Gu Feng, một cựu chuyên gia truyền thông kỳ cựu từ Trung Quốc, đã có bài bình luận với tựa đề ‘10 cạm bẫy đầu tư Trung Quốc đối với các doanh nghiệp nước ngoài’ trên tờ The Epoch Times hôm 5/4. Ông Feng là người đã dành nhiều năm để đưa tin về các vấn đề chính trị, kinh tế và xã hội của đất nước này. Sau đây là nguyên văn bài viết:
Các công ty quốc tế thường phải đối diện với nhiều cạm bẫy khác nhau khi đầu tư vào Trung Quốc, và nhiều công ty đã chịu thiệt hại triệt để về nhân sự và tiền bạc.
Yu Youjun, cựu phó chủ tịch tỉnh Hồ Nam, đã mô tả hiện tượng các quan chức Trung Quốc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc như sau: “Bạn là ông chủ ư, ông ấy sẽ làm bất cứ điều gì bạn nói như một kẻ tôi tớ trước khi bạn vung tiền vào đại lục. Ông ấy sẽ là người bạn đồng hành chí cốt thực sự của bạn khi bạn cần ai đó bầu bạn trong một chuyến viếng thăm Trung Quốc. Nhưng ông ấy sẽ trở thành cơn ác mộng tồi tệ nhất sau khi bạn đã đổ tiền vào đại lục”. Câu nói của Yu phản ánh chính xác thực trạng vốn đầu tư nước ngoài vào đại lục dưới sự cai trị của cầm quyền Bắc Kinh.
Nhiều năm kinh nghiệm và quan sát thị trường Trung Quốc đã dạy cho tôi nhiều bài học. Dưới đây là 10 cái bẫy mà chế độ này sử dụng để bao vây các nhà đầu tư nước ngoài.
Thành lập các chi bộ Đảng trong các tổ chức tư nhân
Vào tháng 11 năm 2018, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã ban hành các quy định về việc thành lập chi bộ Đảng trong các doanh nghiệp tư nhân. Tài liệu “Quy chế làm việc của chi bộ” đã liệt kê những công việc cơ bản và nhiệm vụ trọng tâm của chi bộ trong các tổ chức cơ sở Đảng, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nước ngoài, tổ chức xã hội, cộng đồng, trường học, viện nghiên cứu khoa học và quân đội.
Vào tháng 8 năm 1993, Ban Tổ chức Trung ương của ĐCSTQ đã ban hành một báo cáo về việc tăng cường công tác Đảng ở các doanh nghiệp nước ngoài. Bắc Kinh đề xuất rằng “tất cả các liên doanh nước ngoài với hơn ba Đảng viên sẽ cần phải thành lập các tổ chức Đảng phù hợp theo quy định của hiến pháp.”
Theo một báo cáo được công bố vào tháng 10 năm 2020 của cơ quan ngôn luận Nhân dân Nhật báo của Bắc Kinh, mục đích của các chi bộ Đảng trong khu vực công nghiệp tư nhân là tiêm nhiễm “gen đỏ” và tích hợp công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội vào toàn bộ quá trình phát triển của thực thể.
Trên thực tế, với việc thành lập chi bộ Đảng và bố trí các quan chức cộng sản bên trong thực thể dưới vai trò bí thư đảng ủy, cố vấn hội đồng quản trị công ty cũng như các vị trí khác, công ty sẽ dần dà bị kiểm soát và rốt cục sẽ bị ĐCSTQ nhấn chìm.
Hậu quả của việc chuyển đổi quan chức
Dưới hệ thống cai trị của ĐCSTQ, các quan chức mới thường phớt lờ và phủ nhận các quyết định do người tiền nhiệm đưa ra, điều này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các nhà đầu tư.
Vào năm 2013, khi một số lượng lớn các công ty trực tuyến nổi lên ở Trung Quốc dưới sự hô hào của ĐCSTQ, một công ty niêm yết ở Mỹ đã hợp tác với chính quyền địa phương tỉnh Hà Nam để xây dựng trụ sở của một doanh nghiệp nội thất gia đình. Sau khi công ty đầu tư gần 300 triệu nhân dân tệ (45,68 triệu USD), một bí thư thành ủy mới đã nhậm chức và xác định rằng quyết định của cựu bí thư là sai. Kết quả là vị quan chức Trung Quốc này đã ngay lập tức hủy bỏ thỏa thuận hợp tác với công ty trước đó, trực tiếp dẫn đến dự án bị phá sản. Sau khi sự việc xảy ra, mọi thiệt hại để cho công ty tự gánh chịu. Những trường hợp như thế này không phải là hiếm ở Trung Quốc.
