Ủy ban Hợp tác chung ASEAN-Nga (ARJCC, 13/3) đã tổ chức cuộc họp thường niên cấp Đại sứ lần thứ 18 nhằm kiểm điểm và trao đổi các biện pháp thúc đẩy triển khai các dự án và hoạt động hợp tác song phương.
Tại cuộc họp, hai bên đánh giá cao những kết quả hợp tác tích cực đã đạt được trên tất cả các lĩnh vực chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội; nhất trí tăng cường sử dụng hiệu quả Quỹ ARDPFF trong thời gian tới. Các nước ASEAN đánh giá cao hoạt động của Trung tâm ASEAN, Đại học Quốc gia quan hệ quốc tế Moskva (MGIMO) trong thời gian qua, góp phần tích cực trong việc thúc đẩy giao lưu, tăng cường hợp tác khoa học giữa các trường đại học và trung tâm nghiên cứu của Nga với các nước ASEAN, đồng thời ghi nhận những kết quả tích cực của Diễn đàn Về đào tạo ASEAN-Nga được tổ chức tại MGIMO tháng 10/2019.
Trong khi đó, Nga khẳng định ASEAN là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Nga, cam kết ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong việc góp phần duy trì hòa bình và ổn định khu vực, tham gia tích cực trong các cơ chế khu vực do ASEAN dẫn dắt. Nga hoan nghênh và cam kết ủng hộ các sáng kiến, ưu tiên của Việt Nam trong năm Chủ tịch ASEAN 2020, và đánh giá cao sáng kiến của Việt Nam tổ chức cuộc họp “Hợp tác giữa Liên hợp quốc và các tổ chức khu vực và tiểu khu vực trong duy trì hoà bình và an ninh quốc tế: Vai trò của ASEAN” lần đầu tiên tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào tháng Một vừa qua.
Thời gian tới, các nước ASEAN và Nga nhất trí tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Nga. Hai bên sẽ phối hợp chặt chẽ nhằm triển khai hiệu quả và hoàn tất các lĩnh vực đã được thống nhất trong CPA giai đoạn 2016-2020, đồng thời xác định các nội dung hợp tác trọng tâm trong thời gian tới để chuẩn bị xây dựng CPA cho giai đoạn tiếp theo 2021-2025. Đồng thời, hai bên chú trọng các lĩnh vực cùng quan tâm, nhất là trong những lĩnh vực Nga có thế mạnh và ASEAN có ưu tiên như tạo thuận lợi thương mại và đầu tư, hợp tác về khoa học-công nghệ, kinh tế số, tăng cường kết nối, thu hẹp khoảng cách, triển khai Sáng kiến Mạng lưới thành phố thông minh, phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME). Hai bên sẽ tăng cường hợp tác về giáo dục, giao lưu giữa thanh niên và sinh viên, phòng chống dịch bệnh, quản lý thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Trong thời gian gần đây, quan hệ hợp tác giữa Nga và ASEAN phát triển năng động, trong đó sự kiện có ý nghĩa rất quan trọng là hai bên quyết định nâng cấp lên quan hệ đối tác chiến lược vào năm 2018. Là một thành viên tích cực và có trách nhiệm của ASEAN từ năm 1995, Việt Nam đánh giá cao những thành tựu mới đạt được trong quan hệ hợp tác Nga và ASEAN nói chung và với Việt Nam nói riêng. ASEAN và Nga cùng nhau chia sẻ những lợi ích nền tảng và đồng thời đang đối mặt với nhiều thách thức toàn diện mới.
Trở thành đối tác của ASEAN vào năm 1996, trong 20 năm qua, nước Nga đã làm được nhiều việc: Đối thoại chính trị được thúc đẩy; Từ năm 2017, Văn phòng đại diện thường trực của Nga tại Jakarta đã chính thức đi vào hoạt động. Nga cũng tham gia tích cực vào các cơ chế hợp tác với vai trò trung tâm của ASEAN như quan hệ đối tác đối thoại Nga – ASEAN, Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN và các nước đối tác đối thoại (ADMM+), Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị về phối hợp hành động và các biện pháp xây dựng lòng tin ở châu Á (CICA). Hàng năm tiến hành các cuộc gặp giữa Bộ trưởng Ngoại giao. Các nghị sỹ Nga cũng luôn duy trì các cuộc tiếp xúc với Đại hội đồng liên nghị viện ASEAN.
