phó với các thách thức.
Hội thảo này là hoạt động tiếp nối Hội thảo ARF lần thứ nhất cùng tên tổ chức tại Nha Trang tháng 2/2019 và các Hội thảo ARF về Công ước Luật biển các năm 2011 và 2014. Đây là hoạt động trong khuôn khổ Nhóm Công tác giữa kỳ của ARF về An ninh biển, đồng thời là một trong các nỗ lực nhằm thực hiện Kế hoạch Hành động Hà Nội về triển khai Tuyên bố Tầm nhìn ARF và Chương trình hoạt độngcủa ARF về An ninh biển giai đoạn 2018-2020. Tham dự Hội thảo có hơn 100 quan chức, chuyên gia, học giả về quản lý biển đến từ hơn 20 thành viên ARF.
Mục tiêu chính của Hội thảo là nhằm tạo ra diễn đàn để các chuyên gia, học giả và quan chức các thành viên ARF trao đổi về các phương thức để áp dụng hiệu quả các văn kiện quốc tế về biển, đặc biệt là UNCLOS 1982 để giải quyết các thách thức trong quản lý biển hiện nay, góp phần nâng cao nhận thức về các thách thức an ninh biển đang nổi lên, chia sẻ nhận thức, kinh nghiệm và thực tiễn tốt liên quan đến thực thi luật biển và nhằm xác định cơ hội, giải pháp thúc đẩy hợp tác về biển giữa các thành viên ARF.
Chương trình Hội thảo lần này bao gồm 4 phiên thảo luận, tập trung vào các chủ đề: Những thách thức an ninh truyền thống liên quan đến biển trong khu vực, như các tranh chấp chủ quyền và phân định biển, thực thi pháp luật trên biển; Công ước Luật biển và các vấn đề nổi lên trong bảo tồn và sử dụng bền vữngtài nguyên biển, trong đó có các vấn đề liên quan đến ô nhiễm biển, khai thác biển sâu, bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển ngoài các khu vực thuộc quyền tài phán quốc gia và các hoạt động đánh bắt trái phép, không khai báo và không được quản lý; Biến đổi khí hậu và luật biển: tác động và giải pháp khả thi, trongđó có các thách thức toàn cầu như mực nước biển dâng và a-xít hoá đại dương ảnh hưởng đến các rạn san hô, thực tiễn đối phó với các ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu thông qua các khuôn khổ khu vực; Hợp tác quốc tế và khu vực: sáng kiến và giải pháp cho tương lai, trong đó vấn đề nâng cao tương tác giữa các thoả thuận khu vực và UNCLOS trong bảo vệ và bảo tồn môi trường, tăng cường phối hợp và tương tác giữa các diễn đàn và cơ chế liên quan đến biển của ASEAN và hợp tác an ninh biển đa phương.
Tại Hội thảo, giới chức các nước đã khẳng định vai trò quan trọng của UNCLOS 1982 trong việc quản lý hoạt động của các quốc gia trên biển trong suốt 25 năm qua. Công ước không chỉ là công cụ pháp lý quan trọng điều chỉnh các vấn đề trên biển, bảo đàm các quyền và lợi ích hợp pháp của các quốc gia, bao gồm cả các quốc gia ven biển, quốc gia quần đảo, quốc gia tham gia vào hoạt động khai thác biển, mà còn là khuôn khổ quan trọng để các quốc gia giải quyết các tranh chấp và tăng cường hợp tác biển. Trên cơ sở UNCLOS 1982, một số sáng kiến hợp tác đã được đề xuất và thúc đẩy giữa các nước ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác đối thoại nhằm ứng phó với các thách thức an ninh biển. Ngoài ra, bên cạnh các thách thức an ninh truyền thống như tranh chấp biển đảo, nguy cơ đụng độ giữa các lực lượng thực thi pháp luật tại các vùng chồng lấn khủng bố, tội phạm cướp biển và cướp có vũ trang trên biển… ngày càng có nhiều thách thức đặt ra cho các nước trong quản lý biển như biến đổi khí hậu, nước biển dâng, khai thác tài nguyên biển thiếu bền vững, ô nhiễm biển do các hoạt động của con người, các vấn đề này sẽ tác động trực tiếp đến an ninh và phát triển bền vững của các quốc gia.
Trong một diễn biến liên quan, Bộ Ngoại giao Việt Nam (14/11) cũng đã tổ chức lễ kỷ niệm 25 năm UNCLOS 1982 có hiệu lực, với sự tham dự của hàng trăm khách mời trong nước và quốc tế. Chủ trì lễ kỷ niệm, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng khẳng định trong 25 năm qua, Việt Nam luôn đề cao tôn chỉ và mục tiêu của UNCLOS, đồng thời có nhiều nỗ lực thực thi UNCLOS trên Biển Đông. Việt Nam chủ trương kiên trì giải quyết các bất đồng trên biển bằng biện pháp hòa bình, phù hợp luật pháp quốc tế, tiến hành đàm phán và ký các điều ước quốc tế về phân định biển với các quốc gia láng giềng. Hiện nay, Việt Nam cũng đang tích cực thúc đẩy đàm phán phân định khu vực ngoài cửa vịnh Bắc bộ với Trung Quốc, phân định vùng đặc quyền kinh tế với Indonesia và phân định biển với các quốc gia láng giềng khác. Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng, thời gian qua, tình hình Biển Đông có nhiều diễn biến phức tạp, vi phạm nghiêm trọng các quyền của Việt Nam và các nước trong khu vực. “Việt Nam kiên trì quan điểm tôn trọng và tuân thủ đầy đủ UNCLOS, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, không có những hành động diễn giải sai trái hay cố tình hạ thấp ý nghĩa, vai trò của UNCLOS. Bất cứ yêu sách nào về biển cũng phải được xây dựng trên cơ sở và trong phạm vi cho phép của UNCLOS. Khi có bất đồng hoặc khác biệt liên quan đến giải thích và áp dụng UNCLOS, các bên liên quan cần giải quyết thông qua thương lượng hoặc các biện pháp hòa bình khác, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS”, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh, đồng thời đề nghị trong khi chưa giải quyết được bất đồng, các bên cần tôn trọng và thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), sớm đạt một Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, thực chất.
Được biết, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) được thành lập năm 1994, với mục tiêu chính là xây dựng lòng tin và tăng cường đối thoại trong khu vực với ASEAN làm trung tâm. Hiện tại, có tổng cộng 27 quốc gia và tổ chức quốc tế tham dự Diễn đàn này. Việt Nam là một trong số các thành viên sáng lập của Diễn đàn này.