Truyền thông Mỹ mới tiết lộ, Trung Quốc hiện đang sở hữu 100.000 quả ngư lôi, cho rằng không loại trừ khả năng Bắc Kinh sẽ rải ngư lôi khắp Biển Đông để tăng cường kiểm soát trên thực địa.
Trong 15 năm qua, hải quân Trung Quốc đã đi từ việc sở hữu kho mìn gỉ sét từ thời trước Thế chiến thứ hai đến việc có thể sản xuất những loại mìn hiện đại, trong đó có mìn thông minh (cài bộ vi xử lý để tăng khả năng dò tìm mục tiêu, cùng bộ cảm ứng tích hợp giúp chống máy rà). Loại mìn điều khiển từ xa của Trung Quốc, chẳng hạn EM-53, có thể được tắt bằng mã âm (acoustic code) trong điều kiện bình thường và được kích hoạt trong tình huống chiến đấu. Có thể Trung Quốc cũng sở hữu mìn di động phóng – cài từ tàu ngầm (SLMM). Tương tự loại Mark 67 của Mỹ, SLMM Trung Quốc được tin là một phiên bản khác của ngư lôi loại Yu, có thể di chuyển với lộ trình và thời gian định sẵn. Khi đến địa điểm ấn định nó sẽ tự tắt động cơ và bất động phục kích chờ… mồi. Cần biết loại thủy lôi như EM-53 hoặc EM-52 với đầu đạn 140kg, nằm giấu mình ở độ sâu ít nhất 200m, có thể đạt vận tốc 80m/giây. Điều đó có nghĩa nó chỉ cần 3 giây để phóng lên và làm nổ tung mục tiêu.
Có thể nói Trung Quốc đầu tư rất kỹ vào hải chiến thủy lôi. Họ có hẳn một trường chuyên về thủy chiến mìn tại Đại Liên, chưa kể Viện Nghiên cứu thủy lôi tại Nghi Xương (Hồ Bắc). Ngoài ra, còn có các bãi thử thủy lôi tại Hồ Lô Đảo (Liêu Ninh), Lữ Thuận Khẩu (Đại Liên, Liêu Ninh), đảo Chu Sơn (Chiết Giang), Trường Đảo (Sơn Đông)…
Xét về yếu tố chiến lược, mìn Trung Quốc hoàn toàn có thể không chỉ ngăn Mỹ tiếp cận khu vực đại dương mà Bắc Kinh gọi là “chuỗi đảo thứ nhất”, mà còn có khả năng rải mìn chặn đứng Mỹ ngay từ “cửa ngõ” Guam. Với khả năng tự hành của thủy lôi SLMM, Trung Quốc có thể dùng tàu ngầm để phóng – cài thủy lôi sát nách các tuyến “xuất bến” của tàu Mỹ từ căn cứ Guam. Khu vực quanh quần đảo Ryukyu (chuỗi đảo kéo dài từ Kyushu đến Đài Loan, trong đó có quần đảo lớn nhất là Okinawa) cũng có thể nằm trong phạm vi hoạt động của trận địa thủy lôi Trung Quốc.
Trong báo cáo đánh giá mới nhất liên quan đến Trung Quốc, Phòng tình báo hải quân Mỹ đã đưa ra một số chi tiết cụ thể. Tính đến năm 2009, hải quân Trung Quốc có 40 tàu rải mìn. Tàu ngầm lớp Tống và lớp Nguyên chạy bằng diesel – điện cùng tàu ngầm lớp Thương chạy bằng hạt nhân được thiết kế có thể mang theo tên lửa hành trình YJ-82 lẫn khả năng rải mìn. Trực thăng Z-8 (sản xuất theo mẫu bản quyền chiếc SA-321 Super Frelon của Pháp) ngoài việc vận chuyển quân còn có thể phục vụ công tác rải mìn. Chỉ riêng chiếc Wolei 3.100 tấn đã có thể mang theo 300 quả mìn, theo tình báo hải quân Mỹ. Khoảng 150 máy bay tuần tra lẫn oanh tạc cơ cũng có thể rải mìn.
Để tăng cường năng lực kiểm soát, hải quân Trung Quốc đã nhiều lần tổ chức diễn tập rải, tháo ngư lôi trên biển. Lực lượng tàu ngầm hạm đội Nam Hải (1/2013) đã phái một đội tàu ngầm cơ động ra “một vùng biển xa” diễn tập rải ngư lôi phong tỏa một tuyến giao thông hàng hải trọng yếu. Mới đây, hải quân Trung Quốc (6/2018) cũng đã tiến hành diễn tập chống phong tỏa thủy lôi trên Biển Đông nhằm đối phó với khả năng Mỹ phong tỏa Biển Đông, eo biển Đài Loan hay Hoa Đông trong tương lai. Theo đó, quân đội Trung Quốc lần đầu tiên đã tiến hành một cuộc diễn tập chống phong tỏa đường biển bằng thủy lôi trên Biển Đông. Tàu rải ngư lôi, tàu quét mìn và các chiến hạm của các bộ tư lệnh khác nhau đã tham gia cuộc diễn tập liên hoàn trên Biển Đông, bao gồm việc phong tỏa đường biển bằng ngư lôi, rà phá bom mìn. Song Zhongping, một chuyên gia quân sự Trung Quốc nhận định cuộc diễn tập phong tỏa đường biển bằng ngư lôi và chống phong tỏa đường biển nhằm nâng cao khả năng tác chiến của hải quân Trung Quốc, chuẩn bị cho các tình huống “nước ngoài” can thiệp vào eo biển Đài Loan, Biển Đông hoặc Hoa Đông. Cuộc diễn tập mô phỏng rất sát thực tế, bởi vì chúng tôi không có bất kỳ thông tin nào về các điểm bị phong tỏa, kể cả số lượng, mô hình, vị trí. Bên cạnh đó, hơn 40 chuyên gia và giáo sư từ các trường đào tạo hải quân Trung Quốc, trường đại học và viện nghiên cứu hàng đầu được phân công lên các đội tàu khác nhau nhằm đánh giá toàn diện khả năng rà phá ngư lôi, cả về phương pháp chiến thuật, quy trình hoạt động lẫn hiệu quả tác chiến.
