Trả lời phỏng vấn truyền thông, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông hiện giờ rất thất vọng về Trung Quốc và Washington có thể cắt đứt quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh; khẳng định nếu cắt đứt quan hệ song phương, Mỹ sẽ tiết kiệm được 500 tỷ USD.
Không loại trừ khả năng Mỹ cắt đứt quan hệ với Trung Quốc
Trả lời phỏng vấn Fox Business Network, Tổng thống Mỹ Donald Trump (14/5) cho biết, ông rất thất vọng về việc Trung Quốc thất bại trong việc ngăn chặn dịch bệnh COVID-19 và đại dịch này gây ảnh hưởng tới thỏa thuận thương mại giai đoạn một mà ông ký với Bắc Kinh hồi tháng 1 năm nay. Theo ông Donald Trump, đáng lẽ ra Trung Quốc không nên để điều này xảy ra, nhấn mạnh “Tôi đã kiến tạo một thỏa thuận thương mại vĩ đại và giờ tôi muốn nói rằng cảm giác không còn như trước nữa. Mực đã khô và dịch bệnh thì lan khắp nơi. Nó không còn mang lại cảm giác như trước nữa”. Sự bực dọc của ông Trump còn lan tới cả Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, người mà trước đây ông thường nói là có mối quan hệ rất tốt đẹp. Bên cạnh đó, khi được hỏi về đề xuất của một thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa ngừng cấp thị thực cho sinh viên Trung Quốc muốn nhập học ở các lĩnh vực liên quan tới an ninh quốc gia, như máy tính lượng tử và trí tuệ nhân tạo (AI). Tổng thống Mỹ cho biết, “có rất nhiều thứ chúng tôi có thể làm. Chúng tôi có thể cắt đứt hoàn toàn mối quan hệ. Và giờ, nếu bạn làm vậy, điều gì sẽ xảy ra? Bạn sẽ tiết kiệm được 500 tỷ USD”.
Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin cho rằng Trung Quốc cần phải cung cấp thêm rất nhiều thông tin về virus corona chủng mới cho phía Mỹ và Tổng thống Trump đang xem xét nhiều lựa chọn. Theo ông Steven Mnuchin, “Tổng thống rất quan ngại. Ông ấy đang xem xét mọi lựa chọn. Dĩ nhiên, chúng tôi rất quan ngại về tầm ảnh hưởng của virus corona đối với nền kinh tế, công ăn việc làm ở Mỹ, sức khỏe của người dân…và Tổng thống sẽ làm mọi thứ có thể để bảo vệ nền kinh tế, bảo vệ người lao động Mỹ. Đây là một vấn đề khó khăn, phức tạp và Tổng thống đã nói rất rõ rằng ông muốn có thêm thông tin. Nhưng họ không trao cho chúng ta thứ đó, họ không để chúng ta hiểu được điều gì đang diễn ra”.
Giới chức Mỹ cũng ngày càng phổ biến ý tưởng áp các biểu thuế mới nhằm vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời cân nhắc trừng phạt quốc gia châu Á này vì đại dịch COVID-19 bằng cách không trả lại Bắc Kinh một phần trong khoản nợ trị giá hàng nghìn tỷ USD của nước này. Chính giới Mỹ chỉ trích Trung Quốc với cáo buộc nước này cố tình giảm nhẹ mức độ dịch COVID-19 trong giai đoạn đầu. Họ cho rằng nếu có cảnh báo sớm thì các quốc gia khác đã có thể chuẩn bị đề phòng tốt hơn. Bản thân Tổng thống Trump và Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cũng nói rằng Washington “có bằng chứng” cho thấy virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ một phòng thí nghiệm ở thành phố Vũ Hán (Trung Quốc). Nhiều nghị sĩ và thống đốc bang của đảng Cộng hòa hối thúc Mỹ khởi kiện và trừng phạt Trung Quốc vì cách xử lý bệnh dịch COVID-19 của Bắc Kinh. Mới đây nhất, Tổng thống Trump (14/5) đe dọa áp các mức thuế mới đối với các công ty Mỹ sản xuất hàng hóa ở nước ngoài, một động thái cho thấy chính quyền của ông có thể thúc đẩy dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc và đặt ra những hàng rào thương mại mới.
Giới chức Mỹ cho hay chính quyền của Tổng thống Trump đang “gia tăng mạnh mẽ” những nỗ lực để thúc đẩy các công ty chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc, một phần của biện pháp trừng phạt Bắc Kinh do cách xử lý ban đầu của nước này đối với sự bùng phát của dịch COVID-19. Ông Trump đã mất 3 năm vừa qua trong nhiệm kỳ Tổng thống để phát động một cuộc chiến “không tiếng súng” với Trung Quốc về các hoạt động thương mại, chuyển giao công nghệ, sở hữu trí tuệ và các chính sách công nghiệp của Trung Quốc, áp các mức thuế mới đối với 370 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Theo số liệu của Bộ Thương mại Mỹ, tính đến tháng 1 vừa qua, trước khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát trên toàn cầu, các mức thuế mới của Tổng thống Trump khiến các công ty Mỹ thiệt hại 46 tỷ USD. Nhiều nhóm doanh nghiệp và các nhà kinh tế đang yêu cầu Tổng thống Trump giảm thuế, ít nhất là tạm thời, nhằm hạ nhiệt sức ép về chi phí đối với các công ty Mỹ, vốn đang phải đối mặt với sự sụt giảm doanh thu nghiêm trọng.
