CNBC (Mỹ) có bài phân tích cách thức phát triển cuộc khủng hoảng thiếu điện đang diễn ra ở Trung Quốc và tác động của nó đến thị trường.
Theo CNBC, chính quyền địa phương ở Trung Quốc đột ngột ra lệnh cắt điện tại nhiều nhà máy trong tuần trước, phản ánh một hệ thống đang cố gắng phản ứng với một số chỉ thị từ Bắc Kinh và các diễn biến kinh tế vĩ mô.
Trong khi một số nhà kinh tế đã cắt giảm dự báo của họ về tăng trưởng GDP của Trung Quốc, những người khác vẫn đang chờ xem quy mô của tác động.
CNBC đã chỉ ra cách thức phát triển cuộc khủng hoảng thiếu điện của Trung Quốc:
Nguồn cung than giảm, giá tăng
Vào cuối năm 2020, Trung Quốc đã ngừng mua than từ Australia, từng là nguồn nhập khẩu than lớn nhất của nước này. Căng thẳng chính trị giữa hai nước đã leo thang sau khi Australia hỗ trợ một cuộc điều tra về cách Bắc Kinh xử lý đại dịch Covid-19.
Trong khi đó, thời tiết lạnh giá lịch sử vào mùa đông năm 2020 đã làm tăng nhu cầu về than. Một số thành phố đã hạn chế sử dụng điện trong gia đình và nhà máy.
Cùng với sự tăng giá hàng hóa toàn cầu, than – nhiên liệu chính để sản xuất điện, đã tăng giá hơn 40% trong 12 tháng lên khoảng 777 nhân dân tệ/tấn (119,53 USD) vào tháng 12/2020 trên Sàn giao dịch hàng hóa Trịnh Châu.
Khi mùa xuân đến gần, Trung Quốc công bố các mục tiêu trong 5 năm để đạt mức phát thải carbon cao nhất vào năm 2030. Bắc Kinh đặt mục tiêu trong 5 năm tới sẽ tăng tỷ trọng sử dụng nhiên liệu không hóa thạch lên khoảng 20% năng lượng tiêu thụ, so với mức 15% hiện nay.
Năng lượng tái tạo giảm
Tuy nhiên, khi Trung Quốc cố gắng chuyển sang năng lượng tái tạo, một đợt hạn hán nghiêm trọng đã ập đến trung tâm thủy điện của tỉnh Vân Nam. Theo Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, thủy điện đã giảm hơn 4% so với cùng kỳ năm trước vào tháng Bảy và tháng Tám. Tốc độ tăng trưởng của năng lượng gió cũng chậm lại, khi tăng 7% trong tháng 8 so với một năm trước, giảm so với mức tăng trưởng 25,4% vào tháng 7.
Các nhà phân tích cũng cho biết, các mục tiêu về khí hậu của Trung Quốc trong kế hoạch 5 năm mới nhất là ôn hòa hơn so với dự kiến. Trong một báo cáo ngày 15/9, Tổ chức quốc tế Theo dõi Hành động Khí hậu (Climate Action Tracker), chuyên đánh giá nỗ lực của các quốc gia về đáp ứng các mục tiêu của Thỏa thuận Paris, nhận xét các chính sách và hành động của Trung Quốc là “không đủ”.
Phần lớn điện ở Trung Quốc vẫn được tạo ra từ than đá. Tốc độ tăng trưởng sử dụng điện hàng năm đã tăng lên mức cao nhất trong một thập kỷ.
Phân phối điện bắt đầu
Ngoài nhiệt độ khắc nghiệt, các nhà máy đang đòi hỏi nhiều điện hơn khi họ gấp rút thực hiện các đơn đặt hàng toàn cầu đối với hàng hóa Trung Quốc. Xuất khẩu đã tăng hai con số trong bối cảnh đại dịch.
Các nhà phân tích của Eurasia Group đã viết vào tháng 5: “Nhu cầu về điện đã tăng lên cùng với sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc”. Họ lưu ý rằng “một số trung tâm công nghiệp dọc theo bờ biển phía đông của Trung Quốc, bao gồm Quảng Đông, Chiết Giang, Giang Tô và Sơn Đông, đã cảnh báo về khả năng thiếu điện tạm thời trong mùa cao điểm mùa hè”.
Vào tháng 6/2021, Thời báo Chứng khoán đã báo cáo về tình trạng hạn chế điện ở một số khu vực của trung tâm xuất khẩu Quảng Đông.
Trong khi đó, nguồn cung than giảm do các mỏ đóng cửa trong nỗ lực quốc gia nhằm giảm lượng khí thải carbon. Theo dữ liệu của Wind, dự trữ than của các nhà máy điện lớn đã đạt mức thấp nhất trong 10 năm vào tháng 8.
Nhưng vào giữa tháng 8, cơ quan kế hoạch kinh tế của Trung Quốc thông báo rằng 20 khu vực – chiếm khoảng 70% GDP của Trung Quốc – không đạt được các mục tiêu liên quan đến carbon, khiến chính quyền địa phương phải hành động.
