Xung khắc thương mại Mỹ – Trung chưa kịp lắng xuống thì chuyện Hong Kong lại nổi lên. Những gì diễn ra tại Hong Kong tác động ra sao đến Trung Quốc và Mỹ trong cạnh tranh chiến lược? Phân tích của báo Thế giới & Việt Nam.
Chuyện liên quan đến Hong Kong đã trở thành khúc mắc mới trong mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc. Chỉ những biểu thị quan điểm thái độ thuần tuý của Mỹ về cách thức Trung Quốc xử lý những gì xảy ra mới rồi ở Hong Kong thôi cũng đã khiến Trung Quốc rất bực bội. Cho nên không có gì khó hiểu ở mức độ phản ứng của Trung Quốc về bộ luật mới được Quốc hội Mỹ thông qua về Hong Kong. Có thể thấy được là mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc chưa kịp ổn thì đã lại trở nên thêm căng thẳng và đối đầu.
Thách thức đối ngoại mới của Trung Quốc
Thiên hạ không thể phủ nhận một thực tế là những diễn biến trong thời gian qua ở Hong Kong khiến Trung Quốc gặp khó khăn và khó xử, phức tạp và không thể không đối phó. Chẳng gì thì thành công hay không thành công của mô hình giải pháp Một nhà nước, hai chế độ của Trung Quốc phụ thuộc vào tình hình trên mọi phương diện ở Hong Kong.
Triết lý và nội hàm của mô hình này rất đơn giản, chỉ có việc thực hiện trên thực tế ở Hong Kong là phức tạp. Nếu ở đây chỉ là chuyện mối quan hệ giữa Hong Kong và Trung Quốc lục địa thì chuyện đang xảy ra ở Hong Kong chỉ là thách thức về đối nội đối với Trung Quốc. Nhưng EU và một số thành viên cũng như đặc biệt Mỹ đã buộc Trung Quốc phải đối phó với cả thách thức mới về đối ngoại.
Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc lại đang không được êm đẹp. Cuộc xung khắc thương mại giữa hai bên vẫn dai dẳng và chưa biết đến khi nào mới có thể được dẹp bỏ. Mỹ và Trung Quốc còn bất đồng quan điểm sâu sắc và xung khắc lợi ích chiến lược rõ rệt trong hai vấn đề khác nữa là Đài Loan và hành động của Trung Quốc ở khu vực Biển Đông. Cả hai vấn đề này thời gian qua đều trở nên nghiêm trọng, phức tạp và nhạy cảm thêm đối với cả hai bên, nhưng đã dai dẳng từ lâu rồi và sẽ còn là chuyện dền dứ dài dài giữa Mỹ và Trung Quốc trong tương lai. Chúng không mới như chuyện liên quan đến Hong Kong và tác động tới Trung Quốc rất khác so với tác động của chuyện liên quan đến Hong Kong hiện tại.
Trung Quốc có thể nhưng Mỹ chắc chắn không chủ ý tách bạch những khúc mắc giữa hai bên để xử lý riêng và cũng sẽ không xử lý riêng từng chuyện một với Trung Quốc mà sẽ gắn chuyện nọ vào việc kia. Với mọi đối tác và cả đồng minh nữa, Mỹ xưa nay luôn hành xử như vậy. Quốc hội Mỹ làm găng với Trung Quốc như thế thì Tổng thống Mỹ Donald Trump không thể hành động ngược lại mà chỉ có thể điều tiết linh hoạt về mức độ và thời điểm.
Ứng xử của Trung Quốc và Mỹ
Quốc hội Mỹ trang bị cho ông Trump thêm một vũ khí rất công hiệu nữa để Mỹ cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc nhưng ông Trump đồng thời cũng lại bị đẩy vào tình thế khó xử khi muốn và thấy cần phải giảng hoà và thoả hiệp với Trung Quốc. Ông Trump sẽ sử dụng nó trước hết vào việc xử lý cuộc xung khắc thương mại hiện tại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Nếu Trung Quốc trong quá trình đàm phán thương mại hiện tại với Mỹ chịu nhượng bộ Mỹ ở mức độ ông Trump có thể khai thác được từ đó tác động thuận lợi cho cuộc vận động tranh cử tổng thống thì ông Trump sẽ lần lữa và cầm chừng với việc thực hiện ý chỉ kia của Quốc hội Mỹ, nhưng nếu Trung Quốc không như vậy thì chắc chắn ông Trump sẽ sử dụng triệt để vũ khí mới này bởi biết rằng Trung Quốc đang khó khăn lớn, khó xử nhiều trong vấn đề Hong Kong và Hong Kong sẽ còn là vấn đề nan giải dai dẳng trên nhiều phương diện đối với Trung Quốc, tức là Tổng thống Mỹ có nhiều thời gian để chơi con bài này.
Sự can thiệp từ bên ngoài như bộ luật nói trên của Mỹ khiến Trung Quốc càng phải thêm thận trọng và linh hoạt trong việc giải quyết vấn đề Hong Kong, đồng thời buộc phải nhận thức rằng phải xử lý chuyện Hong Kong càng sớm càng tốt. Bên cạnh việc không để cho bên ngoài can thiệp vào chuyện Hong Kong, đến lúc này và sau những gì đã xảy ra ở Hong Kong, Trung Quốc chắc không thể không có những chỉnh sửa trong việc thực hiện mô hình nói trên ở Hong Kong.
Chắc chắn phía Trung Quốc cũng sẽ tìm cách phân hoá ông Trump với Quốc hội Mỹ mà một trong số những điều không thể không làm nếu muốn đạt được mục tiêu ấy là nhượng bộ cho Mỹ để tranh thủ ông Trump. Áp lực bị luận tội phế truất càng lớn đối với ông Trump ở Mỹ và cuộc vận động tranh cử tổng thống càng bất lợi đối với người này thì cuộc chơi với Trung Quốc càng thêm quan trọng đối với ông Trump và càng được ông coi trọng.