Phương hướng hợp tác chủ đạo trong quan hệ Nga – ASEAN là phát triển hợp tác trong khuôn khổ các cơ chế đa phương với vai trò chủ đạo của ASEAN dựa trên nền tảng có chung quan điểm và phối hợp giải quyết các thách thức truyền thống và các thách thức mới trong lĩnh vực an ninh, như khủng bố quốc tế, tội phạm xuyên quốc gia, các mối đe dọa trong lĩnh vực sử dụng công nghệ thông tin, buôn bán ma túy, cũng như giải quyết các vấn đề đảm bảo an ninh trên biển, tự do hàng hải và hàng không trong khu vực. Theo phương hướng đó, Nga ủng hộ thúc đẩy hợp tác kỹ thuật quân sự ở mức cao với Việt Nam, Indonesia và Malaysia, Lào và dần trở thành một đối tác tin cậy đối với các quốc gia khác ở Đông Nam Á như Thái Lan, Philippines hay Myanmar. Nhìn chung, có thể nói rằng, nền tảng của quan hệ đối tác chiến lược giữa ASEAN và Nga trong lĩnh vực này là những cuộc tiếp xúc thường xuyên ở cấp cao; tuân thủ các nguyên tắc và tiêu chí của luật pháp quốc tế; không theo đuổi chính sách bảo hộ và hành động đơn phương; cùng hướng tới một trật tự đa trung tâm ở khu vực dựa trên các luật chơi được các bên chấp nhận.
Trong lĩnh vực kinh tế, hợp tác giữa Nga và ASEAN đang được thúc đẩy thông qua việc thực hiện “lộ trình” hợp tác về thương mại và đầu tư Nga – ASEAN, việc tăng cường gắn kết với nhau về thể chế để đưa thị trường của các nước gần nhau hơn, đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp, dịch vụ tài chính, nông nghiệp, khai thác khoáng sản… Lộ trình hợp tác chung giữa Nga và ASEAN được thể hiện trong 60 dự án hợp tác trong lĩnh vực công nghiệp và công nghệ cao. Các chương trình hợp tác trong lĩnh vực năng lượng và nông nghiệp đã được thông qua và đang triển khai. Hội đồng kinh doanh Nga – ASEAN được thành lập và đang hoạt động. Năm 2018, tại Hội nghị Thượng đỉnh Nga – ASEAN, đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác giữa ASEAN và Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEU), theo đó, sẽ thành lập khu vực thương mại tự do trong khuôn khổ EAEU không chỉ với Việt Nam, mà còn các nước khác trong ASEAN. Mới đây, vào đầu tháng 10 tại Erevan đã ký Thỏa thuận về khu vực thương mại tự do giữa EAEU và Singapore, cũng như ký Thỏa thuận khung về hợp tác kinh tế toàn diện giữa EAEU với Singapore. Bên cạnh đó, quan hệ thương mại Nga – ASEAN đang có xu hướng phát triển tích cực. Riêng năm 2018, kim ngạch thương mại hai chiều đạt 19,8 tỷ USD, tăng 17,9% so với năm 2017 và đầu tư trực tiếp từ Nga vào ASEAN là 58,03 triệu USD trong năm 2018, tăng so với 47,75 triệu USD năm 2017. Tuy nhiên, hợp tác trong lĩnh vực nói trên còn tụt hậu so với mức độ hợp tác về chính trị và quân sự. Về khối lượng thương mại song phương, Nga thua kém tất cả các nước đối tác đối thoại khác của ASEAN. Theo số liệu năm 2018, Nga chỉ chiếm 0,8% tổng kim ngạch thương mại của các nước ASEAN và 49% hàng xuất khẩu của Nga vào ASEAN là khoáng sản. Trong khi đó, ASEAN chỉ chiếm 2,8% tổng kim ngạch thương mại của Nga.
Hợp tác giữa Nga và ASEAN trong lĩnh vực văn hóa – xã hội đã đạt những kết quả khả quan mới. Trên cơ sở Hiệp định hợp tác liên chính phủ ký tháng 10/2010, các bên đã triển khai các sáng kiến chung như Quỹ tài chính của quan hệ đối tác đối thoại Nga – ASEAN dùng để hỗ trợ các quan hệ hợp tác giữa hai bên trong lĩnh vực khoa học và kỹ thuật, du lịch, phát triển nguồn lực; Thỏa thuận Nga – ASEAN về hợp tác trong lĩnh vực văn hóa; tiến hành các “Năm Chéo” văn hóa vào năm kỷ niệm quan hệ đối tác đối thoại.
Liên quan vấn đề Biển Đông, Nga nhiều lần đưa ra các tuyên bố khẳng định Nga không phải là một bên tham gia tranh chấp, nhưng lại là bên mong muốn làm sao tình hình căng thẳng được giải quyết nhanh nhất. Nga rất mong muốn các bên hữu quan, trong đó có Việt Nam, Trung Quốc, nhanh chóng giải quyết được những vấn đề này, trên cơ sở những nguyên tắc và luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, đồng thời tuyên bố ủng hộ ASEAN và Trung Quốc sớm đàm phán, ký kết thông qua Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông.