Tòa quốc tế về luật Biển (ITLOS) trả lời như thế nào và giới chuyên gia công pháp quốc tế nhận định ra sao về việc Trung Quốc đề cử ứng viên thẩm phán ITLOS nhiệm kỳ sắp tới?
Dự kiến tại hội nghị thường niên của các nước tham gia Công ước LHQ về luật Biển (UNCLOS) 1982 được tổ chức từ ngày 15 – 19.6 tại New York (Mỹ), sẽ có nội dung bầu chọn thẩm phán cho ITLOS.
Bổ sung 7 thẩm phán sắp hết nhiệm kỳ
Trong số các danh sách ứng viên, có ông Đoàn Khiết Long là Đại sứ Trung Quốc tại Hungary. Thời gian qua, Trung Quốc cũng có một đại diện trong hội đồng thẩm phán ITLOS là Cao Chi Quốc sắp hết nhiệm kỳ vào tháng 9 tới.
Theo nội dung trả lời Thanh Niên về cuộc bầu chọn sắp tới, đại diện ITLOS cho biết tòa này sẽ bao gồm 21 thẩm phán, được bầu chọn từ những ứng viên do các nước tham gia UNCLOS 1982 đề cử. Mỗi quốc gia thành viên UNCLOS 1982 đề cử không quá 2 ứng viên. Tuy nhiên, cũng theo điều lệ của tòa thì không có 2 thẩm phán trở lên mang cùng quốc tịch của một quốc gia. Cuộc bầu chọn sắp tới nhằm bổ sung 7 thẩm phán sắp hết nhiệm kỳ vào cuối tháng 9 tới đây. Có tổng cộng 10 ứng viên tham gia kỳ này.
Tuy nhiên, ITLOS từ chối bình luận về việc Bắc Kinh không tuân thủ phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế ở The Hague (PCA) năm 2016 về việc bác bỏ tuyên bố chủ quyền “đường lưỡi bò” trên Biển Đông.
Bỏ phiếu chống để tỏ thái độ
Liên quan vấn đề trên, trả lời Thanh Niên, GS Andrew Serdy (chuyên ngành công pháp quốc tế, Đại học Southampton, Anh) nói: “Rõ ràng Trung Quốc không có ý định tuân thủ phán quyết do Tòa trọng tài thường trực ở The Hague (PCA) đưa ra vào năm 2016. Tuy nhiên, dù không có cách nào để ép buộc Trung Quốc phải tuân thủ, nhưng cách hành xử của nước này có thể khiến Bắc Kinh chịu tổn thất về mặt chính trị. Một tổn thất chính trị có thể được thể hiện nếu số phiếu dành cho ứng viên Trung Quốc sẽ thấp đi”. Tất nhiên, theo ông Serdy, việc phiếu bầu thấp hay cao trong đợt bầu chọn tới còn lệ thuộc một số yếu tố khác.
Như vậy, các quốc gia thành viên UNCLOS có thể bỏ phiếu chống đối với ứng viên của Trung Quốc như một cách thể hiện thái độ trước hành vi của Bắc Kinh liên quan tranh chấp Biển Đông.
GS Alexander Proelss, Chủ tịch về luật Biển quốc tế và luật Môi trường quốc tế thuộc Trường Luật của Đại học Hamburg (Đức), cho rằng: “ITLOS phải và sẽ thực thi quyền lực của mình một cách vô tư. Đây là điều kiện mà mỗi thẩm phán phải tuân thủ. Để đảm bảo tính chí công vô tư, luật của ITLOS quy định những hoạt động mà thẩm phán không được phép làm (điều 7) và lập ra những điều kiện liên quan đến sự tham gia của mỗi thành viên vào một vụ cụ thể (điều 8). Trong khi mỗi thẩm phán dĩ nhiên sẽ tìm cách thuyết phục các thành viên khác trong hội đồng về lập trường luật pháp của mình, không thể có chuyện một vị thẩm phán lại có thể, trong một hội đồng hòa giải tranh chấp gồm 21 thành viên, áp đặt quan điểm của riêng mình lên các thành viên khác”.
Tuy nhiên, ông cũng nói thêm: “Mỗi thẩm phán được tự do đưa vào ý kiến riêng hoặc bất đồng với các thẩm phán và quyết định, và qua đó có thể cố gắng gây ảnh hưởng lên việc phát triển luật quốc tế trong trường hợp có liên quan”.
ITLOS sẽ phân xử tranh chấp tại Singapore
Những vụ tranh chấp trên biển được trình lên ITLOS có thể được phân xử tại Singapore. Tại hội nghị trực tuyến ngày 11.6, Chủ tịch ITLOS Jin-hyun Paik và Bộ trưởng Nội vụ Singapore K.Shanmugam ký kết thỏa thuận mới, với những điều khoản và điều kiện cho phép ITLOS thực hiện các chức năng và dịch vụ tại Singapore, theo tờ The Straits Times. Chủ tịch Paik kỳ vọng thỏa thuận mới sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các nước châu Á dễ dàng tiếp cận ITLOS để giải quyết những tranh chấp trên biển theo UNCLOS.
Có trụ sở tại TP.Hamburg (Đức), ITLOS là một cơ quan tư pháp độc lập được thành lập theo Công ước LHQ về luật Biển (UNCLOS) năm 1982, có chức năng phân xử tranh chấp liên quan UNCLOS. Hồi năm 2015, Singapore-ITLOS đưa ra tuyên bố chung, ủng hộ việc đảo quốc sư tử trở thành địa điểm để tòa án thực hiện các chức năng của mình.