Một số cơ quan chức năng cắt điện qua đêm
Một số động thái mới nhất diễn ra khá đột ngột. Ví dụ, vào ngày 23/9, quản lý của một khu kinh doanh công nghệ cao ở tỉnh Hồ Nam đã ra lệnh hạn chế điện có hiệu lực ngay lập tức. Lệnh hạn chế sẽ kéo dài đến hết thứ Năm, một ngày trước kỳ nghỉ lễ Quốc khánh Trung Quốc kéo dài từ ngày 1 đến ngày 7/10.
Thời báo Chứng khoán cũng báo cáo về việc cắt điện đối với các nhà máy ở thành phố Đông Quan, trung tâm sản xuất của Quảng Đông trong cùng tuần. Báo cáo còn ghi nhận tình trạng mất điện đột ngột tại nhiều khu vực phía đông bắc Trung Quốc, bao gồm các khu dân cư ở tỉnh Liêu Ninh.
Wen Biao, Tổng giám đốc Qianhe Technology Logistics Co. ở Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông, cho biết: “Việc mất điện có nghĩa là sản phẩm không thể được giao đúng hạn”. Ông cho biết tình trạng tương tự cũng xảy ra ở Thượng Hải và thành phố cảng Ninh Ba.
Việc giảm sản lượng đã làm giảm nhu cầu vận chuyển ra nước ngoài và giá vận chuyển đến Bờ Tây Hoa Kỳ đã giảm từ 15.000 USD/cntaner xuống còn 9.000 USD. Wen Biao lưu ý rằng sự sụt giảm bắt đầu từ ngày 24/9.
Tổng cộng, theo báo cáo của Reuters, hơn 10 tỉnh và khu vực của Trung Quốc đã hạn chế sử dụng điện.
Theo số liệu chính thức từ tháng 1 đến tháng 8, tỉnh Quảng Đông chiếm khoảng 23% giá trị xuất khẩu của Trung Quốc, trong khi Liêu Ninh chiếm 1,6%.
Việc cắt điện đột ngột cũng khiến các doanh nghiệp nước ngoài phải suy nghĩ về việc có nên đầu tư nhiều hơn vào chuỗi cung ứng ở Trung Quốc hay không. Johan Annell, đối tác của công ty tư vấn Asia Perspective, cho biết một số doanh nghiệp từng lên kế hoạch đầu tư hàng chục triệu đô la Mỹ vào Trung Quốc hiện đang hướng đến Đông Nam Á.
Tuần này, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia và Lưới điện Nhà nước của Trung Quốc cam kết đảm bảo nguồn điện, đặc biệt là cho người dân, đồng thời cho biết họ sẽ thực hiện các biện pháp như cho phép sản xuất nhiều than hơn và tăng nhập khẩu than.
Ủy ban cho biết nhu cầu điện trong mùa đông này có thể vượt quá mức cao nhất của mùa hè và mùa đông vừa qua.
Giá than đã tăng gần gấp đôi trong năm nay và chỉ giao dịch thấp hơn 1% ở mức 1.319,80 nhân dân tệ/tấn vào giữa ngày thứ Năm.
Ảnh hưởng kinh tế
Cú sốc đối với nhiều nhà máy Trung Quốc xảy ra khi các nhà đầu tư lo lắng về sự sụt giảm trong lĩnh vực bất động sản khi gã khổng lồ Evergrande đứng trước khả năng vỡ nợ. Cùng với các ngành liên quan như xây dựng, bất động sản chiếm khoảng 1/4 GDP của Trung Quốc, theo Moody’s.
Sau khoảng hai thập kỷ mở rộng nhanh chóng và đầy nợ nần của ngành bất động sản, các cơ quan quản lý đã vào cuộc với các quy định chặt chẽ hơn về số tiền mà các nhà phát triển bất động sản có thể vay.
Khi nói đến tác động kinh tế, Dan Wang, nhà kinh tế trưởng tại Hang Seng China có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết bà sẽ “tập trung nhiều hơn vào các chính sách hạn chế trên thị trường bất động sản”.
Bà cho rằng việc cắt điện chủ yếu là do chính quyền không có khả năng điều chỉnh giá điện, vốn phần lớn do nhà nước ấn định. Wang cho biết các nhà máy đổ xô đáp ứng nhu cầu toàn cầu cũng đã tạo ra tình trạng dư thừa công suất.
Bà nói: “Tác động từ việc hạn chế điện tương đương với một thảm họa thiên nhiên”.
Một số nhà kinh tế đánh giá việc hạn chế điện gây ra một tác động nghiêm trọng hơn. Trong số các ngân hàng đầu tư lớn, Nomura đã cắt giảm dự báo GDP của Trung Quốc, tiếp theo là Goldman Sachs.
Zhiwei Zhang, nhà kinh tế trưởng tại Pinpoint Asset Management, cho biết: “Việc cắt điện tự bản thân nó có thể không đáng kể, nhưng kết hợp với sự suy thoái của lĩnh vực bất động sản và bùng phát Covid trong khu vực khiến tôi lo lắng nhiều hơn về tăng trưởng GDP trong quý 4. Tôi đã hạ dự báo tăng trưởng cho quý 4 từ 5% xuống khoảng 4%”.
Hầu hết các nhà kinh tế học tại các tổ chức tài chính khác đã trì hoãn việc dự báo và đang chờ xem mức độ sụt giảm sản lượng đáng kể như thế nào.