Trong chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper, quan hệ hợp tác quốc phòng Mỹ – Việt đang từng bước được củng cố và thắt chặt, nhất là trong lĩnh vực hợp tác bảo đảm tự do hàng hải ở Biển Đông.
Trong chuyến thăm Việt Nam, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đã hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch, tới chào Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng và có bài phát biểu, giao lưu với hơn 200 sinh viên, giảng viên, nghiên cứu sinh Việt Nam tại Học viện Ngoại giao.
Tại hội đàm, hai bộ trưởng nhất trí thời gian tới, hai bên tiếp tục đẩy mạnh các nội dung hợp tác. Trước mắt, tập trung phối hợp triển khai dự án xử lý môi trường ô nhiễm dioxin tại sân bay Biên Hòa; tìm kiếm cứu nạn, cứu trợ thảm họa và hỗ trợ nhân đạo; an ninh biển, quân y, đào tạo tiếng Anh; nghiên cứu nhu cầu hợp tác về công nghiệp quốc phòng và gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc.
Tại cuộc pặp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Bộ trưởng Mark Esper nhấn mạnh hợp tác quốc phòng là một trong những nền tảng cho phát triển quan hệ chung hai nước, đóng góp vào duy trì hòa bình, ổn định, bảo đảm tự do hàng không, hàng hải ở Biển Đông; Mỹ mong muốn tăng cường hợp tác quốc phòng với Việt Nam, đóng góp cho hòa bình, ổn định ở khu vực. Mỹ ủng hộ lập trường của Việt Nam và ASEAN về vấn đề biển Đông; đặc biệt cảm ơn Việt Nam đã giúp Hoa Kỳ trong tìm kiếm quân nhân mất tích; đồng thời nhấn mạnh Hoa Kỳ sẽ tiếp tục hợp tác với Việt Nam trong việc tìm kiếm thông tin bộ đội Việt Nam mất tích trong chiến tranh, cũng như đẩy mạnh việc tẩy độc dioxin; bày tỏ Hoa Kỳ sẵn sàng hợp tác và hỗ trợ Việt Nam trong hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc và mở rộng hợp tác trên các lĩnh vực khác. Ông Mark Esper nêu rõ, năm 2020 có ý nghĩa quan trọng khi Việt Nam đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN, đồng thời kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ hai nước. Do đó, Hoa Kỳ hy vọng đóng góp tích cực, hỗ trợ Việt Nam trong hoàn thành tốt vai trò Chủ tịch ASEAN; đồng thời khẳng định Hoa Kỳ coi trọng quan hệ Đối tác toàn diện với Việt Nam, nỗ lực cùng Việt Nam phát triển tất cả các lĩnh vực hợp tác.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hoan nghênh Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ thăm Việt Nam; khẳng định, chuyến thăm này đóng góp thiết thực vào phát triển quan hệ hai nước. Việt Nam hết sức coi trọng phát triển quan hệ hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ, luôn coi Hoa Kỳ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu, hợp tác trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương và trên thế giới; đồng thời bảo đảm gìn giữ hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng không, hàng hải ở Biển Đông, tuân thủ luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Khẳng định Chính phủ Việt Nam ủng hộ hợp tác quốc phòng hai nước, Thủ tướng đề nghị trong thời gian tới, Bộ Quốc phòng hai nước cần có biện pháp triển khai hiệu quả các văn bản thỏa thuận đã ký và thống nhất, cũng như Tuyên bố chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước; khẳng định Việt Nam sẽ tiếp tục hợp tác đầy đủ và hiệu quả trong vấn đề tìm kiếm quân nhân mất tin, mất tích (MIA).
Tại cuộc gặp với Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng, Thường trực Ban Bí thư và Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ cũng đã trao đổi về một số vấn đề khu vực và quốc tế mà hai bên cùng quan tâm. Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper khẳng định Hoa Kỳ ủng hộ việc giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý, bảo đảm an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở khu vực. Bộ trưởng Mark Esper đánh giá cao sự phát triển năng động, cũng như vị thế, vai trò và những đóng góp tích cực của Việt Nam trong những vấn đề khu vực và thế giới. Bộ trưởng hoan nghênh những phát triển thực chất và hiệu quả của quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ trong thời gian qua, khẳng định Hoa Kỳ coi trọng và mong muốn tăng cường, làm sâu sắc hơn nữa quan hệ hợp tác với Việt Nam trên tất cả các lĩnh vực, trong đó hợp tác quốc phòng là một thành tố quan trọng. Bộ trưởng Mark Esper chúc mừng Việt Nam được bầu làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021 và đảm nhận Chủ tịch ASEAN năm 2020; cam kết phối hợp, ủng hộ Việt Nam hoàn thành tốt các cương vị trên.
Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng hoan nghênh Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper thăm Việt Nam, bày tỏ tin tưởng chuyến thăm của Bộ trưởng sẽ góp phần tích cực thúc đẩy hợp tác giữa hai nước trong bối cảnh hướng tới kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ vào năm 2020. Đồng chí Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng bày tỏ hài lòng về những bước tiến trong quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, khẳng định chủ trương nhất quán của Việt Nam coi Hoa Kỳ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu và mong muốn đưa quan hệ Đối tác toàn diện với Hoa Kỳ ngày càng đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả trên các lĩnh vực, trong đó có hợp tác quốc phòng. Đồng chí Thường trực Ban Bí thư nhấn mạnh sự cần thiết tăng cường trao đổi đoàn cấp cao, hợp tác giải quyết hậu quả chiến tranh, trong đó có việc thúc đẩy triển khai hiệu quả việc tẩy độc tại sân bay Biên Hòa, hỗ trợ các nạn nhân chất độc da cam/dioxin; tăng cường hợp tác trong khuôn khổ Sáng kiến Tiểu vùng sông Mê-kông; đề nghị Hoa Kỳ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Tại Học viện Ngoại giao, Bộ trưởng Esper đã phát biểu và giao lưu với hơn 200 sinh viên, giảng viên, nghiên cứu sinh Việt Nam. Tại buổi nói chuyện, khi bàn về vấn đề Biển Đông, Bộ trưởng Esper tái khẳng định ủng hộ việc giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế. Ngoài ra, trong chuyến thăm, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper tuyên bố sẽ chuyển giao tàu tuần duyên lớp Hamilton thứ hai cho Việt Nam. Bộ trưởng Esper cho biết việc chuyển giao tàu tuần duyên lớp Hamilton, một trong những lớp tàu lớn nhất trong hạm đội Tuần duyên Mỹ, là biểu tượng cho quan hệ Đối tác toàn diện giữa hai nước, giúp Việt Nam tăng cường thực thi luật hàng hải và khả năng tìm kiếm cứu nạn. Bộ trưởng Esper cho rằng Mỹ cam kết mở rộng mối quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam bằng cách tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực quan tâm chung như an ninh hàng hải, bao gồm việc trang bị cho Việt Nam năng lực cần thiết để bảo vệ chủ quyền và tài nguyên thiên nhiên để tiếp tục phát triển. Ông Esper lấy dẫn chứng câu chuyện về Hai Bà Trưng để ca ngợi tinh thần của dân tộc Việt Nam, đồng thời khẳng định Mỹ coi trọng quan hệ Đối tác toàn diện với Việt Nam, mong muốn Việt Nam vững mạnh, độc lập, thịnh vượng, đóng vai trò ngày càng quan trọng tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Ông nhấn mạnh cam kết của Mỹ trong việc duy trì trật tự dựa trên luật lệ, thúc đẩy hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, trong đó ủng hộ quyền khai thác tài nguyên của các quốc gia trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của mình. Theo ông Esper, Mỹ ủng hộ việc giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, kiên quyết phản đối hành vi dọa nạt của các bên nhằm khẳng định yêu sách lãnh thổ hay hàng hải. Kêu gọi chấm dứt các hành động bắt nạt và phi pháp đang ảnh hưởng tiêu cực đến các nước ASEAN ven biển, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cho rằng hành vi ứng xử như vậy hoàn toàn trái ngược với tầm nhìn của Mỹ về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trong đó tất cả các nước, dù lớn hay nhỏ, đều có thể cùng nhau phát triển thịnh vượng trong hòa bình và ổn định; nhấn mạnh “các nỗ lực đơn phương của Trung Quốc nhằm khẳng định yêu sách hàng hải bất hợp pháp đang đe dọa khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng của các nước khác, làm suy yếu sự ổn định của thị trường năng lượng khu vực và gia tăng rủi ro xung đột”.
Liên quan vấn đề trên, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng (21/11) cho biết: “Có thể nói, quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ trong thời gian qua đã duy trì đà tiến triển trên nhiều lĩnh vực, trong đó có hợp tác về an ninh và quốc phòng. Trên cơ sở những thỏa thuận 2 bên đạt được, trong đó có bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng năm 2011, Tuyên bố tầm nhìn chung về hợp tác quốc phòng năm 2015 và Kế hoạch hợp tác quốc phòng 2018-2020, 2 bên đã tiếp tục thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương, trong đó có hợp tác an ninh hàng hải và nâng cao năng lực thực thi pháp luật trên biển, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và quốc tế. Thông tin về vấn đề chuyển giao tàu sẽ được các cơ quan chức năng thông báo vào thời điểm thích hợp”.
