Phát biểu tại Hội đồng Y tế Thế giới, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cam kết đóng góp 2 tỷ USD cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong 2 năm tới để hỗ trợ những nước đang phát triển, đồng thời đề cập rằng Trung Quốc đã hỗ trợ điều trị y tế cho 200 triệu người dân châu Phi trong 7 thập niên qua.
Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 nên chương trình nghị sự của Kỳ họp trực tuyến lần thứ 73 Đại Hội đồng Y tế Thế giới đã được rút gọn tối đa so với chương trình nghị sự dự kiến được thông qua tại các cuộc họp trước đó. Chương trình nghị sự của Kỳ họp trực tuyến lần thứ 73 Đại Hội đồng Y tế Thế giới chủ yếu tập trung vào chủ đề chuẩn bị và ứng phó với đại dịch COVID-19. Bên cạnh đó, các quốc gia thành viên dự họp cũng tham gia bỏ phiếu để lựa chọn các thành viên chính thức thay thế các thành viên đã hết nhiệm kỳ tại Hội đồng Chấp hành của Tổ chức Y tế (WHO). Trong khu vực Tây Thái Bình Dương, Hàn Quốc đã được bầu làm thành viên chính thức tại Hội đồng Chấp hành của WHO, thay thế cho Nhật Bản sẽ hết nhiệm kỳ trong năm 2020.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã tham dự và phát biểu tại kỳ họp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lần này, các nguyên thủ đã bày tỏ cam kết mạnh mẽ, sẵn sàng hỗ trợ WHO và thế giới chống lại đại dịch, đặc biệt cam kết sẽ đảm bảo mọi người đều có thể tiếp cận với điều trị và vaccine một khi vaccine ngừa COVID-19 ra đời. Các nguyên thủ thế giới cho biết đây là lúc cả thế giới cùng chung tay đoàn kết đẩy lùi đại dịch thông qua thúc đẩy tiến bộ công nghệ như vaccine và liệu pháp điều trị COVID-19 đồng thời cam kết sẽ tài trợ cho quỹ phòng chống COVID-19 thông qua WHO, GAVI (Liên minh tiêm chủng toàn cầu) và các tổ chức đa phương khác để đảm bảo mọi người đều có thể tiếp cận với xét nghiệm, điều trị và nguồn cung vaccine một khi vaccine ngừa COVID-19 ra đời.
Phát biểu tại Hội nghị, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết: “Nói cho cùng, Trung Quốc đã phản ứng công khai, minh bạch và có trách nhiệm. Chúng tôi đã, đang cung cấp thông tin đến WHO và các quốc gia một cách kịp thời nhất. Chúng tôi đã công bố trình tự bộ gen trong thời gian sớm nhất. Chúng tôi đã chia sẻ kinh nghiệm kiểm soát và điều trị. Chúng tôi đã làm mọi thứ trong khả năng của mình để hỗ trợ các quốc gia có nhu cầu”. Đồng thời, ông cũng ủng hộ việc đánh giá độc lập về ứng phó đại dịch Covid-19 toàn cầu dưới sự chỉ đạo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) một khi virus được kiểm soát. Bên cạnh đó, ông Tập cho biết Trung Quốc đã gửi trang thiết bị y tế và cử chuyên gia tới 50 nước châu Phi để hỗ trợ và tư vấn chống dịch COVID-19. Trung Quốc hiện đang nghiên cứu vaccine phòng COVID-19 và sẽ ưu tiên nguồn cung vắc-xin cho các nước đang phát triển. Ông Tập Cận Bình kêu gọi các nước tiếp tục hỗ trợ WHO, khi cơ quan này bị Mỹ dọa cắt giảm tài trợ; cho biết Trung Quốc sẽ hỗ trợ “cuộc đánh giá toàn diện” về cách ứng phó toàn cầu đối với Covid-19 khi đại dịch kết thúc. Nhưng Bắc Kinh không ủng hộ dự thảo nghị quyết do Liên minh châu Âu (EU) soạn thảo kêu gọi mở cuộc điều tra độc lập về vai trò của WHO cũng như nguồn gốc dịch bệnh Covid-19. Ngoài ra, Chủ tịch Trung Quốc còn cam kết đóng góp 2 tỷ USD cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong 2 năm tới để hỗ trợ những nước đang phát triển. Ông đồng thời đề cập rằng Trung Quốc đã hỗ trợ điều trị y tế cho 200 triệu người dân châu Phi trong 7 thập niên qua; nhấn mạnh sẽ giúp đỡ 30 bệnh viện tại châu Phi, thành lập một ủy ban y tế châu Phi để góp sức sản xuất vaccine.
Nhiều chuyên gia cho rằng động thái này của Bắc Kinh tập trung vào đảm bảo nhận được ủng hộ từ châu Phi ở thời điểm quan trọng trong mối quan hệ giữa Trung Quốc và Lục địa Đen. Chưa có lãnh đạo quốc gia châu Phi nào phàn nàn về Trung Quốc trong xử lý dịch COVID-19. Tuy nhiên, có một số quốc gia châu Phi có tên trong dự thảo được hơn 100 nước ký, đệ trình lên Hội đồng Y tế Thế giới đề nghị mở điều tra đánh giá độc lập, toàn diện và công bằng về phản ứng của thế giới với COVID-19. Theo nhận định của giới học giả, COVID-19 chính là nguyên nhân Trung Quốc cần sự ủng hộ của châu Phi ở thời điểm này.
