Ông Viktor Medvedchuk là chính trị gia đối lập gây tranh cãi tại Ukraine được cho là có mối liên hệ gần gũi với Nga và đã bị buộc tội phản quốc.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 13.4 thông báo cơ quan an ninh đã bắt giữ lãnh đạo đối lập Viktor Medvedchuk, người bị buộc tội phản quốc và đã bỏ trốn trong khi bị quản thúc tại nhà. Ông Zelensky khen ngợi lực lượng an ninh và đề nghị Moscow trao đổi ông Medvedchuk với những tù binh Ukraine đang bị giam tại Nga.
Theo Business Insider, ông Medvedchuk (68 tuổi) có thể không phải là cái tên được biết đến nhiều đối với những người ngoài khu vực, nhưng sức ảnh hưởng lâu dài trên chính trường Ukraine và Nga giúp ông trở thành một trong những nhân tố được quan tâm trong cuộc xung đột hiện nay.
Thân quen với tổng thống Nga
Trong khoảng 30 năm qua, ông Medvedchuk được cho là đã tận dụng mối quan hệ gần gũi với Tổng thống Nga Vladimir Putin để trở thành một trong những chính trị gia quyền lực nhất tại Ukraine và là một trong những người rất giàu có với khối tài sản ước tính 620 triệu USD vào năm 2021.
Ông Medvedchuk được cho là chủ nhân của du thuyền 200 triệu USD Royal Romance, bị bắt tại cảng Rijeka ở Croatia hồi tháng 3.
Mối quan hệ giữa ông Medvedchuk và ông Putin được cho là bắt đầu từ năm 2003, khi Chánh văn phòng tổng thống Nga lúc đó là Alexander Voloshin giới thiệu hai người với nhau. Cả hai người nhanh chóng khám phá ra rằng họ “chia sẻ thế giới quan gần gũi”.
Ông Medvedchuk từng đến thăm nhà của ông Putin tại Moscow và Sochi, cùng đi xem đua xe công thức 1 và xem đấu sambo (võ đối kháng của Nga), theo tờ The Washington Post.
Tổng thống Nga còn được cho là cha đỡ đầu cho con gái của ông Medvedchuk. Trong cuộc phỏng vấn năm 2019, ông Putin nói mối quan hệ giữa hai người không quá thân thiết mà là “biết đủ rõ về nhau”. “Ông ấy là cựu chánh văn phòng của Tổng thống Leonid Kuchma và trong vai trò đó, ông ấy đề nghị tôi tham gia lễ rửa tội cho con gái ông ấy. Theo truyền thống Chính thống giáo Nga, bạn không thể từ chối đề nghị như vậy”, ông Putin nói.
Người kết nối Kyiv và Moscow
Sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea từ Ukraine vào năm 2014, chính quyền Mỹ cấm vận ông Medvedchuk vì có vai trò dẫn đến tình hình tại Ukraine và dẫn đầu một tổ chức tham gia những hành động, chính sách ảnh hưởng đến tiến trình và thể chế dân chủ tại Ukraine.
Ông Medvedchuk từng nói rằng Crimea là một phần của Ukraine về pháp lý nhưng “trên thực tế, không may là nó thuộc về Nga”. Ông còn nhận định rằng bán đảo này khó có thể quay về với Ukraine và chỉ trích chính quyền Kyiv khi đã xa rời người dân đến mức họ chấp nhận sự kiểm soát của Nga.
Theo BBC, ông Medvedchuk và một nghị sĩ Ukraine khác bị Mỹ cấm vận đã thu lợi hàng triệu USD từ việc mua 42% cổ phần một công ty lọc dầu Nga tại thành phố Novoshakhtinsk với giá rất rẻ. Ông Medvedchuk sau đó mua lại đa số cổ phần của công ty và để cho người vợ là ngôi sao truyền hình Oksana Marchenko đứng tên nhằm tránh lệnh cấm vận của Mỹ.
Khi xung đột bùng phát giữa chính quyền Kyiv và lực lượng ly khai ở miền đông năm 2014, ông Medvedchuk đóng vai trò con thoi giữa Kyiv và Moscow để giúp chuyển các thông điệp và đàm phán trao đổi tù nhân với phe ly khai do Nga hậu thuẫn.
Vai trò này chấm dứt từ khi ông Zelensky trở thành tổng thống Ukraine vào năm 2019. Theo nhà báo Nga Mikhail Zygar, ông Putin tin rằng không thể giải quyết vấn đề nào liên quan đến Ukraine nếu thiếu ông Medvedchuk. Ông Putin không có bình luận liên quan nhận định này.
Bị cấm vận và quản thúc
Tháng 11.2018, ông Medvedchuk đắc cử chức chủ tịch đảng chính trị For Life, sau đó sáp nhập vào đảng Diễn đàn Đối lập – Trường tồn. Đảng này chủ trương mối quan hệ gần gũi với Nga và bị cho là thường lặp lại những quan điểm của Moscow nhưng ông Medvedchuk bác bỏ những cáo buộc “thân Nga”.
Năm 2019, đảng này giành 13% phiếu bầu trong cuộc bầu cử quốc hội, trở thành đảng đối lập lớn nhất.
Tháng 2.2021, ông Zelensky ký sắc lệnh đóng băng tài sản của ông Medvedchuk với cáo buộc “hỗ trợ tài chính cho khủng bố”. Sắc lệnh còn cấm hoạt động 3 đài truyền hình vì có liên kết với ông Medvedchuk và phát sóng chương trình tuyên truyền ủng hộ Nga. Ông Medvedchuk bác bỏ những cáo buộc này.
Tháng 5.2021, cơ quan công tố cáo buộc ông Medvedchuk tội phản quốc, bán bí mật quân sự cho Nga và trục lợi từ tài nguyên thiên nhiên của Crimea dưới sự kiểm soát của Nga.
Ông Medvedchuk bị lệnh quản thúc tại gia. Nga lên án hành động này và gọi đây là “cuộc săn phù thủy”, sẽ làm chia rẽ Ukraine. Khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự tại Ukraine, ông Medvedchuk bỏ trốn cho đến khi bị bắt lại vào ngày 12.4.
Hồi tháng 1, Mỹ cấm vận 4 người Ukraine, gồm 2 thành viên của đảng do ông Medvedchuk lãnh đạo, với cáo buộc những người này liên quan đến âm mưu thiết lập chính quyền mới trong trường hợp “Nga tấn công Ukraine”, theo The Guardian.
Hồi tháng 3, Tổng thống Zelensky ký sắc lệnh chấm dứt hoạt động của 11 đảng vì mối liên kết với Nga, trong đó có đảng của ông Medvedchuk. Đảng này sau đó truất quyền lãnh đạo của ông Medvedchuk và lên án hành động quân sự của Nga, kêu gọi các thành viên gia nhập lực lượng phòng vệ Ukraine.
T.P