Đây là phái đoàn ngoại giao đầu tiên của Trung Quốc đến khu vực này kể từ khi Nga mở cái nước này gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine vào ngày 24/2.
Theo báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP – Hồng Kông), các nhà ngoại giao Trung Quốc đang hướng đến Trung và Đông Âu trong lúc “đang bị nghi ngại” về mối quan hệ với Nga.
Trung Quốc đã quyết định cử một phái đoàn ngoại giao đến các nước thuộc Trung và Đông Âu, trong một nỗ lực nhằm xóa tan những nghi ngờ ngày càng gia tăng ở khu vực này về mối quan hệ “không giới hạn” giữa Trung Quốc và Nga.
Đây chính là phái đoàn ngoại giao đầu tiên của Trung Quốc tới khu vực này kể từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin mở chiến dịch quân sự tại Ukraine.
Các quốc gia nằm trong lịch trình đến thăm lần này gồm có Cộng hòa Séc, Slovakia, Hungary, Croatia, Slovenia, Estonia, Latvia và Ba Lan.
Đập tan mối nghi ngại
Tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng cho rằng, quan điểm của Bắc Kinh về cuộc xung đột ở Ukraine đã làm tăng thêm mối lo ngại lâu nay về Trung Quốc giữa các quốc gia thuộc Liên Xô cũ.
Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc nỗ lực hồi sinh nền tảng “17+1”, nỗ lực kéo dài hàng thập kỷ nhằm xây dựng mối quan hệ với 17 quốc gia Trung và Đông Âu gặp trở ngại, sau khi Lithuania trở thành quốc gia đầu tiên rút khỏi cơ chế này với lý do lợi ích thương mại không được lớn như kỳ vọng.
Tuy nhiên, đây không phải là một nhiệm vụ dễ dàng.
Theo ông Wang Lutong, Vụ trưởng phụ trách các vấn đề châu Âu của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bà Huo Yuzhen, đại diện đặc biệt của Trung Quốc, dẫn đầu phái đoàn này.
Mối quan hệ thân thiết giữa Vilnius với Đài Loan (Trung Quốc) cũng đã khiến Bắc Kinh tức giận, dẫn đến các căng thẳng thương mại và ngoại giao giữa Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU), trong đó Lithuania là thành viên.
Justyna Szczudlik, nhà phân tích chuyên về Trung Quốc của Viện Các vấn đề Quốc tế Ba Lan, nhận định rằng, đây được đánh giá là “một chuyến thăm khống chế thiệt hại” vì các nước Trung và Đông Âu “rất thất vọng” trước quan điểm của Bắc Kinh về chiến dịch của Nga tại Ukraine “Nguyên tắc ngoại giao của Trung Quốc là tôn trọng chủ quyền, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia khác.
Và giờ đây, sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, Trung Quốc không lên án Nga, cũng không ủng hộ Ukraine”, chuyên gia Justyna Szczudlik nói.
Chuyên gia này cũng cho biết thêm rằng các quốc gia thuộc Liên Xô cũ trong khu vực từ lâu đã lo ngại về việc Moscow thắt chặt quan hệ với Bắc Kinh.
Giáo sư Wang Yiwei nghiên cứu về châu Âu tại Đại học Renmin ở Bắc Kinh, cho biết chuyến thăm là “rất kịp thời và cần thiết” vì Bắc Kinh cần làm rõ lập trường của mình về cuộc chiến Ukraine.
“Trước hết, Trung Quốc phải làm rõ mối quan hệ Trung-Nga chính xác là gì”, ông Wang Yiwei khẳng định.
“Thứ hai, Trung Quốc và Nga là hai quốc gia khác nhau, và thứ ba, quan điểm của Bắc Kinh đối với xung đột Nga-Ukraine như thế nào, từ đó để xem Trung Quốc có giành được sự ủng hộ từ những quốc gia Trung và Đông Âu hay không”.
Mối lo của châu Âu
Kể từ sau khi bùng nổ chiến sự ở Ukraine, các quốc gia ở Baltic và Trung Âu đã thúc đẩy các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt hơn đối với Nga, và các nước như Cộng hòa Séc, Slovakia, Estonia và Latvia đã gửi viện trợ quân sự cho Ukraine.
Ba Lan, quốc gia có đường biên giới dài 530km với Ukraine, đã trở thành trung tâm hỗ trợ quân sự của NATO cho Kiev.
Giáo sư Wang cho rằng đang có “một sự hiểu lầm sâu sắc” từ các nước Trung và Đông Âu đối với “quan hệ chiến lược toàn diện” giữa Bắc Kinh và Moscow.
“Các nước Baltic cũng như các nước ở Trung và Đông Âu tin rằng quan hệ đối tác ‘không có giới hạn’ có nghĩa là một liên minh giữa Trung Quốc- Nga, và Bắc Kinh đang ủng hộ Moscow”, giáo sư này nói.
Vì vậy, theo ông, Trung Quốc phải làm rõ rằng quan hệ đối tác không giới hạn chỉ là một sự răn đe đối với Mỹ.
Chuyên gia Szczudlik nói rằng, trong bối cảnh chiến sự vẫn diễn ra ác liệt, trong chuyến thăm lần này, phái đoàn Trung Quốc sẽ phải thuyết phục các nước Đông Âu còn lại rằng vẫn còn cơ hội hợp tác trong nền tảng 16+1.
Tuy nhiên, đây là một nhiệm vụ không hề dễ dàng vì sự ra đi của Lithuania vốn dĩ đã đẩy cơ chế này vào một “cuộc khủng hoảng sâu sắc”.
“Mặc dù mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga là gần gũi, có vẻ như cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine khiến Bắc Kinh không mấy mặn mà nhiều với Moscow. Và phái đoàn Trung Quốc sẽ cố gắng thuyết phục các nước Trung và Đông Âu rằng có chỗ cho sự hợp tác, và 16 + 1 vẫn còn phù hợp”, ông nhận định thêm.
Chuyên gia Szczudlik nói rằng, Bắc Kinh dường như nhận thức được rằng nhận thức của họ trong khu vực cũng đang xấu đi. “Sự chứng thực của Trung Quốc đối với Nga có thể khiến định dạng này rơi vào tình trạng đóng băng sâu sắc hoặc thậm chí kết thúc định dạng này”.
T.P