Malaysia đã có một tuần với nhiều biến động chính trị sau sự từ chức bất ngờ của vị thủ tướng 94 tuổi Mahathir Mohamad vào thứ Hai (24/2).
Động thái từ chức của ông Mahathir đã mở ra một cuộc chiến quyền lực mới với cựu đối thủ Anwar Ibrahim, 72 tuổi.
Reuters cho hay, ông Anwar là cấp phó của Mahathir và là một ngôi sao chính trị đang lên khi Mahathir giữ chức thủ tướng vào những năm 1990. Mối quan hệ giữa hai người rạn nứt khi Malaysia bị suy thoái kinh tế cuối những năm 1990.
Sau đó, ông Mahathir và ông Anwar “gác lại quá khứ”, kết thành Liên minh Pakatan Harapan (Liên minh Hy vọng) để đánh bại Najib Razak trong cuộc bầu cử tháng 5/2018. Ông Najib Razak là cựu thủ tướng đã cầm quyền suốt 60 năm kể từ khi Malaysia giành độc lập năm 1957. Liên minh Hy vọng gồm 4 đảng được thiết lập dựa trên thỏa thuận rằng ông Mahathir sẽ chuyển giao quyền lực cho ông Anwar vào giữa nhiệm kỳ kéo dài 5 năm. Tuy nhiên, trong quãng thời gian cầm quyền, ông Mahathir nhiều lần từ chối nói khi nào ông sẽ chuyển giao quyền lực. Như vậy, việc ông Mahathir bất ngờ từ chức được xem là động thái mang tính chiến thuật giúp ông hủy bỏ giao kèo, ngăn cản ông Anwar kế nhiệm ông trước cuộc bầu cử tiếp theo vào năm 2023.
Dưới đây là những sự kiện chính trị từ ngày 23/2 – 1/3 xoay quanh việc ông Mahathir từ chức và Malaysia có tân thủ tướng được Reuters tổng hợp:
Theo nhiều nguồn tin, các chính trị gia của Liên minh Hy vọng đã tổ chức các cuộc đàm phán tại một khách sạn gần thủ đô Kuala Lumpur về một liên minh mới có thể có sự tham gia của một số thành viên của nhóm đối lập là Tổ chức Dân tộc Mã Lai thống nhất (UMNO) và những nhóm khác.
Tối hôm đó, ông Anwar nói rằng một số đồng nghiệp từ liên minh đang cố gắng hạ bệ chính phủ và thành lập một liên minh mới để ngăn ông làm thủ tướng.
Mahathir đã bất bình vì bị các chính trị gia thân Anwar gây áp lực tại một cuộc họp của liên minh vào ngày 21/2 yêu cầu thiết lập một mốc thời gian rõ ràng cho việc chuyển giao quyền lực.
Ngày 24/2
Ông Mahathir từ chức. Quốc vương Malaysia Ahmad Shah bổ nhiệm ông làm thủ tướng lâm thời cho đến khi tìm được người kế vị. Nội các giải thể.
Mahathir đồng thời từ chức Chủ tịch đảng Đoàn kết Bản địa Malaysia (Bersatu). Cùng với đó, đảng Bersatu cũng tuyên bố rút khỏi Liên minh Hy vọng để ủng hộ thủ tướng Mahathir.
Cung điện Malaysia cho biết, Quốc vương Malaysia Ahmad Shah sẽ tham vấn tất cả 222 nghị sĩ của Quốc hội, trừ Thủ tướng lâm thời Mahathir Mohamad, trước khi đưa ra quyết định tiếp theo.
Ông Mahathir đề xuất thành lập một chính phủ đoàn kết tại nước này, kêu gọi các nhà lập pháp từ khắp các đảng chính trị đối thủ tham gia.
Nhưng liên minh bị đánh bại bởi Liên minh Hy vọng của ông Mahathir vào năm 2018 kêu gọi bầu cử và bác bỏ đề xuất trên của ông.