Phản ứng của Bắc Kinh
Trong khi đó, Trung Quốc lo sợ bị Mỹ cắt đứt quan hệ ngoại giao, khẳng định quan hệ song phương với Mỹ mang lại lợi ích cho 2 quốc gia. Theo đó, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Triệu Lập Kiên (15/5) Kiên khẳng định, Mỹ cần hợp tác với Trung Quốc để đạt mối quan hệ song phương ổn định; nhấn mạnh hiện tại, Trung Quốc và Mỹ nên tiếp tục tăng cường hợp tác trong cuộc chiến chống đại dịch cũng như khắc phục hậu quả sau dịch bệnh. Chữa trị cho người mắc Covid-19 và khôi phục sản xuất, kinh tế là việc nên ưu tiên. Tuy nhiên, điều này cũng đòi hỏi Mỹ và Trung Quốc cần thêm các cuộc đàm phán.
Đại sứ Trung Quốc tại Anh Lưu Hiểu Minh, đã đưa ra phản bác những thông điệp của Mỹ trên Sky News. Ông Lưu Hiểu Minh bao biện rằng “không có bất kỳ sự che đậy nào cả” và “Trung Quốc là nạn nhân. Trung Quốc không phải là thủ phạm”. Tổng biên tập tờ Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc Hồ Tích Tiến lên giọng cho rằng “vị Tổng thống này từng có lần đề xuất các bệnh nhân COVID-19 tiêm chất khử trùng” và “hãy nhớ điều này và các bạn sẽ không bị bất ngờ khi ông ta nói rằng ông ta có thể cắt đứt hoàn toàn mối quan hệ với Trung Quốc”.
Nhiều học giả Trung Quốc cảnh báo Mỹ sẽ trả giá đắt nếu Trump cắt hoàn toàn quan hệ với Bắc Kinh, thậm chí đòi “thu hồi” Đài Loan. Chuyên gia Kim Sán Vinh, Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc (CIIS) có trụ sở tại Bắc Kinh cho rằng nếu Mỹ đơn phương cắt quan hệ, người Mỹ sẽ phải trả giá đắt hơn Trung Quốc. Chuyên gia này nhấn mạnh, Trung Quốc không việc gì phải sợ, bởi chúng tôi trước đây không giải quyết vấn đề Đài Loan vì muốn duy trì quan hệ Mỹ – Trung. Nếu Washington cắt quan hệ, chúng tôi có thể lập tức thu hồi Đài Loan vì Trung Quốc đại lục có lợi thế áp đảo để giải quyết vấn đề nhức nhối từ lâu này. Bên cạnh đó, Thời báo Hoàn Cầu còn dẫn bình luận của nhiều học giả Trung Quốc khác, cho rằng Trump đang “nói những điều vô nghĩa”. Chuyên gia Xin Qiang, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ tại Đại học Phúc Đán tại Thượng Hải cho rằng “dù ông ấy có những ý tưởng điên rồ như cắt quan hệ với Trung Quốc, giới chính trị gia, doanh nhân và người dân Mỹ sẽ không để ông ta làm như vậy”.
Giới học giả Trung Quốc cũng cho rằng Tổng thống Mỹ đang ra “đòn gió” và ra những tuyên bố cứng rắn nhằm vào Bắc Kinh là để tranh thủ lôi kéo thêm sự ủng hộ của cử tri Mỹ trong quá trình chạy đua tranh cử. Shen Yi, nhà phân tích tại Đại học Phúc Đán, cho rằng nạn nhân lớn nhất khi quan hệ Washington – Bắc Kinh bị cắt đứt sẽ là doanh nghiệp và nền công nghiệp Mỹ, vì chuỗi cung ứng của nước này đã kết nối chặt chẽ với Trung Quốc. Ông ấy có tâm lý không bình thường. Công chúng Trung Quốc chỉ coi những lời cảnh báo đó là trò đùa và chưa có Tổng thống Mỹ nào đưa ra những tuyên bố như vậy nhằm vào Bắc Kinh, ngay cả trong Chiến tranh Lạnh.
Quan hệ Mỹ – Trung đang ngày một căng thẳng khi trong thời gian qua, Mỹ liên tục chỉ trích cách xử lý dịch Covid-19 của Trung Quốc và đe dọa nhiều biện pháp trừng phạt khác nhau. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo từng cho rằng virus SARS-CoV-2 gây nên đại dịch Covid-19 có nguồn gốc từ một phòng thí nghiệm ở thành phố Vũ Hán của Trung Quốc, đồng thời kêu gọi các quốc gia liên minh tiến hành cuộc điều tra độc lập bất chấp phản đối của Trung Quốc.