Nhờ một câu nói mà cố thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu chiếm hoàn toàn cảm tình của nước Úc, cũng câu nói đó nhưng người Trung Quốc khiến dân Úc nổi nóng vì bị xúc phạm.
Quan hệ Úc – Trung Quốc sa sút là một câu chuyện dài chưa hồi kết. Trong tuần này, Bắc Kinh thông báo điều tra lần 2 sản phẩm rượu vang Úc nhập khẩu, ngừng mua lúa mạch của Úc và xác nhận vụ bắt giữ một nhà báo Úc nổi tiếng.
Trong khi đó, Canberra tiếp tục tăng cường điều tra hoạt động can thiệp của Bắc Kinh ở Úc, đề xuất một dự luật có thể phá hủy vô số thỏa thuận với Trung Quốc, ngoài ra còn thêm một cuộc điều tra về ảnh hưởng của Bắc Kinh trong các trường đại học…
Tình hình đang xấu đi khá nhanh, nhất là kể từ khi Úc kêu gọi điều tra nguồn gốc đại dịch COVID-19 hồi tháng 4 khiến Bắc kinh nổi nóng.
Như châm thêm dầu vào lửa, tờ Thời Báo Hoàn Cầu của Trung Quốc đăng bài xã luận dẫn lại câu nói của cố thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu để công kích Canberra.
Báo này viết Úc có nguy cơ trở thành “thứ rác rưởi da trắng tội nghiệp của châu Á” nếu dám tách ra khỏi đối tác thương mại lớn nhất (là Trung Quốc).
Ông Lý Quang Diệu nổi tiếng với nhiều phát ngôn gai góc, ông dùng cụm từ trên khi đi công du Úc hồi năm 1980, lúc đó nước này đang loay hoay với nạn lạm phát và thất nghiệp. Ý ông là Úc cần phải mở cửa nền kinh tế nếu không muốn nhận lãnh hậu quả.
Câu nói nghe có vẻ “mất cảm tình” nhưng lời cảnh báo thực tâm của ông Lý Quang Diệu được chính giới Úc coi trọng đến tận ngày nay.
Khi ông mất hồi năm 2015, Thủ tướng Úc khi đó là ông Tony Abbott ca ngợi tầm nhìn của nhà lãnh đạo Singapore vì đã khích lệ nước Úc “vào một thời điểm khó khăn trong lịch sử, để chúng ta trở nên tốt đẹp hơn”.
Cựu thủ tướng Bob Hawke, người dẫn dắt cải cách kinh tế của Úc hồi thập niên 1980, viết sau cái chết của ông Lý: “Nhận xét gay gắt nhưng công bằng của ông ấy giúp tôi củng cố quyết tâm đẩy mạnh những cải cách cứu rỗi số phận của chúng ta, đưa chúng ta vào một con đường khác tốt đẹp hơn”.
Cũng câu nói đó nhưng Thời Báo Hoàn Cầu, một tờ báo diều hâu thuộc quản lý của Đảng Cộng sản Trung Quốc, viết vào năm 2020 lại là chuyện khác. Hàng loạt cơ quan truyền thông Úc lên án bài xã luận của Thời Báo Hoàn Cầu là “phá hoại”, “khiêu khích, “đòn công kích hăng máu”…
Bình luận viên Paul Murray của Đài Sky News gọi đó là một bài báo mang tính thù ghét.
Nhà báo kỳ cựu Graeme Dobell, Viện Chính sách chiến lược Úc, nhắc lại ông Lý hay dùng cụm từ “rác rưởi da trắng…” trong bối cảnh riêng với các nhà báo từ đầu những năm 1970.
“Ông ấy luôn dùng nó như một món vũ khí hoặc chiêu khích tướng, hàm ý khuyên Úc không nên bỏ lỡ điều tạo nên câu chuyện thành công của thế kỷ 21 – chiến thắng của châu Á… Việc Trung Quốc dùng lại cụm từ này ngày nay nghe giống sỉ nhục hơn là một lời khuyên chân thành”, ông Dobell bình luận.