Khi Nga tập hợp binh lính gần biên giới Ukraine, nhà lãnh đạo Đài Loan (Trung Quốc) Thái Anh Văn cảm thấy cần phải hành động.
Bà Thái Anh Văn chỉ đạo lập một đội đặc nhiệm để nghiên cứu xem cuộc khủng hoảng cách xa hàng ngàn cây số sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quan hệ giữa đảo Đài Loan với Trung Quốc đại lục.
“Đài Loan đối mặt với những mối đe doạ quân sự và uy hiếp từ Trung Quốc đại lục trong một thời gian dài”, văn phòng của bà Thái Anh Văn dẫn phát biểu của bà trong cuộc họp với các cố vấn an ninh vào cuối tháng trước.
Người dân Đài Loan (Trung Quốc) hiểu hơn ai hết việc sống dưới bóng người khổng lồ là như thế nào.
Dù so sánh giữa Ukraine và Đài Loan (Trung Quốc) không hẳn tương đồng, nhưng cuộc đối đầu giữa Nga và Mỹ vì Ukraine đang gây tiếng vang ở cả hai bờ eo biển Đài Loan, làm nổi bật tính toán chiến lược của cả Bắc Kinh và Đài Bắc về khả năng xảy ra xung đột vũ trang.
Tại Trung Quốc, một số người cho rằng cuộc khủng hoảng tiềm tàng ở Ukraine có thể làm suy yếu sự ủng hộ của Mỹ dành cho Đài Loan, khiến Washington phải chuyển chú ý và nguồn lực mà đáng ra sẽ dành để đối phó với tham vọng quân sự của Trung Quốc ở Thái Bình Dương.
Đối với Đài Loan (Trung Quốc), cuộc khủng hoảng này trở thành phép thử cho giả định chiến lược có vai trò trung tâm đối với phòng thủ của hòn đảo: Liệu quân đội Mỹ có can thiệp để bảo vệ Đài Loan nếu Trung Quốc đại lục tấn công?
“Nếu các cường quốc phương Tây không thể ngăn Nga, họ sẽ thúc đẩy Trung Quốc hành động với Đài Loan”, Lai I-chung, chủ tịch Quỹ Triển vọng ở Đài Bắc, nhận định.
Mối liên quan giữa hai khu vực xa xôi trở thành tiêu điểm mới khi Tổng thống Nga Vladimir Putin đến Bắc Kinh vào tuần trước và nhận được sự ủng hộ rõ ràng từ Trung Quốc đối với những quan ngại về chiến lược quân sự của Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Trong tuyên bố chung sau cuộc gặp, ông Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chỉ trích “nỗ lực của các thế lực bên ngoài nhằm làm suy yếu an ninh và sự ổn định ở các khu vực lân cận”.
Dù tuyên bố chung không nhắc tên Ukraine, Tổng thống Putin đã có được phát biểu rõ ràng nhất từ trước đến nay của Trung Quốc về việc phản đối NATO mở rộng. Ông Putin cũng nhắc lại quan điểm của Nga về việc công nhận Đài Loan (Trung Quốc) là “một phần không thể tách rời của Trung Quốc”.
Ủng hộ của Mỹ dành cho Đài Loan (Trung Quốc), bao gồm các thương vụ vũ khí trị giá hàng trăm triệu USD trong mấy thập kỷ qua, vẫn gây khó chịu cho Bắc Kinh, giống như cách Mỹ gây khó chịu cho ông Putin khi ủng hộ Ukraine.
Cách nhìn của Bắc Kinh đối với Đài Loan cũng có phần giống cách Nga coi Ukraine là một phần thuộc lịch sử và văn hoá của Nga. Cách Nga chống lại sự mở rộng của NATO có phần giống phàn nàn của Trung Quốc về việc Mỹ tăng cường quan hệ đồng minh và đối tác ở châu Á, bao gồm Đài Loan (Trung Quốc).
Tuyên bố chung Nga – Trung đưa ra tuần trước cũng chỉ trích việc triển khai tên lửa tầm trung ở châu Á, châu Âu, chỉ trích thoả thuận gần đây của Mỹ và Anh để giúp Úc chế tạo đội tàu ngầm hạt nhân.
Các bài viết trên báo chí Trung Quốc nhấn mạnh sự chia rẽ trong NATO và khắc hoạ Mỹ một cách yếu ớt và thiếu quyết đoán. Hàm ý của cách mô tả đó là nhắc nhở các chính quyền ở châu Á, như Đài Loan, Philippines, Nhật Bản và Hàn Quốc, không nên dựa vào hỗ trợ ngoại giao hay quân sự của Mỹ nếu xảy ra khủng hoảng.
GS Shi Yinhong, chuyên gia về quan hệ quốc tế tại ĐH Nhân dân Bắc Kinh, nói rằng trong quan điểm của Trung Quốc, một cuộc khủng hoảng kéo dài ở châu Âu sẽ khiến Mỹ không thể đồng thời tập trung vào một cuộc đối đầu tiềm tàng trên Thái Bình Dương. “Mỹ hiện ở trong tình thế rất đáng tiếc”, GS Shi nói.
Theo nhà nghiên cứu này, xung đột giữa Nga và Ukraine sẽ “càng khiến Trung Quốc cứng rắn hơn trong lập trường và chuẩn bị kỹ hơn về quân sự đối với vấn đề Đài Loan”.
Wu Qiang, một nhà phân tích chính trị độc lập ở Bắc Kinh, cho rằng Đài Loan (Trung Quốc) còn dễ tổn thương hơn Ukraine vì địa vị ngoại giao mập mờ. Hiện chỉ còn 13 quốc gia và Vatican vẫn công nhận Đài Loan về ngoại giao. Thiếu sự công nhận chính thức có thể làm phức tạp cho bất kỳ can thiệp quốc tế nào nếu chiến tranh xảy ra.
“Ukraine là một quốc gia được quốc tế thừa nhận, độc lập và dân chủ. Còn địa vị của Đài Loan rất yếu”, ông Wu nói.