Lâu nay, Mỹ luôn coi Trung Quốc vừa là đối thủ chính trị vừa là nguồn hàng hóa nhập khẩu quan trọng, do đó quan hệ hai bên luôn được giữ ở thế cân bằng tương đối. Thế nhưng, những căng thẳng Mỹ – Trung gần đây do liên quan tới đại dịch Covid-19 đang tác động mạnh mẽ tới mối quan hệ này.
Bộ Thương mại Mỹ vừa công bố những tiêu chuẩn thắt chặt hơn đối với việc xuất khẩu một số công nghệ nhạy cảm sang Trung Quốc. Các thành viên Quốc hội Mỹ gửi thư tới Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ Mike Pompeo “gợi ý” mở cuộc điều tra về nguồn gốc virus SARS-CoV-2 và việc “có thể tung tin sai lệch về dịch bệnh” của Trung Quốc. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố công khai tại một cuộc họp báo rằng: Mỹ sẽ tìm cách yêu cầu Trung Quốc phải “trả giá lớn” cho một dịch bệnh bắt nguồn từ Trung Quốc nhưng lại lan rộng toàn cầu, khiến nhiều người tử vong và đẩy thế giới vào tình trạng suy thoái kinh tế.
Trên đây chỉ là những tín hiệu cho thấy mối quan hệ “nhạy cảm” giữa hai siêu cường quốc thế giới chuyển hướng sang ngã rẽ mới tệ hơn, sau đại dịch Covid-19. Nhiều chuyên gia nghiên cứu về quan hệ Mỹ – Trung phân tích rằng những căng thẳng song phương trên, khởi phát từ đại dịch Covid-19 cho đến nay thể hiện một luồng quan điểm cứng rắn và công khai hơn của công chúng Mỹ đối với Trung Quốc. Và chính quyền Tổng thống Donald Trump buộc phải đối mặt với 2 lựa chọn khó khăn: cứng rắn hơn hay hợp tác sâu rộng hơn với Trung Quốc, đặc biệt là về thương mại. Đại dịch Covid-19 được coi là sự kiện rõ nét nhất kể từ năm 1970 có thể thúc đẩy nên một cuộc thảo luận mạnh mẽ tầm quốc gia về sự “chia cách” giữa Mỹ và Trung Quốc.
“3 tháng trước, có lẽ không có cơ hội cho một sự chia tách giữa Mỹ và Trung Quốc. Nhưng môi trường chính trị đã thay đổi. Mỹ chưa tiến đến sát các bước đi nghiêm trọng, nhưng đã là “giá đắt” để “chia tách” khỏi Trung Quốc. Tâm lý phẫn nộ từ những thiệt hại to lớn của đại dịch Covid-19 đã mở ra một cánh cửa để đánh giá lại quan hệ Mỹ – Trung” – học giả Derek Scissors, chuyên gia nghiên cứu về quan hệ Mỹ – Trung tại Viện Nghiên cứu Kế hoạch Mỹ (AEI) bình luận.
Căng thẳng Mỹ – Trung Quốc gần đây do liên quan tới đại dịch Covid-19
Chuyên gia cao cấp Michael Auslin tại Viện Hoover thuộc trường Đại học Stanford (Mỹ) nhìn nhận tác động chính từ việc gia tăng căng thẳng Mỹ – Trung có thể làm trầm trọng hơn những xu hướng địa chính trị bộc lộ ra trong vài năm gần đây như tranh chấp sở hữu trí tuệ, dịch chuyển các chuỗi cung thiết yếu đối với an ninh quốc gia của Mỹ về nội địa…
Tuy nhiên, một số chuyên gia chính trị cho rằng sự thay đổi mà Mỹ và các nước phương Tây cần tập trung khai thác thời hậu Covid-19 là việc Trung Quốc đang bị nhiều quốc gia xem là đối tác thiếu tin cậy. Bởi không chỉ do cách thức Trung Quốc xử lý đại dịch trong giai đoạn đầu, mà còn do những hành động “không hay” của Bắc Kinh trong việc hỗ trợ các nước xử lý dịch bệnh, đã để lại ấn tượng xấu từ châu Âu cho tới châu Phi.
Có thể thấy, những nỗ lực trừng phạt Trung Quốc vốn được một số Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa khởi xướng gần đây đã thu hút được sự chú ý của Tổng thống Donald Trump. Cuối tuần qua, Tổng thống Donald Trump và các quan chức chính quyền Mỹ cấp cao đã “thổi bùng ngọn lửa” chống Trung Quốc khi tuyên bố sẽ sớm đưa ra một báo cáo “mạnh mẽ” về sai lầm ban đầu và sự che đậy sau đó của Trung Quốc về dịch bệnh.
Tờ Global Times của Trung Quốc đã phản bác lại rằng ông Donald Trump đang đưa ra lời buộc tội mà không đưa ra bằng chứng, nhằm đánh lừa công chúng Mỹ về việc chính quyền ông Trump phản ứng kém về đại dịch. Học giả Derek Scissors thuộc Viện Nghiên cứu Kế hoạch Mỹ (AEI) bình luận rằng trong các lựa chọn trừng phạt Trung Quốc, điều ông Donald Trump có thể hướng đến là một vòng trừng phạt thuế mới. Tuy nhiên, “thuế là để buộc Trung Quốc mua nhiều hàng hóa Mỹ nhiều hơn và như vậy đương nhiên không phải là chia tách”, chuyên gia này nhìn nhận. Theo ông Scissors, bất kỳ bước đi nào chia tách Mỹ – Trung đều sẽ phải trả giá đắt và những chính trị gia không thích điều đó.