Rạng sáng hôm nay theo giờ VN (14/7), chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố quyết định phủ nhận gần như toàn bộ tất cả các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông.
Trái: Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu Lớp Tổng cục Ngoại giao lần thứ 194 (ảnh: Chính phủ Mỹ), Phải:
Người phát ngôn của Trung Quốc, Cảnh Sảng (ảnh: Epoch Times).
Mỹ ủng hộ duy trì một khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở. Hôm nay, chúng ta củng cố chính sách của Mỹ tại một bộ phận quan trọng, gây tranh cãi trong khu vực này – Biển Đông. Chúng tôi muốn làm rõ: Các yêu sách của Bắc Kinh đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi ở hầu hết Biển Đông là hoàn toàn bất hợp pháp, chiến dịch bắt nạt của họ nhằm kiểm soát chúng cũng như vậy.
Tại Biển Đông, chúng tôi sẽ tìm cách duy trì sự hòa bình và ổn định, giữ vững tự do trên biển phù hợp với luật pháp quốc tế, duy trì dòng chảy thương mại không bị cản trở và phản đối mọi nỗ lực sử dụng biện pháp cưỡng chế hoặc ép buộc để giải quyết tranh chấp. Chúng tôi chia sẻ những lợi ích sâu sắc và lâu dài này với nhiều đồng minh và đối tác, những người từ lâu đã tán thành một trật tự quốc tế dựa trên pháp luật.
Những lợi ích chung này đã đối mặt với sự đe dọa chưa có tiền lệ từ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC). Bắc Kinh sử dụng trò hăm dọa để làm suy yếu quyền chủ quyền của các quốc gia Đông Nam Á vùng ven Biển Đông, bắt nạt họ phải rời khỏi các nguồn tài nguyên ngoài khơi, đòi hỏi sự thống trị đơn phương và thay thế luật pháp quốc tế bằng cái lý ‘lẽ phải thuộc về kẻ mạnh’. Cách tiếp cận của Bắc Kinh đã trở nên rõ ràng trong nhiều năm. Năm 2010, Bộ trưởng Ngoại giao lúc bấy giờ là Dương Khiết Trì đã nói với các đối tác ASEAN rằng “Trung Quốc là một nước lớn, còn các nước khác là nước nhỏ và đây là thực tế”. Quan điểm hiếu chiến ‘mạnh được yếu thua’ của Trung Quốc không có chỗ đứng trong thế kỷ 21 này.
Trung Quốc không có căn cứ pháp lý để đơn phương áp đặt ý chí của mình lên khu vực. Bắc Kinh đã không thể đưa ra một cơ sở pháp lý nhất quán nào cho yêu sách về “Đường Chín Đoạn” trên Biển Đông kể từ khi chính thức đưa ra khái niệm này vào năm 2009. Trong một phán quyết mang tính đồng thuận ngày 12/7/2016, một Tòa án Trọng tài được thành lập theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) năm 1982 – mà Trung Quốc là một quốc gia thành viên – đã bác bỏ các yêu sách hàng hải của PRC vì không có cơ sở dựa trên luật pháp quốc tế. Phán quyết của Toà án đã đứng về phía Philippines – bên đưa vụ kiện lên tòa trọng tài – khi bác bỏ hầu hết các yêu sách của Bắc Kinh.
Như Hoa Kỳ đã từng tuyên bố trước đây, và như được trình bày cụ thể trong Công ước, phán quyết của Tòa Trọng tài là quyết định cuối cùng và ràng buộc về mặt pháp lý đối với cả hai bên (Trung Quốc và Philippines). Hôm nay chúng tôi một lần nữa nhấn mạnh lập trường của Hoa Kỳ đối với các yêu sách hàng hải của Trung Quốc tại Biển Đông tương thích với phán quyết của Toà án. Cụ thể:
Trung Quốc không thể áp đặt các yêu sách hàng hải hợp pháp – bao gồm bất kỳ các yêu sách nào trên Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) tại bãi cạn Scarborough và quần đảo Trường Sa – liên quan tới Philippines trong các khu vực mà Toà án phán quyết thuộc EEZ hoặc trên thềm lục địa của Philippines. Việc Bắc Kinh quấy rối hoạt động đánh bắt cá và phát triển năng lượng ngoài khơi của Philippines trong các khu vực này là bất hợp pháp, tương tự bất kỳ hành động đơn phương nào của nó nhằm khai thác tài nguyên tại đây. Đối chiếu theo quyết định ràng buộc về mặt pháp lý của Toà án, Trung Quốc không có yêu sách về lãnh thổ hoặc hàng hải hợp pháp nào đối với khu vực Đá Vành Khăn hoặc Bãi Cỏ Mây, cả hai đều thuộc quyền chủ quyền và tài phán của Philippines, đồng thời Bắc Kinh cũng không có bất kỳ yêu sách lãnh thổ hay quyền lãnh thổ nào tại những khu vực này.
Bởi Bắc Kinh không thể đưa ra một yêu sách hàng hải hợp pháp, mạch lạc ở Biển Đông, Hoa Kỳ bác bỏ mọi yêu sách của Trung Quốc đối với vùng biển bên ngoài lãnh hải 12 hải lý của các đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền tại quần đảo Trường Sa (không gây tổn hại đến các tuyên bố chủ quyền của các bên khác đối với các đảo này). Do đó, Hoa Kỳ bác bỏ mọi yêu sách hàng hải của Trung Quốc tại vùng biển xung quanh bãi Tư Chính (ngoài khơi Việt Nam), Cụm bãi cạn Luconia (ngoài khơi Malaysia), vùng biển thuộc EEZ của Brunei và đảo Natuna Besar (ngoài khơi Indonesia). Bất kỳ hành động nào của Trung Quốc nhằm quấy rối hoạt động đánh bắt cá hoặc khai thác hydrocarbon (dầu mỏ) ở những vùng biển này – hoặc để tiến hành các hoạt động đó một cách đơn phương – đều là bất hợp pháp.
Trung Quốc không có tuyên bố lãnh thổ hoặc hàng hải hợp pháp đối với (hoặc xuất phát từ) Bãi ngầm James, một thực thể chìm hoàn toàn dưới nước chỉ cách 50 hải lý tính từ Malaysia và khoảng 1.000 hải lý tính từ bờ biển Trung Quốc. Bãi ngầm James thường được trích dẫn trong tuyên truyền của Trung Quốc là “vùng lãnh thổ cực nam của nước này”. Luật pháp quốc tế quy định rất rõ ràng: Một thực thể ngầm dưới nước như Bãi ngầm James không thể bị tuyên bố chủ quyền bởi bất kỳ nước nào, và không có khả năng tạo ra các khu vực hàng hải. Bãi ngầm James (thường nằm khoảng 20m dưới mặt nước) không phải và không bao giờ là lãnh thổ của Trung Quốc, và Bắc Kinh cũng không thể tuyên bố bất kỳ quyền hàng hải hợp pháp nào từ đây.
Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế hàng hải của mình. Hoa Kỳ ủng hộ các đồng minh và đối tác Đông Nam Á của chúng tôi trong việc bảo vệ quyền chủ quyền đối với các nguồn tài nguyên ở ngoài khơi, phù hợp với các quyền và nghĩa vụ của họ theo luật pháp quốc tế. Chúng tôi sát cánh với cộng đồng quốc tế nhằm bảo vệ tự do biển cả và tôn trọng chủ quyền, đồng thời bác bỏ bất kỳ ý đồ nào nhằm áp đặt ‘lẽ phải thuộc về kẻ mạnh’ ở Biển Đông cũng như khu vực rộng lớn hơn.