Trong cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte (26/5), hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục tăng cường đoàn kết, duy trì lập trường chung của ASEAN về vấn đề Biển Đông, tích cực thúc đẩy đàm phán để đạt được Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) chất lượng cao, phù hợp với luật pháp quốc tế.
Tại cuộc điện đàm, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chia sẻ về tình hình và kết quả ứng phó dịch COVID-19 của Việt Nam; theo đó Chính phủ, người dân và doanh nghiệp đã bước sang trạng thái bình thường mới, vừa đẩy mạnh phát triển kinh tế, vừa phòng chống dịch. Thủ tướng nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong bối cảnh hiện nay, cảm ơn sự ủng hộ và đóng góp tích cực của Philippines và cá nhân Tổng thống Rodrigo Duterte vào thành công của Hội nghị Cấp cao trực tuyến ASEAN và ASEAN+3 về ứng phó COVID-19 ngày 14/4 vừa qua. Thủ tướng đánh giá cao thành công bước đầu của Philippines trong kiểm soát và giảm thiểu tác động của dịch bệnh, cảm ơn Chính phủ Philippines đã phối hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho hai chuyến bay hồi hương gần 400 công dân Việt Nam thời gian qua.
Trong khi đó, Tổng thống Rodrigo Duterte chúc mừng những thành công Việt Nam đạt được thời gian qua trong công cuộc phát triển đất nước, coi Việt Nam là một hình mẫu về hiệu quả phòng chống dịch COVID-19. Ông Duterte đánh giá cao vai trò dẫn dắt của Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020 theo đúng tinh thần chủ đề “Gắn kết và chủ động thích ứng,” hoan nghênh nỗ lực và các sáng kiến Việt Nam đề xuất nhằm thúc đẩy hợp tác giữa các nước ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác trong phòng chống dịch bệnh, trong đó có sáng kiến lập Quỹ ứng phó dịch COVID-19 và Kho dự trữ vật tư y tế của khu vực.
Về quan hệ song phương, lãnh đạo hai nước nhất trí đẩy mạnh thực chất quan hệ song phương, nâng cao hiệu quả hợp tác trên tất cả các lĩnh vực thông qua phối hợp thực hiện hiệu quả Chương trình hành động triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược giai đoạn 2019-2024 và duy trì đều đặn các cơ chế hợp tác, đặc biệt là Ủy ban hỗn hợp về hợp tác song phương cấp Bộ trưởng Ngoại giao. Hai nhà lãnh đạo nhất trí tiếp tục tăng cường phối hợp, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương. Tổng thống Rodrigo Duterte khẳng định tiếp tục hợp tác chặt chẽ và ủng hộ Việt Nam đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021.
Về kinh tế, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị hai nước nỗ lực nâng cao hơn nữa kim ngạch thương mại song phương, hạn chế áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại; khẳng định Việt Nam sẵn sàng là nguồn cung cấp gạo lâu dài và ổn định cho Philippines với mức giá cạnh tranh. Trong khi đó, Tổng thống Rodrigo Duterte cảm ơn Việt Nam đã giúp Philippines bảo đảm an ninh lương thực, nhất trí hai bên tiếp tục đối xử nhân đạo với ngư dân của nhau trên tinh thần hữu nghị truyền thống đối tác tin cậy giữa hai nước.
Về vấn đề Biển Đông, hai nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục tăng cường đoàn kết, duy trì lập trường chung của ASEAN về vấn đề Biển Đông, tích cực thúc đẩy đàm phán để đạt được Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) chất lượng cao, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, góp phần duy trì hòa bình, ổn định và an ninh ở khu vực.
Trong những nước tồn tại tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, Philippines và Việt Nam vẫn được coi là ngọn cờ đầu trong việc chống lại âm mưu bá quyền và độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc. Tuy nhiên, cùng với việc thay đổi Chính phủ, Philippines đang ngày càng đánh mất chính mình trong công cuộc đấu tranh với Trung Quốc.
Trước những gì đã xảy ra trong 3 năm gần đây khiến chính giới cũng như người dân Philippines bất bình về chính sách và thái độ của Tổng thống Duterte trong vấn đề Biển Đông. Đã có rất nhiều chuyên gia, học giả, chính giới Philippines kêu gọi chính quyền thay đổi cách tiếp cận trong vấn đề Biển Đông, điều chỉnh chính sách cứng rắn với Trung Quốc. Họ mong muốn Philippines quay trở lại giai đoạn của cựu Tổng thống Benigno Aquino III, khi đó Philippines là ngọn cờ đầu trong việc chống lại âm mưu bá quyền và độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc. Đáng chú ý, sau vụ Trung Quốc đâm chìm tàu cá Philippines, đã có nhiều tiếng nói của giới nghị sỹ Philippines kêu gọi chính phủ hợp tác với Việt Nam và Malaysia để tuần tra trên Biển Đông nhằm chống lại những hành động hung hăng của Trung Quốc. Nghị sĩ Ariel Casilao (13/6/2019) thúc giục Tổng thống Rodrigo Duterte lên tiếng chỉ trích hành động đâm chìm tàu, đe dọa mạng sống 22 ngư dân Philippines của tàu Trung Quốc tại bãi Cỏ Rong; cho rằng vụ việc cho thấy chính phủ, các lực lượng vũ trang Philippines bất lực và không giúp ích gì trong việc bảo vệ sự an toàn của công dân và lãnh thổ của đất nước. Song song đó, ông cũng kêu gọi triển khai hoạt động “bảo vệ đặc biệt” đối với ngư dân Philippines. Ông Carlos Zarate, một nghị sĩ thuộc đảng Bayan Muna, kêu gọi chính phủ Philippines phối hợp với Việt Nam và Malaysia cũng như các bên liên quan trong khu vực trên Biển Đông nên được tiến hành để ngăn chặn những hành động hung hăng hơn nữa của Trung Quốc. Trước đó, Phó Chánh án Tòa án Tối cao Philippines Antonio Carpio kêu gọi nước này cũng như các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam, cùng tham gia tổ chức một “Phong trào vì Sự thật” để chống lại những luận điệu sai trái của Trung Quốc về “chủ quyền” Biển Đông.