Trang báo mạng Data-Max của Nhật Bản vừa qua có bài viết về vai trò của Việt Nam trong việc biến Biển Đông trở thành vùng biển hòa bình và hợp tác.
Mở đầu, bài viết nêu tầm quan trọng của Biển Đông khi coi đây là khu vực chiến lược đối với các nước trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương nói riêng và các quốc gia khác trên thế giới nói chung.
Biển Đông nằm trên tuyến đường giao thông huyết mạch nối liền Thái Bình Dương – Ấn Độ Dương; Châu Âu – Châu Á; Trung Đông – Châu Á. Đây là vùng biển thuộc 1 trong 10 tuyến hàng hải lớn nhất thế giới, chiếm 1/4 lưu lượng tàu hoạt động trên biển của thế giới. Biển Đông còn là nơi chứa đựng nguồn tài nguyên thiên nhiên biển quan trọng cho đời sống và sự phát triển kinh tế của các nước xung quanh, đặc biệt là nguồn tài nguyên sinh vật (thủy hải sản), phi sinh vật (dầu khí, khoáng sản), là một trong năm bồn trũng chứa dầu khí lớn nhất thế giới. Ngoài ra, Biển Đông còn là một vùng biển nước sâu rộng lớn, có nhiều tiền đề thuận lợi cho việc tạo thành và tích tụ băng cháy (khí hydrat).
Mặc dù thực tế hầu hết các quốc gia duyên hải trong khu vực Biển Đông đều tham gia Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 và Toà trọng tài quốc tế được thành lập theo UNCLOS để xem xét vụ kiện của Philippines về “đường 9 đoạn” mà Trung Quốc đơn phương đưa ra nhằm tuyên bố chủ quyền với khoảng 80% diện tích Biển Đông đã ra phán quyết cuối cùng và tháng 7/2016 khẳng định yêu sách của Trung Quốc là không phù hợp; tuy nhiên, các bên liên quan đã không thể sử dụng UNCLOS để giải quyết tranh chấp.
Bài viết nhận định, một Biển Đông hoà bình, hợp tác đang là nguyện vọng của nhiều nước trong khu vực. Việt Nam được đánh giá đang là quốc gia tích cực nhất, vận động để duy trì hoà bình, ổn định tại Biển Đông.
Tháng 7/2021, trả lời câu hỏi của phóng viên đề nghị cho biết bình luận của Việt Nam nhân dịp 5 năm Toà trọng tài quốc tế ra phán quyết về vụ kiện của Philippines liên quan vấn đề Biển Đông, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết Việt Nam luôn ủng hộ việc giải quyết các tranh chấp về chủ quyền, quyền chủ và quyền tài phán ở Biển Đông thông qua các tiến trình ngoại giao và pháp lý, không sử dụng hoặc đe doạ sử dụng vũ lực, và bằng các giải pháp, biện pháp hoà bình phù hợp với Hiến chương Liên Hợp Quốc, cũng như UNCLOS 1982.
Việt Nam đề nghị các bên liên quan tôn trọng và thực thi đầy đủ các nghĩa vụ pháp lý được quy định trong UNCLOS 1982, hợp tác đóng góp tích cực, thiết thực vào duy trì hoà bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không, trật tự ở Biển Đông dựa trên luật pháp quốc tế.
Trong Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN – Mỹ tại Washington ngày 13/5/2022 Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính đã tái khẳng định lập trường, nguyên tắc giải quyết hoà bình mọi tranh chấp, khác biển trên cơ sở luật pháp quốc tế bao gồm UNCLOS 1982; hoan ngênh các đối tác ủng hộ Việt Nam cũng như ASEAN thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), xây dựng Bộ quy tắc ứng xử cho Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế.
Nhiều nước ASEAN liên quan tới tranh chấp trên Biển Đông như Philippines, Malaysia, Indonesia… đã đồng thuận với quan điểm của Việt Nam về Biển Đông phải là vùng biển cho hợp tác và kết nối, không phải là khu vực đối đầu hoặc xung đột. Trung Quốc, quốc gia đưa ra yêu sách chủ quyền chiếm tới 80% diện tích Biển Đông cũng cùng chung nhận thức cần phải duy trì hoà bình, ổn định ở Biển Đông.
Tháng 9/2021, trong cuộc gặp song phương với Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Thanh Sơn, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã thống nhất nhận thức chung về duy trì hoà bình, ổn định ở Biển Đông, cùng các nước ASEAN thúc đẩy đàm phán, sớm đạt được COC. Những quốc gia đang can dự tích cực vào Biển Đông như Mỹ, Nhật Bản cũng khẳng định cần duy trì hoà bình, an ninh, ổn định ở khu vực này.
Trong Hội nghị trực tuyến Mỹ – ASEAN diễn ra vào tháng 5/2021, quyền trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Atul Keshap nhấn mạnh chính quyền Tổng thống Joe Biden coi trọng quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN, khẳng định sẽ phối hợp chặt chẽ với các quốc gia ASEAN đóng góp duy trì hoà bình, an ninh, ổn định ở khu vực, trong đó có an ninh và an toàn hàng hải ở Biển Đông, tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới.
Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida trong chuyến thăm Việt Nam và Indonesia cuối tháng 4 đầu tháng 5/2022 đã cam kết sẽ hợp tác chặt chẽ với các nước hướng tới khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương bao gồm Biển Đông hoà bình, ổn định, tự do và rộng mở.
Cuối cùng, tác giả bài viết nhận định, trong bối cảnh thế giới, khu vực đang có những biến động khó lường như: Xung đột Nga – Ukraine, dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp ở một số nước, cạnh tranh giữa Mỹ – Trung Quốc, Mỹ – Nga ngày càng tăng, việc duy trì một Biển Đông hoà bình, ổn định có ý nghĩa rất lớn, là lợi ích của tất cả các quốc gia, không chỉ những quốc gia ven Biển Đông, những quốc gia ASEAN, mà cho cả khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và thế giới.