Thông tin Trung Quốc nghiên cứu, chế tạo các nhà máy điện hạt nhân nổi trên biển được nhắc nhiều trên báo chí các nước cũng như các diễn đàn của giới nghiên cứu khoa học. Mặc dù giới chức Trung Quốc nhiều lần công bố thông tin, song đến nay chưa có kết quả cụ thể. Trong khi đó, các chuyên gia cho rằng Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ dập khuôn công nghệ từ Nga để chế tạo, vận hành các nhà máy điện hạt nhân nổi này.
TQ đã mua dự án nhà máy điện hạt nhân nổi từ Nga
Trước thông tin, Trung Quốc đang tiến gần hơn đến việc hoàn thiện các nhà máy điện hạt nhân nổi trên biển, có thể được sử dụng để hỗ trợ những dự án phi pháp của nước này ở Biển Đông, ý kiến chuyên gia hạt nhân cho rằng“Công nghệ về nhà máy điện hạt nhân nổi trên biển vốn xuất phát từ Nga và Trung Quốc đã thương lượng để mua dự án về vấn đề nhà máy hạt nhân nổi từ nhà máy đóng tàu Admiralty ở St.Petersburg của Nga, nơi chuyên làm tàu ngầm, nghiên cứu. Nhà xưởng này đã bán bằng phát minh về nhà máy điện hạt nhân nổi cho Trung Quốc. Năm 2014, Công ty Rusatom Overseas của Nga và Công ty Năng lượng mới CNNC Trung Quốc cũng đã ký Ý định thư về việc hợp tác phát triển các nhà máy điện hạt nhân nổi.
Mô hình nhà máy điện hạt nhân nổi của Nga
Theo chuyên gia, phương án xây dựng nhà máy hạt nhân nổi trên biển cũng giống như lò phản ứng phục vụ chạy tàu ngầm. Trung Quốc mua công nghệ chế tạo lò phản ứng cho tàu ngầm, thay vì tàu ngầm thì xây hệ thống dàn nổi trên biển, nguyên lý là như vậy. Tức là kể cả sử dụng lò phản ứng cho tàu ngầm, tàu phá băng, lò phản ứng trên biển. Nhà máy điện hạt nhân nổi là một tổ máy điện di động có công suất thấp, phù hợp với xu hướng sản xuất điện mới nhất hiện nay, sản xuất điện tại các khu vực có nhu cầu sử dụng điện tức thời. Tuy nhiên, nhà máy này không phải là tàu thủy tự hành, nó phải được kéo đến một vị trí xác định ở các khu vực ven biển. Khi đã ổn định vị trí, nhà máy điện hạt nhân nổi được kết nối với cơ sở hạ tầng bờ biển để cung cấp điện và nhiệt cho các khu dân cư. Toàn bộ nhà máy được xây dựng trên xưởng đóng tàu như một tàu thủy không tự hành và được kéo ra biển hoặc ra sông tới vị trí sử dụng. Khả năng di động của nhà máy cho phép đưa nó từ điểm này đến điểm khác khi cần thiết. Chính vì vậy, các nhà máy điện hạt nhân nổi rất phù hợp cho việc vận hành tại các vùng hẻo lánh ven biển hay ven sông, xa hệ thống cung cấp điện trung tâm.
Cuối năm 2019, Nga đã chính thức triển khai nhà máy điện hạt nhân nổi đầu tiên của nước này đến Bắc cực, để cung cấp năng lượng hạt nhân cho vùng lãnh thổ hẻo lánh nhưng dồi dào khoáng sản trên bán đảo Chukotka của Nga.Trong khi Mỹ đã triển khai một tổ máy hạt nhân cỡ nhỏ được đặt trên sà lan tại kênh đào Panama vào thập niên 1960 và 1970, mô hình này chưa bao giờ được nhân rộng. Theo hướng tiếp cận mới, Tập đoàn năng lượng hạt nhân quốc gia Nga (Rosatom) chế tạo nhà máy điện hạt nhân nổi phù hợp theo yêu cầu của từng đối tượng khách hàng trên toàn thế giới. Nga mất hơn một thập niên để đóng Akademik Lomonosov, mang theo hai lò phản ứng hạt nhân KLT-40S, tương tự loại dùng trong các tàu phá băng của nước này. Các lò phản ứng sử dụng uranium độ làm giàu thấp, tổng công suất đạt 70 MW mà theo ước tính của Rosatom đủ cung cấp năng lượng cho khoảng 100.000 ngôi nhà.
Tranh thủ kinh nghiệm, ứng dụng thành công của Nga
Ở góc độ khác, các chuyên gia cho rằng tàu ngầm nguyên tử của Nga từ những năm 60 đã có, bây giờ họ đã có những tàu ngầm thường có thể lặn sâu xuống biển, đi khắp vùng biển của thế giới, 3-4 tháng mới nổi lên trên mặt nước, đi liên tục trong thời gian dài. Với Nga công nghệ nhà máy điện hạt nhân nổi đã có từ lâu, mà nếu như muốn sử dụng hoặc hoạt động lâu dài dưới đáy biển thì cũng phải dùng lò phản ứng hạt nhân cung cấp năng lượng cho để bảo đảm có hơi nước, quay trục bin để hoạt động.
Với khả năng của mình, hiện nay Nga chỉ chuyển từ phục vụ tàu ngầm lên trên mặt nước, tức là thay vì cho hoạt động tàu ngầm đi liên tục thì cố định lại một chỗ để phát điện. Tất nhiên về nguyên tắc sẽ sử dụng lò phản ứng chạy tàu ngầm, đi kèm với đó là những bảo đảm, cam kết không xả thải vào trong nước biển, gây ô nhiễm. Trung Quốc mua lại, vận hành vào thực tế, rất cần phải quan tâm đến nguyên tắc không gây ô nhiễm, bởi vì nếu như chỉ phớt lờ một số điều kiện nào đó thì vị trí, lắp đặt nhà máy điện sẽ làm ô nhiễm phóng xạ và lập tức lan trên diện rộng, rất khó kiểm soát.