Chính phủ Philippines sẽ hoãn vô thời hạn ít nhất 2 trong số hàng loạt dự án cơ sở hạ tầng có vốn đầu tư “khủng” từ Trung Quốc vì lý do “không khả thi”.
Theo thông tin trên, Chính phủ Philippines đã quyết định hoãn ít nhất 2 dự án quy mô lớn sử dụng nguồn vốn vay từ Trung Quốc vì lý do “không khả thi”. Đây được xem là nỗ lực cải cách chính sách mới nhất của chính quyền Tổng thống Rodrigo Duterte nhằm hoàn thành các dự án trước năm 2022, khi nhiệm kỳ của ông kết thúc. Theo đó, chính phủ của ông Duterte đang hướng đến việc giảm phụ thuộc vào nguồn vốn vay nước ngoài và ưu tiên phát triển mô hình hợp tác công – tư (PPP), tức sử dụng nguồn vốn tư nhân. Các dự án có nguồn vốn vay từ Trung Quốc được đánh giá không khả thi trong đợt này bao gồm tuyến xe buýt nhanh, dài 11km, nối khu Bonifacio Global City (Manila, Philippines) và sân bay quốc tế Manila, cũng như giai đoạn tiếp theo của dự án đường sắt hàng tỉ USD trên đảo Mindanao.
Hiện Chính quyền Philippines công bố danh sách 100 dự án ưu tiên – tăng từ 75 dự án – bao gồm sân bay, đường sắt, đập và đường bộ, chiếm một nửa trong số 8-9 nghìn tỷ peso (158-178 tỷ USD) chi tiêu theo kế hoạch “Xây dựng, Xây dựng, Xây dựng”. Danh sách cũng dự kiến ít nhất 54 dự án sẽ được hoàn thành vào năm 2022, tăng từ 21 so với chương trình cũ. Để hoàn thành tất cả dự án này ông Duterte sẽ cần ít nhất 3,3 nghìn tỷ peso. Danh sách mới bao gồm các dự án nhỏ hơn nhưng có khả năng hoàn thành vào năm 2022, giúp ông Duterte, người được biết đến với chiến dịch chống ma túy đẫm máu, “đánh bóng” hồ sơ về xây dựng cơ sở hạ tầng trước khi kết thúc nhiệm kỳ. Điều này cũng có nghĩa là các dự án “được xem là không khả thi” sẽ bị hoãn lại, chẳng hạn như các cây cầu liên đảo, do chính phủ và Ngân hàng Phát triển Châu Á tài trợ, cũng như giai đoạn thứ hai và thứ ba của dự án đường sắt trị giá hàng tỷ dollar ở Mindanao, vẫn chưa bắt đầu xây dựng. Cố vấn cấp cao của ông Duterte cho biết, các dự án bị tạm dừng có thể được khởi động lại vào một thời điểm nào đó trong tương lai.
Trong khi đó, giới chuyên gia đã đặt câu hỏi về tiến triển của các dự án đầy tham vọng được công bố vài năm trước, bao gồm tuyến đường sắt 175 tỷ peso do Trung Quốc tài trợ nối giữa Manila và phía nam Luzon, và dự án tàu điện ngầm 357 tỷ peso do Nhật Bản tài trợ ở thủ đô Philippines. Thượng nghị sĩ Franklin Drillon của phe đối lập cho rằng, “thật buồn khi phải nói rằng chương trình ‘Xây dựng, Xây dựng, Xây dựng’ của chính quyền đã thất bại nặng nề. Chúng tôi chỉ còn hai năm rưỡi với chính quyền này. Tôi không nghĩ chương trình này sẽ đạt được bất kỳ tiến triển thực chất nào”.
Trong hai năm trở lại đây, sự mất lòng tin đối với Trung Quốc diễn ra sâu sắc ở Philippines, đặc biệt là trong giới quân sự, nơi mà khoản đầu tư của Bắc Kinh thường tiềm ẩn những “sự nguy hiểm” trong tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông. Năm ngoái, các nhà đầu tư ở địa phương đã đồng ý thỏa thuận với Sanya Group, một nhà phát triển khu nghỉ dưỡng của Trung Quốc – để biến hòn đảo rộng 44 ha thành một Maldives thứ hai. Thỏa thuận được chính thức hóa vào tháng Tư, bên lề Hội nghị thượng đỉnh Vành đai và Con đường của Trung Quốc tại Bắc Kinh với số vốn cam kết đầu tư là 298 triệu USD. Nhưng chỉ vài tuần sau, tất cả sụp đổ. Đề xuất của Sanya về việc xây dựng “80 căn nhà cực kỳ cao cấp nằm trên mặt nước” sẽ dẫn đến một đạo luật giới hạn việc sử dụng các vùng nước xung quanh quần đảo dành riêng cho người Philippines. Hơn nữa, thỏa thuận đã được kí kết mà không có sự chấp thuận của Cơ quan đô thị Vịnh Subic, nơi có thẩm quyền đối với hòn đảo.
