Sau cuộc hội đàm 2+2 giữa các các Bộ trưởng Quốc phòng và Ngoại giao Mỹ – Nhật với những tuyên bố mạnh mẽ về vấn đề quần đảo Senkaku, sự hợp tác quân sự Mỹ – Nhật đang được đẩy mạnh.
Máy bay P-1 của Nhật (trái) và máy bay P-8 của Mỹ diễn tập chống ngầm hôm 23/3
Theo trang tin Hồng Kông Đông Phương ngày 25/3, Mỹ và Nhật Bản đã tăng cường hợp tác, tuyên bố sẽ đáp trả các mối đe dọa quân sự của Trung Quốc. Hải quân Mỹ và Lực lượng Phòng vệ trên biển (Haỉ quân) Nhật Bản ngày 23/3 đã huy động các máy bay tuần tra biển tập trận tác chiến chống tàu ngầm gần đảo Tanegashima trên Biển Hoa Đông.
Cục Giám sát biển của Lực lượng Phòng vệ trên biển Nhật Bản hôm thứ Tư (24/3) thông báo, đã huy động một máy bay tuần tra biển và một tàu ngầm vào một ngày trước đó để để tiến hành huấn luyện đặc biệt chống tàu ngầm với một máy bay tuần tra biển của Hải quân Mỹ tại khu vực biển và không phận phía đông đảo Tanegashima nhằm tăng cường khả năng răn đe và phản ứng của liên minh Mỹ-Nhật, đồng thời cải thiện khả năng tương tác của quân đội hai nước.
Theo các bức ảnh do Lực lượng Phòng vệ trên biển công bố, phía Nhật Bản đã điều động máy bay tuần tra biển loại P-1, trong khi quân đội Mỹ điều động máy bay tuần tra biển P-8. Đây là các loại máy bay chống ngầm kiểu mới nhất của hai nước, nhưng kiểu loại của chiếc tàu ngầm Nhật Bản tham gia huấn luyện hiện chưa rõ.
Cũng theo Đông Phương, trước tình hình tranh chấp chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư giữa Trung Quốc và Nhật Bản ngày càng trở nên gay gắt, Mỹ và Nhật Bản dự kiến sẽ tổ chức cuộc tập trận chung lớn trên quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trong năm nay. Truyền thông Nhật Bản hôm thứ Tư (23/3) đưa tin rằng cuộc tập trận sẽ được tổ chức từ tháng 9 đến tháng 11 với mô phỏng tình trạng khẩn cấp trên quần đảo Senkaku. Lực lượng Phòng vệ Mặt đất (Lục quân) có 150.000 quân gần như xuất quân hết, sẽ cử 140.000 người tham gia. Đây sẽ là cuộc tập trận quy mô toàn quốc đầu tiên của Nhật Bản trong 28 năm qua.
Tờ Okinawa Times đưa tin, trước các hoạt động thường xuyên của Trung Quốc xung quanh quần đảo Senkaku và môi trường an ninh ngày càng nghiêm trọng, Nhật thể hiện sức mạnh răn đe và khống chế thông qua các cuộc tập trận. Cuộc tập trận này sẽ có quy mô lớn nhất trong lịch sử của Lực lượng Phòng vệ (quân đội) Nhật Bản và sẽ được thực hiện với biên chế Mặt trận (phương diện). Huấn luyện triển khai cơ động sẽ được tổ chức trên toàn quốc để kiểm định các yêu cầu cơ động của Kế hoạch Lực lượng Phòng vệ Trung hạn. Lữ đoàn 15 của Lực lượng Phòng vệ Mặt đất đóng tại Okinawa cũng sẽ tham gia.
Bộ Quốc phòng Nhật đã chuẩn bị 2,2 tỉ yên (tương đương 20,2 triệu USD) trong ngân sách năm nay cho việc di chuyển quân và mua thiết bị huấn luyện. Mặt trận phía Bắc và Mặt trận phía Tây của Lực lượng Phòng vệ Mặt đất (Lục quân) đã tổ chức một cuộc diễn tập cơ động vào năm ngoái, cử tổng cộng 17.000 quân tham gia. Số quân tham gia cuộc tập trận chung Mỹ – Nhật lần tới đây sẽ tăng gấp hơn 8 lần. Bộ Quốc phòng Nhật cho biết trước đây đã tổ chức tổng cộng 4 cuộc tập trận quy mô quốc gia, lần gần đây nhất là vào năm 1993. Tổng cộng 140.000 người đã được huy động trong cuộc tập trận kéo dài 3 tuần.
Thông tấn xã Jiji Press chỉ ra rằng Bộ Quốc phòng Nhật Bản và Bộ Quốc phòng Mỹ đã đàm phán về cuộc tập trận và địa điểm có thể là đảo Taisho Jima hoặc Kuba Jima, chứ không phải đảo Senkaku lớn nhất trong quần đảo, để tránh căng thẳng quá mức trong khu vực. Hai hòn đảo này đều là địa điểm tập trận của quân đội Mỹ đóng tại Nhật Bản và do một mình Mỹ quản lý. Theo “Hướng dẫn Hợp tác Quốc phòng Hoa Kỳ – Nhật Bản” năm 2015, Lực lượng Phòng vệ Nhật chịu trách nhiệm bảo vệ các đảo xa xôi ở phía tây nam, các hoạt động tác chiến và phòng thủ, trong khi quân đội Mỹ hỗ trợ bên cạnh.
Bản tin của JiJi Press đã lấy ví dụ về một cuộc tập trận quy mô nhỏ trước đó. Căn cứ không quân Yokota của quân đội Mỹ ở Nhật Bản đã điều động 12 máy bay vận tải để hỗ trợ vận chuyển 500 thành viên của Trung đoàn Không vận số 1 của Lực lượng Phòng vệ Mặt đất (Lục quân) Nhật đến thao trường Đông Fuji ở tỉnh Shizuoka để huấn luyện đổ bộ đường không.
Giới quan sát cho rằng, động thái này của Mỹ và Nhật Bản tất sẽ khiến Trung Quốc phản ứng mạnh. Theo tờ Cankaoxiaoxi (Tin tức tham khảo) ngày 22/3 dẫn tin trang web của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, trước thông tin ngày 16/3 tại Hội nghị 2+2, các Bộ trưởng Quốc phòng và Ngoại giao Mỹ – Nhật đã đồng ý tiến hành tập trận chung tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư; tại cuộc họp báo vào ngày 17/3, ông Triệu Lập Kiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tuyên bố: “Quan điểm của Trung Quốc về vấn đề quần đảo Điếu Ngư là nhất quán và rõ ràng. Quyết tâm và ý chí bảo vệ chủ quyền quốc gia, an ninh và lợi ích phát triển của Trung Quốc vững như bàn thạch. Trung Quốc có chủ quyền không thể chối cãi đối với quần đảo Điếu Ngư và các đảo liên kết”.
Triệu Lập Kiên cũng nói: “Chính Mỹ đang phô trương lực lượng và uy hiếp nước khác. Tuyên bố chung Mỹ-Nhật bỏ qua quan điểm lịch sử của vấn đề và bỏ qua sự thật, đó chỉ là sự cấu kết mèo mả gà đồng, can thiệp của Mỹ và Nhật vào công việc nội bộ của Trung Quốc và là một ví dụ xấu xa về việc vu khống và bôi xấu Trung Quốc”.