Về lời khẳng định của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper trong bài phát biểu tại Việt Nam là ủng hộ Việt Nam giải quyết tranh chấp Biển Đông bằng biện pháp hòa bình và phối hợp với Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, bà Lê Thị Thu Hằng cho biết, đây là chuyến thăm chính thức Việt Nam đầu tiên của ông Mark Esper trên cương vị mới là Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ theo lời mời của Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch. Chuyến thăm nhằm đưa quan hệ quốc phòng song phương 2 nước tiếp tục đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả; triển khai các nội dung hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng đã kí giữa 2 Bộ Quốc phòng và thỏa thuận của lãnh đạo cấp cao 2 nước nhằm đóng góp tích cực cho mối quan hệ Đối tác toàn diện Việt – Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Mark Esper đã có cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch và hai bên đã thống nhất tích cực đẩy mạnh các nội dung hợp tác đã được xác định trong các văn bản như Bản ghi nhớ thúc đẩy hợp tác quốc phòng kí năm 2011, Tuyên bố tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng năm 2015 và Kế hoạch hợp tác 2018-2020 giữa 2 Bộ Quốc phòng, trong đó tập trung vào các lĩnh vực trao đổi đoàn, tăng cường cơ chế tham vấn, đối thoại, hợp tác giải quyết hậu quả chiến tranh, trong đó có việc tập trung phối hợp triển khai xử lí ô nhiễm dioxin tại khu vực sân bay Biên Hoà, tìm kiếm cứu trợ, cứu nạn thảm họa và hỗ trợ nhân đạo, an ninh biển, quân y và đào tạo tiếng Anh, nghiên cứu nhu cầu hợp tác về doanh nghiệp quốc phòng và gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Về hợp tác giải quyết hậu quả chiến tranh, hơn 40 năm qua, Việt Nam đã chủ động và tích cực trong hợp tác với hàng chục tổ chức và cộng đồng quốc tế thực hiện nhiều biện pháp khắc phục hậu quả do chiến tranh để lại và đạt được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, Người phát ngôn Bộ ngoại giao khẳng định “vẫn còn nhiều việc phải làm và chúng tôi hi vọng trong thời gian tới, Việt Nam và Hoa Kỳ tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa các nỗ lực trong vấn đề nhân đạo này, đáp ứng mong mỏi của nhân dân 2 nước, vì sự phát triển của Quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ”.
Được biết, năm 2017, Tuần duyên Mỹ (USCG) đã bàn giao tàu tuần duyên tải trọng cao USCGC Morgenthau thuộc lớp Hamilton cho Cảnh sát biển Việt Nam, thông qua Chương trình bán trang bị quốc phòng dư thừa (EDA) của Mỹ. Tàu Morgenthau sau đó được biên chế vào Cảnh sát biển Việt Nam và đổi tên thành CSB 8020. Đây là lần đầu tiên Mỹ chuyển giao tàu tuần duyên cỡ lớn cho Việt Nam, nếu được đưa vào trang bị thì đây sẽ là một trong những tàu có lượng giãn nước lớn nhất và hỏa lực khá mạnh trong Lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam. USCGC Morgenthau (WHEC 722) được kỳ vọng sẽ giúp Cảnh sát Biển Việt Nam cải thiện năng lực chấp pháp trên biển.
Tàu USCGC Morgenthau (WHEC 722) thuộc lớp Hamilton, bắt đầu sử dụng từ năm 1969. Ở thời điểm ra mắt, con tàu thu hút được sự chú ý rất lớn vì động cơ turbine khí của nó có thể khiến tàu vọt lên vận tốc cực đại chỉ trong 60 giây. Tàu thường dùng để truy tìm và diệt tàu ngầm. Tàu Morgenthau nặng 3.250 tấn, dài 115 m, rộng 13 m, có sức chứa 160 người. Tàu được trang bị radar tìm mục tiêu AN /SPS-40 hiện đại với tầm phát hiện mục tiêu là 450 km. Ngoài ra, trên tàu có pháo hạm Oto Breda 76,2 mm, pháo 25 mm, hệ thống phòng thủ tự động tầm gần Phalanx CIWS có thể tự xác định và diệt hạm mà không cần sự can thiệp của con người, súng tự động Bushmaster M242 25mm và súng máy hạng nặng M2 Browning 12,7mm. Khẩu pháo Vulcan tích hợp cảm biến bằng máy tính siêu nhạy, giúp bắn hạ mọi tên lửa, đạn pháo tiến gần tàu tuần duyên trong phạm vi nguy hiểm. Tàu USCGC Morgenthau (WHEC 722) được trang bị hai động cơ diesel và hai động cơ tua-bin khí, đạt tốc độ tối đa lên tới 29 hải lý/h, tàu co thể hành trình 14.000 hải lý và hoạt động liên tục 45 ngày trên biển. USCGC Morgenthau (WHEC 722) dự kiến sẽ được đổi tên thành CSB 8020 khi về Việt Nam và được trông đợi giúp nâng cao năng lực hàng hải của Cảnh sát biển Việt Nam trong thực thi luật hàng hải, tìm kiếm cứu nạn và các hoạt động ứng phó nhân đạo.