Vào hai ngày 12 và 13/5 tới, tại Washington-Mỹ sẽ diễn ra Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo Đông Nam Á. Có một hoạt động không chính thức nhưng lại rất quan trọng đang khiến dư luận hết sức băn khoăn là, tại Hội nghị này Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ không có cuộc tiếp kiến bất kỳ vị lãnh đạo nào của các nước nêu trên.
Quả là chuyện lạ! Trong lúc Nhà Trắng luôn luôn nói rằng muốn nâng cấp quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia Đông Nam Á, thì đây là một cơ hội rất tốt. Thế nhưng lý do mà phía Mỹ đưa ra là nếu gặp gỡ song phương với từng nước thì sẽ mất rất nhiều thời gian và hiện tại Tổng thống Biden rất bận rộn, không thể sắp xếp được.
Thật ra thì Ông Biden đâu có bận đến mức không tiếp được tám nhà lãnh đạo. Hồi cuối tháng 3 ông đã dành thời gian khá dài tiếp đón Thủ tướng Singapore. Đáp lại ông Lý Hiển Long hoan hỉ: Singapore hy vọng Mỹ, dù đang có nhiều mối bận tâm, sẽ tiếp tục làm sâu sắc hơn mối quan hệ với các nước ở châu Á-Thái Bình Dương (theo tờ The Straits Times).
Theo ông Lý, mối quan hệ giữa Mỹ và ASEAN là “một sự gắn kết quan trọng đối với Mỹ vì Washington sẽ có thể tăng cường sự hiện diện ở châu Á-Thái Bình Dương, đồng thời làm sâu sắc hơn quan hệ với nhiều nước bạn và củng cố lợi ích chiến lược của Mỹ ở đây”.
Còn Ông Biden đã cảm ơn ông Lý về “vai trò lãnh đạo nguyên tắc của Singapore trong việc hỗ trợ người dân Ukraine”: “Tôi biết điều đó không dễ dàng, nhưng tôi muốn cảm ơn bạn vì điều đó. Bạn là người có nguyên tắc và luôn nỗ lực hết mình”.
Qua đây có thể thấy, ông Biden không muốn gặp Thủ tướng Hun Sen với vai trò là Chủ tịch luân phiên ASEAN. Vì lâu nay Campuchia đã ngả hẳn về Trung Quốc, mà quan hệ Trung-Mỹ thì đang ở giai đoạn tồi tệ nhất, trong khi đó, Trung Quốc đang có “tác động đáng kể” đến Đông Nam Á. Đòn trừng phạt kinh tế của Mỹ đối với Trung Quốc vẫn đang tiếp tục. Quan điểm về cuộc chiến Nga-Ukraine kéo dài hơn hai tháng qua cùng những leo thang căng thẳng trên Biển Đông cũng đang làm cho quan hệ giữa hai siêu cường ngày càng xấu đi.
Trước việc “trốn khách” của Tổng thống Mỹ, hôm 6/5, ông Kao Kim Hourn, một bộ trưởng và cố vấn thân cận của Thủ tướng Hun Sen nói rằng, ông Biden nên dành thời gian thỏa đáng cho các lãnh đạo ASEAN, nếu Nhà Trắng muốn nâng tầm quan hệ. Mặt khác, các nhà lãnh đạo châu Á “cần được đối xử tôn trọng và bình đẳng” và cần được dành “thời gian hữu ích” trao đổi với ông Biden.
Về phía Washington, theo Đại sứ Mỹ tại Campuchia Patrick Murphy tuy không có cuộc gặp song phương nào được sắp xếp vì hội nghị thượng đỉnh sẽ kéo dài rất lâu nhưng Tổng thống Biden sẽ dành cuộc “tiếp chung” tại tiệc chiêu đãi các nhà lãnh đạo ASEAN (một bữa ăn tối) tại Nhà Trắng vào ngày 12-5. Tổng thống Mỹ cũng sẽ tham gia Hội nghị thượng đỉnh tại Bộ Ngoại giao vào ngày 13/5.
Bà Đại sứ Psaki cho biết thêm: Hội nghị thượng đỉnh sẽ “công nhận vai trò trung tâm của ASEAN trong việc đưa ra các giải pháp bền vững cho những thách thức cấp bách nhất của khu vực và kỷ niệm 45 năm quan hệ Mỹ – ASEAN”. Đây sẽ là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của các nhà lãnh đạo ASEAN được tổ chức tại Washington D.C. và là chuyến thăm Nhà Trắng đầu tiên của Thủ tướng Hun Sen kể từ khi ông lên nắm quyền tại Campuchia.
Nhân dịp này ông Kao Kim Hourn muốn lấy lòng ông chủ Nhà Trắng khi tuyên bố: Campuchia sẽ không “chọn phe” giữa Mỹ và Trung Quốc. Hiện nay đầu tư của Mỹ vào Campuchia đang tăng lên nhanh chóng. Còn các nước khác trong ASEAN cũng sẽ hợp tác với cả Mỹ và Trung Quốc theo nguyên tắc “toàn diện”.
Về tình hình Biển Đông và các vấn đề môi trường chắc chắn sẽ nằm trong chương trình nghị sự với Tổng thống Biden. Hi vọng Tổng thống Mỹ sẽ hối thúc ASEAN hỗ trợ nỗ lực của Mỹ nhằm cô lập Nga về mặt ngoại giao và kinh tế liên quan chiến dịch quân sự đặc biệt do Moscow phát động ở Ukraine vào cuối tháng 2.
Đấy là ông Kao Kim Hourn “chắc chắn” thôi. Còn sự kiện có diễn ra hay không lại tùy thuộc vào Lầu năm góc.
Theo các nhà phân tích, Tổng thống Mỹ né tránh các cuộc gặp song phương không phải vì … bận, mà do những vấn đề nhạy cảm, nhất là cuộc chiến đang diễn ra giữa Nga và Ukraine. Ông Biden cùng với phương Tây đương nhiên ủng hộ Ukraine, nhưng không muốn căng thẳng thêm với Moscow. Hóa ra sách lược “ngoại giao cây tre” thời nay chả phải là “đặc sản” của riêng Việt Nam.
Hóa ra so với người tiền nhiệm Donald Trump thì ông Joe Biden mềm mỏng và khôn khéo hơn nhiều, đúng là nhà ngoại giao lão luyện. Tránh gặp gỡ song phương nhưng lại “đa phương” trong tiệc chiêu đãi buổi tối, bởi ông chủ Nhà Trắng không thích “nói thầm”.
H.Đ