Nhà cựu vô địch cờ vua thế giới Garry Kasparov là một trong những người chỉ trích Putin gay gắt nhất kể từ khi Putin nhậm chức. Trong cuộc phỏng vấn, ông giải thích lý do tại sao ông tin rằng cuối cùng Ukraine sẽ thắng trong cuộc chiến này và một nước Nga mới hậu Putin sẽ như thế nào.
Cách viết tiếng Nga của Harry là Garry. Garry Kasparov được đặt theo tên của cố Tổng thống Mỹ Harry Truman. Sự lựa chọn của cha mẹ ông không phải là không có rủi ro, vì ông sinh năm 1963, giai đoạn đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh. Kasparov được nuôi dưỡng trong hệ thống giáo dục cộng sản, học cờ vua tại trường dạy cờ của đại kiện tướng huyền thoại và là một người cộng sản trung thành Mikhail Botvinnik. Nhưng người đàn ông 59 tuổi này luôn bị cuốn hút vào những ý tưởng mà cái tên của ông đại diện. Ở Liên Xô, ông được coi là một người có tinh thần tự do và là người chỉ trích hệ thống.
Trong trận quyết đấu tay đôi huyền thoại của những năm 1980, ông đã đánh bại Anatoly Karpov, người được Điện Kremlin sủng ái nhất. Kasparov giành danh hiệu vô địch thế giới từ tay Karpov và đứng đầu bảng xếp hạng thế giới trong hai thập niên, cho đến khi ông giải nghệ vào năm 2005. Bước sang thiên niên kỷ mới, Kasparov trở thành đối thủ khó chịu của Vladimir Putin. Hôm thứ Sáu, Kasparov đã bị đưa vào danh sách “tác nhân nước ngoài” của Điện Kremlin cùng với Mikhail Khodorkovsky, người không đội trời chung với Putin.
Hỏi: Thưa ông Kasparow, liệu chúng ta có được chứng kiến sự cáo chung của chế độ Putin?
Đáp: Tôi nghĩ có thể lắm. Và tôi hy vọng như vậy. Bởi vì lần đầu tiên chúng ta nhận thấy chế độ này yếu kém. Qua lịch sử chúng ta biết các chế độ độc tài không thể tồn tại sau thất bại. Nếu Ukraine thắng, mà cuộc chiến này có khả năng kết thúc theo cách đó, thì điều đó có thể là một đòn địa chính trị quan trọng đối với Putin. Thất bại ở chiến trường cộng với các lệnh trừng phạt kinh tế có thể là một hỗn hợp chất nổ đối với Putin. Ông ta sẽ không còn đủ tiền để chi trả cho quân đội, cảnh sát và bộ máy tuyên truyền. Đó sẽ là dấu chấm hết cho ông ấy.
Hỏi: Một khi ông đã lạc quan như vậy, theo ông điều gì sẽ xẩy ra sau Putin?
Đáp: Rất tiếc, nhưng tôi không có câu trả lời cho câu hỏi này. Nhưng tôi khẳng định rằng chiến thắng của Ukraine và việc giải phóng Crimea cũng sẽ giúp Nga có cơ hội trở lại bình thường. Tất nhiên, không có gì đảm bảo cho điều này, bởi vì nó không chỉ liên quan đến Putin, mà còn liên quan đến cội nguồn của Liên Xô, về bản chất đế quốc của Nga. Chúng ta đang nói về một quốc gia cần chuyển mình từ khái niệm đế quốc bành trướng hàng thế kỷ qua thành một quốc gia-dân tộc. Một nước Nga không có Chechnya, Dagestan hay Tatarstan, điều đó vẫn ổn đối với tôi. Đó là về một khái niệm hoàn toàn mới, về sự khởi đầu của một khởi đầu mới đối với nước Nga. Sự trở lại cội nguồn châu Âu và chấm dứt mọi thứ liên quan đến Hãn Quốc Kim Trướng của người Tarta (Tarta Golden Horde). Nga cũng có một truyền thống lâu đời gắn với các thành phố phía bắc gần với châu Âu, ví dụ như Veliky Novgorod hoặc Pskov. Nga phải bỏ lại gánh nặng lịch sử của mình. Tôi nghĩ đây là cách duy nhất để tiến lên phía trước. Điều đó có khả thi không? Tôi không biết. Nhưng điều đó sẽ phụ thuộc rất nhiều vào ý chí chính trị của phương Tây. Và trên hết, liệu người Mỹ và châu Âu có chuẩn bị để duy trì các lệnh trừng phạt hay không. Ba điều kiện liên quan sẽ phải được đáp ứng để đảm bảo sự thay đổi: Các lệnh trừng phạt chống lại Nga không được dỡ bỏ trước khi Ukraine được giải phóng. Nga phải đền bù cho sự tàn phá ở Ukraine. Cuối cùng, những tên tội phạm chiến tranh phải được đưa ra trước công lý. Nếu các điều kiện này được đáp ứng, một khởi đầu mới có thể sẽ đến.
Hỏi: Xã hội Nga đã bị lây nhiễm những tư tưởng đế quốc bởi sự tuyên truyền của nhà nước trong nhiều năm. Làm thế nào để loại bỏ chất độc tuyên truyền này ra khỏi khối óc và trái tim của họ?