Cưỡng chế thu hồi và phá dỡ đất
Có rất nhiều trường hợp chiếm đất và cưỡng chế phá dỡ được thực hiện bởi chính quyền địa phương ở Trung Quốc đại lục.
Năm 2015, một người Canada gốc Hoa đã mua hàng nghìn mẫu đất công nghiệp ở Thiên Tân để xây dựng một khu hậu cần. Sau khi khởi công, một nhà phát triển bất động sản địa phương đã tỏ ra hứng thú với khu bất động sản này. Để bán được đất với giá hời (đất thương mại đắt gấp ít nhất 10 lần đất công nghiệp), chính quyền địa phương đã buộc đình chỉ thi công dự án khu hậu cần.
Sau khi sự việc xảy ra, chính quyền địa phương chỉ hoàn trả lại giá đất ban đầu cho chủ đầu tư và phớt lờ mọi khoản thiệt hại khác. Nhà đầu tư thiệt hại hơn 50 triệu nhân dân tệ (7,6 triệu USD). Ngoài ra, tòa án địa phương thậm chí không tiếp nhận đơn kiện của nhà đầu tư cáo buộc vi phạm hợp đồng của chính phủ.
Làm giả dữ liệu
Đây là một bí mật mở, rằng số liệu GDP của Trung Quốc là một con số luôn luôn bị làm cho sai lệch. Để đạt được tốc độ tăng trưởng dự kiến hàng năm, chính quyền địa phương thường yêu cầu các doanh nghiệp báo cáo dữ liệu giả. Ví dụ, nếu doanh số bán hàng thực tế của một công ty trong năm là 100 triệu nhân dân tệ, chính phủ có thể yêu cầu công ty báo cáo 200 triệu nhân dân tệ hoặc 300 triệu nhân dân tệ, hoặc thậm chí nhiều hơn, khi nộp tờ khai giá trị sản lượng công nghiệp có chữ ký và dấu của công ty.
Điều này rõ ràng tiềm ẩn rủi ro pháp lý khi nộp thuế. Các tờ khai trở thành bằng chứng mạnh mẽ nhất cho việc trốn thuế trong trường hợp công ty bị cơ quan chức năng điều tra.
Ngoại giao cưỡng chế
Trong ĐCSTQ, việc cưỡng chế ép buộc là một hoạt động diễn ra thường xuyên như cơm bữa. Ví dụ, vào tháng 3/2017, Hàn Quốc đã khiến chính quyền Trung Quốc nổi cơn thịnh nộ khi đồng ý lắp đặt hệ thống chống tên lửa THAAD của Mỹ. Hòng trả đũa, các phương tiện truyền thông của ĐCSTQ đã kích động công chúng tẩy chay tập đoàn Lotte của Hàn Quốc. Lotte trở thành mục tiêu của các cơ quan thực thi pháp luật, các cửa hàng của nó đã bị chính quyền địa phương phạt tiền. Trang web chính thức của Lotte ở Trung Quốc cũng bị tấn công và tê liệt. Tất cả 112 cửa hàng của Lotte Mart tại Trung Quốc đã bị đóng cửa, buộc họ phải rút khỏi Trung Quốc.
Ví dụ mới nhất là vụ tẩy chay H&M. Vào tháng 10 năm 2020, công ty đã ban hành một tuyên bố thẩm định về việc cấm bông có nguồn gốc từ Tân Cương do tình trạng lao động cưỡng bức trong các trại và nhà máy trong khu vực, theo thông lệ của cơ quan thương mại bông, Better Cotton Initiative (BCI).
Không có nghi vấn gì khi các thực thể nước ngoài thường là nạn nhân của chính sách ngoại giao cưỡng bức của ĐCSTQ – một rủi ro mà các nhà đầu tư thường phải tự đối mặt.
Các Ban Công tác Mặt trận Thống nhất
Phòng Công tác Mặt trận Thống nhất (UFWD) chịu trách nhiệm giám sát các hoạt động gây ảnh hưởng nước ngoài của ĐCSTQ. Nó phối hợp và hỗ trợ hàng ngàn tổ chức ở nước ngoài để tuyên truyền, gây ảnh hưởng đến giới tinh hoa địa phương và trấn áp các nhóm bất đồng chính kiến.
