Sau khi Ferdinand Marcos Jr. có biệt danh là Bongbong Marcosr trở thành Tổng thống thứ 17 của Philippines, cả hai siêu cường Mỹ và Trung Quốc đều tỏ ra kín tiếng. Tuy nhiên, Bắc Kinh có vẻ hoan hỉ hơn, còn Washington thì đang toan tính để kéo Manila về phía mình nhờ những lợi thế mà Mỹ đang có.
Đáng chú ý là người tranh cử với Marcos Jr là bà Sara Duterte (con gái cựu Tổng thống Duterte) sẽ trở thành Phó Tổng thống, cùng chuyến đò với Mascos “con” trong nhiệm kỳ tới. Như vậy, mối quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và Mỹ sẽ bị tác động bởi nhiều mối quan hệ nhằng nhịt, phức tạp trong các tổ chức chính trị và cả các dòng họ. Liệu Duterte “con” có cùng quan điểm với Marcos “con”?
Dư luận quan tâm nhất một điều: Liệu rằng chính sách đối ngoại của Tân Tổng thống Bongbong Marcos có giống như thời cựu Tổng thống Duterte? Có thể thấy ngay rằng, cái “giống” đầu tiên là: Tổng thống nào thì cũng phải quyết tâm bảo vệ các lợi ích lãnh thổ của đất nước ở Biển Đông. Đây chính là cái hố ngăn cách lớn nhất trên tấm thảm lụa Philippines – Trung Quốc.
Song, bảo vệ Tổ quốc không có nghĩa là hi sinh lợi ích kinh tế. Khi ra tranh cử Tổng thống, Marcos Jr đã hứa trước cử tri tập hợp các lực lượng chính trị để đưa đất nước này thoát khỏi khủng hoảng kinh tế, nâng cao đời sống người dân. Muốn thế phải dựa vào Trung Quốc như cách người tiền nhiệm đã từng sớm nắng chiều mưa với Bắc Kinh trong suốt nhiệm kỳ của ông ta.
Bắc Kinh chủ trương, phải nắm nhân vật chóp bu của chính quyền Manila từ quá trình chuẩn bị tranh cử. Họ đã tìm mọi cách để chiều lòng Bongbong Marcos. Ông Hoàng Khê- Đại sứ Trung Quốc tại Philippines- khi đến dự lễ cắt băng khánh thành Triển lãm ảnh kỷ niệm quan hệ Trung Quốc-Philippines tại Đại sứ quán Trung Quốc (20/10/2021) đã viết trên trang Facebook cá nhân: “Thật vinh dự khi Bongbong Marcos cùng tôi tham dự buổi lễ này. Chúng tôi luôn trân trọng và đề cao những người bạn cũ, chúng tôi hy vọng quan hệ đối tác và hợp tác có thể mang lại nhiều lợi ích hơn cho nhân dân hai nước và tiếp nối tình hữu nghị truyền thống từ thế hệ này sang thế hệ khác”.
Đủ thấy chính sách ngoại giao chiến lang của Trung Quốc đã giúp họ biến thù thành bạn. Hầu như Bắc Kinh chẳng hề nhắc nhỏm gì đến vụ kiện lịch sử của Manila vào năm 2016. Vụ kiện này Trung Quốc đã lấm lưng trắng bụng nhưng họ vẫn phớt lờ, ném phán quyết của Tòa trọng tài Liên hợp quốc tại Lahaye vào sọt rác.
Tuyên bố mềm dẻo với Trung Quốc, vậy chính sách Biển Đông của Tân tổng thống Marcos Jr sắp tới sẽ ra sao? Khi thực hiện các cuộc phỏng vấn trong chiến dịch tranh cử, Marcos nói thẳng: Phán quyết của Toà Trọng tài năm 2016 “không hiệu quả” bởi Trung Quốc không công nhận nó. Vì vậy, cần tìm kiếm một thỏa thuận song phương với Trung Quốc để giải quyết những bất đồng.
Còn khi phát biểu với Đài DZRH, Marcos nói: “Nếu bạn để Mỹ bước chân vào, bạn sẽ biến Trung Quốc trở thành kẻ thù của mình. Tôi nghĩ chúng ta có thể đi đến một thỏa thuận với Trung Quốc. Trên thực tế, các nhân viên đại sứ quán Trung Quốc là những người bạn của tôi”.
Qua thái độ “mềm dẻo” này có thể dự đoán, tân Tổng thống Philippines sẽ duy trì chính sách của tổng thống tiền nhiệm đối với Trung Quốc và Biển Đông. Sẽ tiếp tục hỗ trợ việc tiếp tục nâng cấp cơ sở hạ tầng ở các thực thể do Philippines quản lý để cải thiện điều kiện sống của người dân và quân đội Philippines đóng tại Kalayaan và ngư dân hoạt động trong khu vực.
Đảo Thị Tứ (hòn đảo của Việt Nam mà Philippines chiếm giữ) có thể được xây dựng thành một trung tâm hậu cần để giảm thời gian cung cấp hàng hóa cho các tiền đồn gần đó. Từ đây sẽ tăng cường các cuộc tuần tra để bảo vệ các lợi ích tài nguyên và hàng hải của nước này trong khu vực.
Nhưng không phải cứ Tổng thống bắt tay với Trung Quốc là mọi việc êm ả. Tình hình Philipines còn quá nhiều phức tạp trong nội bộ, nhất là lực lượng thân Mỹ. Một số giới tinh hoa chính trị Philippines cùng với Lực lượng vũ trang Philippines (AFP) sẽ thúc đẩy quan hệ với Mỹ.
Vậy là, Philippines vẫn ở tâm điểm của cuộc cạnh tranh địa – chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc, với vấn đề trọng tâm là Biển Đông.
Hiện nay Mỹ hiện nay đang tăng cường can dự vào Đông Nam Á. Thắng lợi vang dội của Hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ- ASEAN lần thứ 45 vừa kết thúc là cú huých tạo đà cho Mỹ tràn vào khu vực này. Trước đó, trong tháng 3 và 4, hơn 5.000 binh lính Mỹ tham gia chiến dịch tập trận chung với Philippines, tạo nên đợt tập trận lớn nhất trong vòng bảy năm qua.
Trong cuộc họp báo hôm 10/5, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nhận định: Vẫn còn quá sớm để bình luận về kết quả bầu cử Philippines cùng những tác động lên quan hệ giữa Washingtonvà Manila. Mỹ “trông đợi làm mới quan hệ đối tác đặc biệt” với Philippines.
Vậy là cả Trung Quốc và Mỹ đều muốn “làm mới” cái bắt tay với Phi. Còn Manila thì chẳng dại gì tuyên bố ngả theo “phe” nào. Thời nay có bài học khôn ngoan “không chọn phe” đang loang nhanh khắp khu vực Đông Nam Á và nhiều nước trên thế giới. Đúng như các nhà Tầu học nói: không có bạn, thù vĩnh viễn, chỉ có lợi ích dân tộc là vĩnh viễn.
Dù không chọn phe nào, nhưng việc giữ vững chủ quyền, lãnh thổ, lãnh hải là điều bất biến. Tân tổng thống Marcos Jr dù ngả về Bắc Kinh nhiều hơn cũng không được quên rằng đất nước họ giao cho ông sứ mệnh không được phép quên Manila là bên chiến thắng vào năm 2016. Phải đòi lại chân lý! Không ai được bán rẻ một tấc đất, một sải biển của nước mình.
H.Đ