Trong khi Trung Quốc có những bước đi thể hiện tham vọng gây ảnh hưởng ở khu vực, Ấn Độ bày tỏ sự ủng hộ đối với liên minh Mỹ – Maldives nhằm kiềm chế Bắc Kinh.
Thỏa thuận quốc phòng mà Chính phủ Mỹ ký với Maldives trong tháng này là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi địa chính trị ở Ấn Độ Dương.
Ủng hộ liên minh Mỹ – Maldives
Không giống như sáng kiến tương tự cách đây 7 năm, khuôn khổ hợp tác mới giữa Bộ Quốc phòng Mỹ và Maldives đã được thông qua mà không bị Ấn Độ phản đối.
Trước đó, năm 2013, New Delhi đã thành công trong việc phản đối các kế hoạch của Mỹ về một thỏa thuận hợp tác với Maldives, một quần đảo ở Ấn Độ Dương nổi tiếng với các khu du lịch cao cấp. Kế hoạch khi đó của Washington cung cấp khuôn khổ cho các hoạt động quốc phòng hiện tại của Mỹ – Maldives.
Sau khi ký thỏa thuận quốc phòng giữa Mỹ và Maldives mới đây, Bộ Quốc phòng Maldives cho biết: “Thỏa thuận này sẽ bổ sung giá trị to lớn cho mối quan hệ đối tác tuyệt vời giữa Mỹ và Maldives. Nó được xây dựng bởi các nguyên tắc và lợi ích chung về hòa bình và an ninh của Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trong bối cảnh các mối đe dọa gia tăng như cướp biển và khủng bố”.
Ấn Độ là thành viên của Quad, liên minh an ninh cùng với Australia, Nhật Bản và Mỹ. Quad đã tổ chức các cuộc đối thoại an ninh và tập trận quân sự trên khắp Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.
Theo Alaina Teplitz, Đại sứ Mỹ tại Maldives và Sri Lanka, thỏa thuận mở đường cho Maldives tham gia cùng các quốc gia khác với “trách nhiệm chung trong việc duy trì các quy tắc và giá trị đảm bảo một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở”.
Lực lượng Phòng vệ Quốc gia Maldives (MNDF) sẽ là bên được hưởng lợi trực tiếp từ sự thúc mối quan hệ hợp tác trong khu vực của Washington. MNDF chỉ có 20.000 quân, được coi là một trong những đội quân nhỏ nhất ở khu vực.
“Thỏa thuận này thúc đẩy các cuộc đối thoại cấp cao, xây dựng năng lực đối tác và tăng khả năng tương tác với các đối tác của chúng tôi trong Lực lượng Phòng vệ Quốc gia Maldives”, Đại sứ Mỹ tại Maldives và Sri Lanka cho hay.
“MNDF đã cử đại diện tham gia cùng hơn 20 quân đội đối tác khác để tăng cường khả năng hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa trong năm 2019. MNDF tham gia huấn luyện với Thủy quân lục chiến Mỹ về các chiến thuật phòng thủ, và thực hiện các bài tập hỗ trợ y tế khẩn cấp với Không quân Mỹ”, bà Alaina Teplitz cho biết.
Các nhà phân tích Nam Á cho rằng, việc Ấn Độ thay đổi chiến lược – để Mỹ có thể can dự vào quốc phòng ở Maldives, đánh dấu một bước ngoặt trong việc làm sâu sắc hơn mối quan hệ song phương Ấn Độ – Mỹ và “nhận thức của New Delhi về vai trò của Mỹ” ở khu vực Ấn Độ Dương.
Aparna Pande, Giám đốc Sáng kiến về Tương lai của Ấn Độ và Nam Á tại Viện Hudson – một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, cho biết: “Mối quan hệ chiến lược sâu sắc giữa Ấn Độ và Mỹ được phản ánh ở vai trò trung tâm của Ấn Độ trong chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương. Giờ đây, New Delhi coi sự hiện diện của Washington ở Sri Lanka, Maldives, Bangladesh hoặc Nepal là phù hợp với lợi ích chiến lược của Ấn Độ”.
Đối phó với Trung Quốc
Cái bóng ngày càng mở rộng của Trung Quốc trên dải Ấn Độ Dương mà Ấn Độ coi là sân sau của họ đã tạo nên đường đứt gãy trên vùng biển này.
Trong 5 năm (2014-2018) cầm quyền của mình, cựu Tổng thống Abdulla Yameen đã đưa Maldives ngả về Trung Quốc.
Bắc Kinh đã bơm hàng triệu USD để tài trợ cho cơ sở hạ tầng trong thời gian ông Yameen nắm quyền, khiến nền kinh tế của Maldives chìm trong nợ nần.
Tổng thống Maldives Ibrahim Mohamed Solih và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. (Ảnh: Reuters)
Ảnh hưởng của Ấn Độ đối với Sri Lanka cũng bị suy giảm khi Sri Lanka tham gia các dự án cơ sở hạ tầng trị giá hàng tỷ USD do Trung Quốc tài trợ theo Sáng kiến “Vành đai và Con đường”.
“Trung Quốc thực sự khiến tình hình an ninh ở Ấn Độ Dương thay đổi. Thực tế là Ấn Độ đang ủng hộ thỏa thuận an ninh Mỹ – Maldives. Đây là một sự thay đổi rõ rệt do nhận thức về mối đe dọa đối với Trung Quốc ngày càng tăng”, Nilanthi Samaranyake, Giám đốc phân tích chiến lược và chính sách tại Trung tâm phân tích Hải quân – một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, cho hay.
Bà Nilanthi Samaranyake kỳ vọng khuôn khổ thỏa thuận quốc phòng vừa ký kết sẽ mở đường cho cuộc đối thoại quốc phòng và an ninh song phương toàn diện hơn giữa Mỹ và Maldives trong thời gian tới.
“Mỹ thường tìm cách thúc đẩy hợp tác quốc phòng với các đối tác không phải là đồng minh và xây dựng, củng cố lực lượng quốc phòng từng bước”, Samaranyake nói.
Trong khi đó, Long Xingchuan, một nhà nghiên cứu cấp cao của Học viện Quản trị Khu vực và Toàn cầu tại Đại học Nghiên cứu Đối ngoại Bắc Kinh, viết trong một bài bình luận trên Global Times nhấn mạnh rằng: “Các cường quốc không nên tham gia thiết lập phạm vi ảnh hưởng. Trong thế kỷ 21, các quốc gia nên tuân thủ hợp tác tự do, bình đẳng và cùng có lợi”.
Gần đây, trước những hành động gây hấn của Trung Quốc với một loạt nước láng giềng cũng như căng thẳng Mỹ – Trung được đẩy lên cao trào, làn sóng phản đối Bắc Kinh càng mạnh mẽ. Washington liên tục chỉ trích Trung Quốc, kêu gọi các đồng minh, đối tác trong khu vực lên tiếng, có những hành động để kiềm chế, chống lại mưu đồ của Trung Quốc.