Mối quan hệ ngoại giao của Trung Quốc với các quốc gia châu Phi được ghi dấu từ giữa thế kỷ 20 khi Bắc Kinh muốn cạnh tranh ảnh hưởng với Mỹ và Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh. Kể từ đó, châu Phi đã chứng tỏ vai trò của khối ngoại giao then chốt đối với Bắc Kinh. Trong những thập niên tiếp theo sau đó, khi phương Tây nhiều lần chĩa mũi dùi công kích Bắc Kinh, các quốc gia châu Phi vẫn ở cùng phía với Trung Quốc. Gần đây, khi Mỹ gây áp lực lên tập đoàn công nghệ Huawei thì Kenya và Nam Phi lại chào mừng sự hiện diện của công ty viễn thông Trung Quốc này. Bà Lina Benabdallah tại Đại học Wake Forest (Mỹ) nhận định: “Những lần Mỹ hoặc phương Tây chỉ trích Trung Quốc, Bắc Kinh thường tìm đến tình hữu nghị tại châu Phi. Bắc Kinh cần các đối tác châu Phi để thể hiện rằng Trung Quốc không bị cô lập và có bạn trên trường quốc tế”.
Trong tháng 3 và tháng 4, Trung Quốc xuất khẩu hàng hóa y tế trị giá 71 tỷ nhân dân tệ trên toàn thế giới, trong đó có 28 triệu khẩu trang. Chính sách khẩu trang của Trung Quốc vấp phải nghi hoặc từ phương Tây, nhưng các quốc gia châu Phi lại hoan nghênh sự hỗ trợ này. Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc xuất hiện để giúp đỡ châu Phi vượt qua khủng hoảng y tế công cộng. Tháng 11/2014, Trung Quốc đã hỗ trợ 750 triệu nhân dân tệ trong phòng chống Ebola toàn cầu. Nhưng con số này chưa thể vươn tới tầm của các nhà tài trợ phương Tây. Riêng Mỹ, Anh và Đức đến tháng 12/2015 đã tài trợ hơn 3,6 tỷ USD để chống dịch Ebola.
Ở thời điểm này, cả Mỹ và châu Âu đều là những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề bởi COVID-19. Tổng thống Mỹ Donald Trump thậm chí còn kêu gọi cắt quỹ tài trợ cho WHO. Do vậy, một số quốc gia châu Phi sẽ không có nhiều lựa chọn ngoài việc chào đón hỗ trợ của Trung Quốc. Tuy nhiên, một số nhà quan sát nhận định xuất hiện dấu hiệu cho thấy COVID-19 có thể gây rạn nứt quan hệ Trung Quốc-châu Phi. Theo đó, vào cuối tháng 2, dư luận tại Kenya đã bất bình khi máy bay chở 239 hành khách của hãng hàng không China Southern Airlines từ Trung Quốc hạ cánh tại Nairobi. Dư luận Kenya yêu cầu dừng các chuyến bay giữa Trung Quốc và châu Phi cho đến khi Trung Quốc kiểm soát được dịch COVID-19. Vào tháng 4, nhiều bộ trưởng các quốc gia châu Phi đề nghị G20 triển khai gói khẩn cấp 100 tỷ USD trong đó bao gồm 44 tỷ USD miễn trừ nợ. Trung Quốc được cho đang nắm giữ 1/5 số nợ của châu Phi. Ngoài ra, vụ việc gây xôn xao nhất diễn ra trong tuần đầu tháng 4 tại Quảng Châu. Sinh viên và người dân các quốc gia châu Phi sinh sống tại thành phố Quảng Châu bị buộc phải xét nghiệm COVID-19 và cách ly 14 ngày bất kể lịch sử đi lại. Điều này bắt nguồn từ lo ngại làn sóng thứ hai của dịch COVID-19 tại Trung Quốc bắt nguồn từ người nước ngoài nhập cảnh. Nhà phân tích Eguegu nhận định: “Việc đối xử không tốt với người châu Phi tại Quảng Châu là vết nhơ trong quan hệ Trung Quốc-châu Phi. Khi tập trung vào châu Phi, Chủ tịch Tập Cận Bình dường như muốn gửi tín hiệu tới người dân Lục địa Đen rằng châu Phi là ưu tiên của Trung Quốc”.
Theo đánh giá của giới học giả, Trung Quốc đang ngày càng gia tăng hiện diện và ảnh hưởng ở khu vực châu Phi. Đối với Trung Quốc, lợi ích của nước này tập trung ở 4 vấn đề trong quan hệ với châu Phi. (i) Về chính trị, Trung Quốc tìm kiếm sự ủng hộ của châu Phi đối với chính sách “Một nước Trung Quốc” của Trung Quốc và chính sách đối ngoại trong các chương trình nghị sự quốc tế, đặc biệt trên các diễn đàn đa phương như Liên Hợp Quốc, WTO…; (ii) Về kinh tế, châu Phi được xem như là một nguồn tài nguyên thiên nhiên chủ yếu và các cơ hội thị trường đầy tiềm năng để thúc đẩy tăng trưởng trong nước của Trung Quốc; (iii) Về an ninh, sự hiện diện ngày càng tăng của lợi ích thương mại của Trung Quốc tại châu Phi đã dẫn đến những thách thức an ninh ngày càng tăng đối với Trung Quốc, như sự an toàn của các khoản đầu tư và công dân Trung Quốc do các mối đe dọa từ sự bất ổn chính trị và xung đột trên lục địa; (iv) Về tư tưởng, Trung Quốc cũng chứng kiến sự quan tâm về tư tưởng cơ bản ở châu Phi, là sự thành công của “mô hình Trung Quốc” ở các nước châu Phi không dân chủ cung cấp hỗ trợ gián tiếp cho tư tưởng chính trị của Trung Quốc và để khẳng định những lý tưởng dân chủ phương Tây không phải là phổ quát.