Diễn biến mới đây từ giới chức Mỹ cho thấy Washington không còn duy trì trạng thái trung lập mà sẽ gia tăng chống lại các hành vi phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông.
Tàu hải cảnh Trung Quốc hoạt động trên Biển Đông. Ảnh:AFP.
Liên tiếp trong những ngày qua, Bộ Ngoại giao Mỹ và các lãnh đạo cơ quan này đưa ra những thông điệp cứng rắn nhất từ trước tới nay, thể hiện lập trường hoàn toàn mới của Washington đối với các hành vi phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông.
Gia tăng cam kết với đối tác và đồng minh
Trong thông cáo hôm 13/7, Bộ Ngoại giao Mỹ công bố lập trường mới của Washington về Biển Đông.
Tại văn kiện thu hút toàn bộ sự chú ý của giới chính trị gia và học giả châu Á – Thái Bình Dương, Washington khẳng định kiên quyết bảo vệ khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương tự do và rộng mở, đồng thời nhấn mạnh cam kết chính sách này của Mỹ đối với Biển Đông.
“Một Ấn Độ – Thái Bình Dương tự do và mở có nghĩa là khu vực nơi các quốc gia được an toàn trong phạm vi chủ quyền của họ và bình đẳng trong việc sử dụng chung vùng biển quốc tế. Không bá quyền nào có thể biến vùng biển quốc tế thành khu vực ngoại lệ”, Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á David Stilwell nói hôm 14/7 tại CSIS, chỉ một ngày sau khi lập trường mới của Mỹ về Biển Đông được công bố.
Quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ tiếp tục chỉ trích việc Trung Quốc áp đặt “trật tự nơi công lý thuộc về kẻ mạnh” tại Biển Đông.
“Bắc Kinh đang tìm cách xóa nhòa quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển, ngăn cản họ tiếp cận các nguồn tài nguyên ở ngoài khơi, nguồn tài nguyên thuộc về các quốc gia đó, không phải Trung Quốc. Bắc Kinh muốn tự mình thống trị, muốn thay thế luật pháp quốc tế bằng luật dựa trên đe dọa và bắt nạt”, Trợ lý Ngoại trưởng Stilwell thẳng thừng chỉ trích.
Trong tuyên bố đưa ra hôm 13/7, Ngoại trưởng Mike Pompeo cho biết Mỹ mong muốn duy trì hòa bình và ổn định trên Biển Đông, chống lại các nỗ lực thay đổi nguyên trạng “bằng cưỡng ép hoặc sử dụng vũ lực”, đồng thời tuyên bố Washington chia sẻ lợi ích với các đồng minh và đối tác về một trật tự thế giới dựa trên luật lệ.
Chưa đầy 24 giờ sau, Trợ lý Ngoại trưởng Stilwell đi xa hơn khi thẳng thừng chỉ trích Bắc Kinh đang đe dọa trật tự đã tồn tại hàng thập kỷ ở châu Á.
“Bằng việc tuyên bố chủ quyền gây tranh cãi đối với vùng biển rộng hơn cả Địa Trung Hải và xâm phạm quyền của các nước khác, Bắc Kinh đe dọa trật tự đã tồn tại và mang lại thịnh vượng cho châu Á trong nhiều thập kỷ. Trật tự đó dựa trên tự do và cởi mở, những khái niệm Trung Quốc luôn chống lại”, ông Stilwell tuyên bố.
Trợ lý Ngoại trưởng Stilwell cũng tuyên bố Washington để ngỏ khả năng trừng phạt các quan chức và doanh nghiệp Trung Quốc có liên quan tới các hành vi phi pháp của Bắc Kinh ở Biển Đông.
“Không có gì bị loại trừ, có khả năng cho điều đó (trừng phạt Trung Quốc). Hành động rõ ràng và thực chất, đó mới là thứ ngôn ngữ Trung Quốc hiểu được”, ông Stilwell tuyên bố trong khuôn khổ hội nghị trực tuyến về Biển Đông do tổ chức nghiên cứu chính sách CSIS tổ chức.
Ông Stilwell khẳng định Washington kiên quyết bảo vệ lợi ích sống còn của các đối tác và đồng minh tại khu vực, thông qua hợp tác củng cố quan hệ và nâng cao năng lực quốc phòng của các quốc gia có liên quan.
“Chúng tôi sẵn sàng tăng cường năng lực quân sự của các quốc gia liên quan. Chúng tôi ủng hộ các nỗ lực ngoại giao đa phương chống lại sự bành trướng của Trung Quốc. Và chúng tôi đang đưa ra các lựa chọn kinh tế để nhấn mạnh rằng các quốc gia không cần thiết dấn sâu vào các sáng kiến về cơ bản chỉ có hại của Bắc Kinh”, ông Stilwell nói.
Quan điểm cứng rắn của Bộ Ngoại giao Mỹ nhận được sự ủng hộ rộng rãi tại lưỡng viện Quốc hội.
“Tuyên bố này lẽ ra nên được thực hiện từ lâu”, Hạ nghị sĩ Ted Yoho, Chủ tịch tiểu ban về châu Á – Thái Bình Dương thuộc Uỷ ban đối ngoại Hạ viện, bày tỏ trên Twitter.
Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Tom Cotton, thành viên của Uỷ ban Quân vụ Thượng viện, khi chia sẻ tuyên bố của Ngoại trưởng Pompeo đã tái khẳng định Mỹ sẽ sát cánh cùng các đồng minh và đối tác ở Đông Nam Á.
“Chúng ta bác bỏ chủ nghĩa bành trướng và sự xâm lấn của Trung Quốc trên Biển Đông”, ông Cotton bày tỏ.
Từ bỏ lập trường trung lập về Biển Đông
Washington qua nhiều đời tổng thống luôn khẳng định Mỹ duy trì lập trường trung lập đối với các tranh chấp trên Biển Đông. Thế nhưng, lập trường này đã hoàn toàn đảo chiều với tuyên bố hôm 13/7 của Ngoại trưởng Mike Pompeo.
“Chúng tôi sẽ không tiếp tục nói rằng chúng tôi trung lập đối với các vấn đề hàng hải ở Biển Đông nữa. Trong lần tới khi một dàn khoan đặt trong vùng biển của một nước Đông Nam Á, chúng tôi sẽ đưa ra tuyên bố với sự chủ động”, Trợ lý Ngoại trưởng Stilwell khẳng định.
Tuyên bố ngày 13/7 cũng là lần đầu tiên Washington có quan điểm rõ ràng và chính thức về phán quyết của Tòa trọng tài thường trực thành lập theo Phụ lục VII Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển trong vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc.
Washington đã công khai ủng hộ từng luận điểm trong phán quyết của Tòa trọng tài kết luận Đường 9 đoạn của Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý, đồng thời bác bỏ các yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung Quốc với một loạt khu vực trên Biển Đông, trong đó có vùng biển quanh Bãi Tư Chính của Việt Nam.