Đề xuất đầu tư của Tập đoàn Sanya không phải là dự án duy nhất bị hủy bỏ bởi sự phản đối của quân đội Philippines. Một “thành phố thông minh” trị giá 2 tỷ USD do Fong Zhi Enterprise có trụ sở tại Hạ Môn, (Trung Quốc) đề xuất trên đảo Fuga ở miền bắc Philippines – gần Đài Loan – hiện cũng đang phải đối mặt với những chỉ trích về các vấn đề an ninh tiềm ẩn. Một thỏa thuận nữa của Trung Quốc để tiếp quản các nhà máy đóng tàu Hanjin bị phá sản ở Vịnh Subic cũng đã bị chặn một cách nhanh chóng vào đầu năm vì những mối lo ngại của Hải quân Philippines. Số phận của các thỏa thuận cao cấp này đã vạch trần giới hạn của Tổng thống Rodrigo Duterte đối với Trung Quốc.
Sự thay đổi quan điểm mạnh mẽ của Tổng thống Philippines Duterte đối với Mỹ, đồng minh và đối tác thương mại lớn duy nhất của Philippines, đã đến vào tháng 10 năm 2016. Tổng thống Philippines đã có chuyến thăm đầu tiên tới Bắc Kinh để tuyên bố chính sách mới của mình với các nhà đầu tư Trung Quốc và khi ông quay trở về với 24 tỷ USD cam kết đầu tư và hạn mức tín dụng từ Bắc Kinh. Bốn chuyến thăm tiếp theo, bao gồm hai chuyến trong năm nay, vào tháng Tư và tháng Tám, đã đưa tổng số tiền cam kết đầu tư lên tới khoảng 45 tỷ USD, bao gồm các nhà máy thép, trung tâm công nghiệp, đường sắt, cầu và nhà máy điện. Những dự án đó, nếu được thực hiện, sẽ là một động cơ to lớn thúc đẩy nền kinh tế 330 tỷ USD của Philippines – và cả đối với ông Duterte, người có chính sách kinh tế nhấn mạnh “Xây dựng, xây dựng, hãy tiếp tục xây dựng”.
Năm 2015, trước khi ông Duterte nhậm chức, đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc vào Philippines chỉ là 570.000 USD, theo ngân hàng trung ương Philippines. Nhưng vào năm ngoái, nó đã tăng lên gần 200 triệu USD. Tổng thương mại giữa hai nước trong cùng thời kỳ đã tăng từ 17,65 tỷ USD lên 30,83 tỷ USD vào năm 2018, khi Trung Quốc lần đầu tiên vượt qua Nhật Bản trở thành nhà nhập khẩu chuối lớn nhất của Philippines.
Tuy nhiên, có rất ít các dự án cơ sở hạ tầng đã thực sự đột phá. Cho đến nay, chỉ có 3 dự án – 2 cây cầu ở Manila do chính phủ Trung Quốc tài trợ và một sáng kiến thủy lợi ở miền Bắc Philippines – đã thực sự bắt đầu xây dựng. Một số dự án được cam kết trước đó đã không khả thi và bị hủy bỏ. Các thỏa thuận kinh doanh được thỏa thuận tại Bắc Kinh đang bị mắc kẹt ở giai đoạn sơ khai, hoặc đơn giản là không bao giờ được thực hiện. Một dự án nhà máy thép trị giá 700 triệu USD giữa Baiyin International Investment và công ty khai thác toàn cầu Philippine Ferronickel Holdings, đã ký kết trong chuyến thăm năm 2016 của Duterte với Trung Quốc, sau đó đã bị hủy bỏ.
Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Teodoro Locsin Jr. đã thể hiện sự thất vọng đối với các dự án bị đình trệ, “Chúng tôi đã ký những thỏa thuận này và cả thỏa thuận khác, nhưng hầu như đều không thành hiện thực”, Locsin nói trong một sự kiện của Hiệp hội châu Á. Trong khi đó, phe đối lập của ông Duterte cũng nhấn mạnh những lo ngại rằng việc vay mượn từ Trung Quốc có thể khiến các nước rơi vào “bẫy nợ”. Phó Tổng thống Leni Robredo đã cảnh báo chính quyền Philippines về sự phụ thuộc vào các khoản vay của Trung Quốc bằng việc trích dẫn một sự cố ở Sri Lanka, nơi chính phủ không thể trả những khoản vay cho Bắc Kinh và sau đó buộc phải cho một công ty Trung Quốc thuê cảng biển chiến lược quan trọng của quốc gia này.