Vào tháng 9 năm 2020, Tổng Văn phòng Ủy ban Trung ương ĐCSTQ đã ban hành “Ý kiến về việc Tăng cường Công tác Mặt trận Thống nhất của Kinh tế Tư nhân trong Kỷ nguyên Mới”. Nó kêu gọi UFWDs tăng cường công tác tư tưởng của ĐCSTQ và hoạt động gây ảnh hưởng trong khu vực tư nhân bằng cách nhắm mục tiêu vào một số cá nhân như lãnh đạo doanh nghiệp, cổ đông lớn của doanh nghiệp tư nhân, lãnh đạo chính của các tổ chức xã hội trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại, và các nhà đầu tư từ Hong Kong và Ma Cao.
Nếu các nhà đầu tư nước ngoài nhượng bộ trước ban công tác mặt trận thống nhất của Bắc Kinh, họ chính là đang tạo điều kiện cho ĐCSTQ gây hại cho thế giới.
Các quan chức tham nhũng
Tại các nước theo chủ nghĩa xã hội, các chủ doanh nghiệp tìm kiếm sự bảo kê và chống lưng từ các quan chức quyền lực — họ được gọi là “kao shan” trong tiếng Trung Quốc, có nghĩa là “ngọn núi có thể dựa vào” Doanh nghiệp càng lớn thì “ngọn núi” (người chống lưng) càng đồ sộ.
Tuy nhiên, những thương vụ làm ăn mờ ám có thể khiến cả hai bên gặp rắc rối. Ví dụ, nếu quan chức này bị điều tra về tội tham nhũng như hối lộ, thì một lượng lớn các nhà đầu tư đã đưa hối lộ cũng sẽ bị liên lụy. Những trường hợp như vậy là rất phổ biến ở Trung Quốc.
Luật An ninh Nhà nước
Luật An ninh Nhà nước Trung Quốc có hiệu lực vào ngày 22 tháng 2 năm 1993, cho phép các cơ quan an ninh nhà nước của ĐCSTQ thực thi quyền lực trong các cuộc điều tra, giam giữ và bắt giữ. Khi tiến hành điều tra, các cơ quan an ninh có quyền đi vào các khu vực và địa điểm hạn chế và kiểm tra các thiết bị liên lạc điện tử của bất kỳ tổ chức hoặc cá nhân nào.
Kể từ khi luật được áp dụng, các nhà đầu tư từ Hồng Kông, Đài Loan và các quốc gia nước ngoài khác đang phải chịu sự giám sát – email, tài khoản mạng xã hội và ứng dụng liên lạc ở nước ngoài của họ đều bị giám sát chặt. Không có sự an toàn cho các nhà đầu tư nước ngoài vì bí mật cá nhân và kinh doanh của họ sẽ bị tiết lộ trước mặt ĐCSTQ.
‘Sự kết hợp quân sự-dân sự’
Vào ngày 23 tháng 11 năm 2017, Quốc vụ viện Trung Quốc đã ban hành các quy định về việc hợp nhất lực lượng quân đội Trung Quốc với các tổ chức khoa học, công nghệ và doanh nghiệp tư nhân, mà chế độ này gọi là “sự hợp nhất quân sự-dân sự (hay hợp nhất quân-dân)”. Mục tiêu là tăng cường sức mạnh quân sự của Trung Quốc bằng cách phát triển công nghệ tiên tiến và tuyển dụng nhân tài khoa học. Các doanh nghiệp tư nhân từ chối hỗ trợ quân đội Trung Quốc sẽ gặp phải vô vàn rắc rối.
Ép buộc chuyển giao công nghệ, trộm cắp tài sản trí tuệ
Cưỡng bức chuyển giao công nghệ là một trong những yếu tố chính dẫn đến cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Trong số hơn 500 tỷ USD số lượng hàng nhập khẩu là hàng giả và hàng nhái trên phạm vi toàn cầu vào năm 2016, một nửa trong số đó đến từ Trung Quốc, theo ước tính trong báo cáo tháng 3 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế.
Chính quyền Trump kêu gọi Trung Quốc ngừng đánh cắp tài sản trí tuệ và buộc các công ty Mỹ chia sẻ công nghệ của họ với các công ty Trung Quốc.
Nói tóm lại, rủi ro lớn nhất khi đầu tư vào Trung Quốc không đến từ sự cạnh tranh thị trường thông thường, mà đến từ chính ĐCSTQ. Luật pháp chỉ bảo vệ sự cai trị chuyên quyền của ĐCSTQ, chứ không bảo vệ các nhà đầu tư nước ngoài.