Ngày 26/2
Trong phát biểu công khai đầu tiên sau khi từ chức, Mahathir xin lỗi vì quyết định từ chức của ông khiến chính trường Malaysia rơi vào rối ren, nhưng ông nói vẫn sẵn sàng trở lại vị trí thủ tướng nếu được ủng hộ. Đồng thời, ông cũng muốn thành lập một chính phủ đoàn kết và không đứng về một đảng phái chính trị nào.
Tuy nhiên, Anwar phản đối. Ba đảng trong liên minh Hy vọng đã đề cử Anwar làm thủ tướng và trình lên Quốc vương.
Ông Mahathir gặp quốc vương và sau đó cho biết trong một cuộc họp báo rằng quốc vương đã quyết định họp Quốc hội vào ngày 2/3 để chọn thủ tướng mới. Ông Mahathir nói thêm sẽ sớm tổ chức bầu cử sớm nếu Quốc hội không xác định được vị thủ tướng tiếp theo.
Nhiều người nghi ngờ về phát biểu trên của ông Mahathir cũng như tính hợp hiến của những gì ông đề cập.
Nhóm do Anwar lãnh đạo nói rằng việc tổ chức một phiên họp Quốc hội để bầu thủ tướng mới là một thách thức với quyền lợi và quyền lực của Quốc vương.
Cung điện Malaysia không đưa ra bình luận.
Ngày 28/2
Người phát ngôn của Quốc hội Malaysia bác bỏ yêu cầu tổ chức họp quốc hội vào ngày 2/3 để bầu ra thủ tướng mới của Mahathir mà không có sắc lệnh từ Quốc vương.
Quốc vương gặp tất cả các nghị sĩ nhưng không có bất kỳ ai có được đủ sự ủng hộ để trở thành thủ tướng. Tuy nhiên, cung điện cho biết sẽ tiếp tục tham vấn các nhà lãnh đạo chính trị để tìm ra người nhận được sự ủng hộ của đa số để làm thủ tướng.
Đảng Bersatu của ông Mahathir đề cử cựu Bộ trưởng Nội vụ Muhyiddin Yassin làm thủ tướng. UMNO và đảng Hồi giáo Malaysia (PAS) tuyên bố sẽ ủng hộ ông Muhyiddin.
Ngày 29/2
Ông Mahathir nói rằng ông tự tin mình sẽ có đủ sự ủng hộ để trở thành thủ tướng. Tất cả các thành viên của Liên minh Hy vọng ủng hộ ông Mahathir. Ông Mahathir và ông Anwar lại là đồng minh.
Chiều 29/2, Quốc vương bổ nhiệm cựu Bộ trưởng Nội vụ Muhyiddin Yassin làm tân thủ tướng vì có được sự ủng hộ của đa số các nhà lập pháp. Cung điện cho biết ông Muhyiddin sẽ tuyên thệ nhậm chức vào hôm sau (1/3).
Ông Muhyiddin, 72 tuổi, nói rằng ông hy vọng người dân Malaysia sẽ chấp nhận quyết định của cung điện. Các thành viên UMNO và PAS nằm trong danh sách các nghị sĩ hậu thuẫn ông Muhyiddin.
Tới cuối ngày, ông Anwar nói Liên minh Hy vọng với 114 nhà lập pháp, chiếm đa số trong quốc hội gồm 222 thành viên, ủng hộ Mahathir trở thành tổng thống. Mahathir cho biết sẽ gửi thư cho Quốc vương nói mình có đủ sự ủng hộ để làm thủ tướng.
Khoảng 200 người đã tập trung tại Kuala Lumpur để biểu tình phản đối quyết định của Quốc vương, bất chấp lời cảnh báo cuộc biểu tình là bất hợp pháp.
Ngày 1/3
Ông Mahathir tuyên bố sẽ đề nghị một phiên họp quốc hội khẩn cấp để thách thức sự ủng hộ của tân Thủ tướng Muhyiddin, nhưng thừa nhận rằng ông có thể không thắng.
Cựu thủ tướng Mahathir nói rằng Quốc vương có thể sẽ không còn thấy ông nữa.
Ông Mahathir cáo buộc Muhyiddin âm mưu trong một thời gian dài để lên nắm quyền.
Ông Muhyiddin tuyên thệ nhậm chức và trở thành thủ tướng thứ 8 của Malaysia.