Trong khi đó, Mỹ – đối thủ lớn nhất của Trung Quốc, cũng có các động thái nhằm đề phòng và đáp trả Trung Quốc. Ngoài 14 tàu chuyên quét thủy lôi lớp Avenger, hải quân Mỹ còn có dàn trực thăng MH-53E Sea Dragon chuyên dò mìn và cũng có không ít loại thủy lôi hiện đại, chẳng hạn Mk71 có khả năng nhận biết nhiều mục tiêu khác nhau, từ tàu chiến nhỏ, tàu ngầm đến khu trục hạm. Không những vậy, quân đội Mỹ đang hiện đại hóa năng lực rà phá thủy lôi, đồng thời phát triển các mẫu thủy lôi mới trang bị cho chiến đấu cơ và tàu ngầm. Đây là những vũ khí đóng vai trò quan trọng trong chiến tranh công nghệ cao với các cường quốc như Nga và Trung Quốc trong tương lai. Theo đó, Hải quân Mỹ đang sở hữu thủy lôi Quickstrike với các biến thể trang bị cho phi cơ và tàu ngầm. Nó gồm các mẫu Mk 62, Mk 63 và Mk 64, được hoán cải từ bom thông thường và lắp hệ thống ngòi nổ kích hoạt dựa trên tín hiệu thủy âm, rung chấn và áp lực khi tàu chiến ở gần. Dòng Quickstrike còn có mẫu Mk-65 nặng 907 kg là thiết kế thủy lôi nguyên bản, không phải được hoán cải từ bom thông thường.
Tuy nhiên, hải quân Mỹ dường như chưa hài lòng với Quickstrike và đã tiến hành hai chương trình nâng cấp trong vòng 4 năm qua. Dự án Quickstrike-J trang bị hệ thống định vị vệ tinh (GPS) của bom thông minh JDAM cho ngư lôi, trong khi chương trình Quicktrike-ER giúp thủy lôi được gắn thêm một bộ cánh nâng để có thể “lượn” tới mục tiêu từ khoảng cách xa. Những nâng cấp này sẽ giúp máy bay thả thủy lôi chính xác ở mọi độ cao, trong đó mẫu Quickstrike-ER có thể được thả từ cách mục tiêu tới 65 km. Điều này giúp đẩy nhanh tốc độ rải thủy lôi, giảm đáng kể rủi ro cho phi cơ so với trước đây.
Ngoài ra, hải quân Mỹ cũng đang phát triển thủy lôi thả từ máy bay với định danh Hammerhead, thay thế dòng Mk 60 CAPTOR bị loại biên một năm trước. Chương trình Hammerhead tận dụng vỏ và giá treo trên máy bay của thủy lôi Mk 60, nhưng được nâng cấp đáng kể về cảm biến, hệ thống điện tử và phần mềm. Thủy lôi mới cũng có thiết kế module, sử dụng phần mềm kiến trúc mở để tiện nâng cấp trong tương lai. Với những cải tiến về ắc quy, vũ khí này có thể ẩn mình trong đại dương suốt nhiều tháng. Việc phát triển thủy lôi Hammerhead mới bắt đầu trong năm nay, chưa rõ nó có được trang bị cho tàu ngầm hay không. Một vũ khí nữa cũng đang được Lầu Năm Góc phát triển để trang bị cho tàu ngầm là thủy lôi CDM. Có rất ít thông tin về hệ thống này, ngoại trừ việc nó được phát triển từ năm 2016 và dự kiến bàn giao cho hải quân Mỹ vào năm 2020.
Chuyên gia quân sự Joseph Trevithick đánh giá việc Mỹ rải thủy lôi Quickstrike-J và Quickstrike-ER một cách chóng vánh và hiệu quả hơn sẽ khiến đối thủ phải cân nhắc khi hoạt động ở một số khu vực nhất định. Ngoài ra, họ sẽ phải triển khai nhiều nguồn lực để rà phá thủy lôi, công việc rất tốn thời gian và nguy hiểm ngay cả trong những điều kiện thuận lợi nhất. Do thủy lôi Quickstrike không cần thả ở tầm thấp, tiêm kích tàng hình có thể xâm nhập sâu vào lãnh thổ địch để thả chúng trên sông và kênh rạch. Các tàu ngầm và tàu lặn không người lái cũng đủ sức bí mật rải thủy lôi, gây khó khăn cho việc cơ động và đảm bảo hậu cần của đối phương.