Đáp: Một thất bại quân sự thực sự là một đòn rất, rất, rất mạnh mẽ. Trên thực tế, đó là liều thuốc giải độc mà bạn đang hỏi. Người Nga bị nhiễm bệnh, nhưng họ hầu như chỉ chờ đợi điều gì đó xảy ra. Nhiều người trong số họ thậm chí không biết điều gì đang thực sự xảy ra. Moscow, Saint Petersburg và các thành phố lớn khác không tham gia vào cuộc chiến. Cư dân của các thành phố này không có mặt ở chiến trường. Những người chiến đấu là những cư dân của các vùng xa xôi, hẻo lánh. Họ bị đưa đến mặt trận từ rất xa để những người ở đô thị không cảm thấy điều đó. Đây cũng là lý do tại sao Putin không ra lệnh tổng động viên, vì điều đó có nghĩa là ông ta sẽ buộc thanh niên ở các thành phố lớn phải đầu quân. Công chúng Nga có thể vẫn chưa sẵn sàng cho điều này. Sẽ là một cú sốc khủng khiếp cho người dân ở các thành phố lớn khi biết rằng họ đã bị thất trận. Giống như mọi nhà độc tài khác, Putin cũng có huyền thoại của mình. Nó dựa trên việc bình định Chechnya và gần đây là sự chiếm đóng Crimea. Nhưng bây giờ có một sự vỡ mộng lớn và lan rộng đối với Crimea. Việc mất Crimea có thể gây ra một sự thay đổi, một sự sụp đổ. Chúng tôi không biết đế chế này sẽ sụp đổ như thế nào. Nhưng nó là sự lười biếng, tham nhũng. Quân đội Nga yếu và kém năng lực. Toàn bộ hệ thống chính trị xã hội cũng ở trong tình trạng như vậy.
Hỏi: Nhưng các quan chức, công chức vẫn tiếp tục phục vụ hệ thống này. Ai sẽ là người đảm đương công việc của một nước Nga mới?
Đáp: Có hàng triệu người Nga ở nước ngoài đang chờ đợi Nga mở cửa. Thật tuyệt vời khi họ trở lại và làm việc với một trạng thái hoàn toàn mới. Và chúng ta sẽ cần bao nhiêu công chức mới? Tôi nghĩ sẽ không khó để tìm ra 50.000 người có thể trở thành thẩm phán, công chức hoặc bộ trưởng. Nghịch lý là mặc dù rất nhiều người Nga có năng lực đã và đang rời khỏi đất nước, nhưng chính điều này lại mang đến niềm hy vọng.
Hỏi: Còn những trùm tài phiệt, những tên đầu sỏ? Chế độ cũng dựa vào bọn họ.
Đáp: Chúng ta phải hỏi các nhà tài phiệt họ nghĩ gì về những gì đang xảy ra. Một số người trong số họ rất gắn bó với chế độ. Tuy nhiên, những người khác tin rằng các vấn đề do chiến tranh gây ra cần được giải quyết bằng sự quyết tâm. Hầu hết trong số họ đều mất rất nhiều tiền bạc do các biện pháp trừng phạt. Tôi nghĩ rằng họ sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc tự nguyện giao phần lớn tài sản của mình cho Ukraine. Nhưng họ vẫn là những người giàu có. Và tôi nghĩ rằng nhiều người trong số họ đã hiểu điều này từ ngày hôm nay. Hàng trăm tỷ đô la phải đổ vào Ukraine, và Nga phải trả giá cho cuộc chiến. Một nước Nga mới sẽ đòi hỏi một lời giải thích và một thái độ từ các nhà tài phiệt và từ toàn xã hội. Tôi làm việc với một nhóm những người nước ngoài có cùng chí hướng, những người muốn cho tất cả người Nga cơ hội xây dựng lại đất nước nếu họ bác bỏ chế độ với một tuyên bố đơn giản. Đó phải là điều kiện cho mọi người Nga. Mọi người đều phải lên án Putin. Ngay cả tôi cũng cảm thấy có phần tội lỗi vì đã không làm đủ để ngăn chặn Putin. Tôi đã chỉ trích ông ta trong nhiều thập niên, nhưng như thế là chưa đủ.
Hỏi: Và điều gì sẽ xảy ra nếu người Nga có cơ hội thứ hai?
Đáp: Người Nga phải đưa ra quyết định. Ngày nay họ đang có Triều Tiên nhưng chúng ta có thể tạo ra Hàn Quốc.
Hỏi: Ông mang trong người một nửa dòng máu Armenia, một nửa Do Thái, nhưng ông nói tiếng Nga và tự cho mình là người Nga. Ông sẽ đưa ra quyết định tương tự trong ngày hôm nay nếu ông có một sự lựa chọn?
Đáp: Đúng, vì nước Nga lớn hơn Putin. Bây giờ tôi hiểu những gì Thomas Mann hoặc Marlene Dietrich cảm thấy trong thời kỳ Đức Quốc xã. Họ là những người Đức lỗi lạc, nhưng họ không từ bỏ văn hóa Đức. Họ vẫn là người Đức. Tôi vẫn là người Nga, tiếng Nga là ngôn ngữ đầu đời của tôi. Người ta không thể từ bỏ nguồn gốc của mình, văn hóa của mình. Có thể mất nhiều năm, thậm chí có thể nhiều thế hệ, nước Nga mới có thể thay đổi, nhưng cuối cùng đất nước này sẽ trở thành một quốc gia đáng tin cậy đối với thế giới. Để những người như tôi có thể cảm thấy thoải mái khi sống trong nước Nga đó.
Hỏi: Ông có mơ thấy Tổng thống Garry Kasparov ngồi trong Điện Kremlin không?
Đáp: Không, tôi không mơ về điều đó. Tôi thấy mình ở một vai trò khác. Tôi muốn giúp Nga vượt qua cuộc khủng hoảng bi thảm này.
T.P