Dư luận cũng như những người yêu thích lặn biển ở khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang bàng hoàng và bức xúc việc san hô chết phủ trắng đáy biển ở đảo Hòn Mun – vùng lõi khu bảo tồn vịnh Nha Trang. Có rất nhiều nguyên nhân được đưa ra, trong đó ban quản lý lý giải là do thiên tai, nhưng không thuyết phục được những người am hiểu biển ở Nha Trang.
Dịch COVID-19 ập đến, mình cứ nghĩ là cơ hội không thể tốt hơn cho khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang trong đó có san hô. Nhiều năm trước khu vực vùng lõi Hòn Mun được xem có hệ sinh thái san hô đẹp bậc nhất Việt Nam. Giờ mình khá bất ngờ vì khi lặn xuống, chứng kiến cảnh san hô chết hàng loạt, rất đau xót”, anh Quân, một hướng dẫn viên có kinh nghiệm lặn 20 năm ở Nha Trang cho Zing biết.
Khảo sát thực tế tại Hòn Mun cho thấy san hô chết hàng loạt là có thật.
Tại khu vực bắc Hòn Mun – nơi được phép lặn, ở đây có các quần thể san hô mềm, hình não, nấm và khá ít san hô sừng. Số lượng sinh vật biển khá ít, trong khi cầu gai, sao biển, hải sâm khá nhiều, một vài điểm có rác, lưới đánh cá bám vào san hô.
Tại khu vực đông bắc Hòn Mun – hay còn gọi là bãi Mama Hạnh, chúng tôi chứng kiến san hô chết hàng loạt. Một số hướng dẫn viên lặn lâu năm cho biết trước đây khu vực này san hô rất đẹp, ai đến đây đều muốn lặn khu vực này để ngắm.
“San hô chết trắng cả một khu vực rộng lớn, ai lặn ở đây thời gian này đều không khỏi xót xa”, anh K., hướng dẫn viên lặn biển, buồn bã nói.
Nguồn tin trên cho hay, tại khu vực tây nam Hòn Mun. Khung cảnh san hô phủ trắng đáy biển khiến ai cũng bất ngờ. Dưới đáy biển, cả một khu vực rộng lớn không còn một cây san hô sống, một màu xám xịt bao phủ hàng trăm m2. Trên bờ hàng tấn san hô chết bị sóng đánh dạt, chất đống.
“Khu vực này từng là điểm lặn ưa thích của tôi vì nhiều loại san hô và hệ sinh thái phong phú. Mới 2 năm mà giờ cả đáy biển trắng xóa một lớp san hô chết. Tôi không còn tin vào mắt mình nữa”, anh Quân nói.
TS Hoàng Xuân Bền, Phó viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang cho hay việc suy giảm rạn san hô trong vịnh có nhiều nguyên nhân như: khai thác hủy diệt bằng chất nổ (hiện nay không còn); ô nhiễm môi trường từ các hoạt động du lịch, xả thải, nuôi trồng thủy sản; hiện tượng tẩy trắng san hô và các tác động thiên nhiên như bão, lũ…
Trong khi đó, ông Huỳnh Bình Thái, Trưởng ban quản lý vịnh Nha Trang, nói thiên tai là nguyên nhân chính khiến san hô dưới đáy biển chết hàng loạt. Đặc biệt, cơn bão 12 (năm 2021) làm hơn 80% san hô ở biển Nha Trang hư hại.
“Yếu tố biến đổi khí hậu, tăng nhiệt độ cũng tác động tiêu cực đến san hô không chỉ vịnh Nha Trang mà còn các khu vực như Phú Quốc”, ông Thái nói và cho rằng sự bùng phát các loại dịch hại như sao biển gai ảnh hưởng hệ sinh thái biển.
Tuy nhiên lý do thiên tai không thuyết phục được những người am hiểu biển ở Nha Trang. Anh Mai Hoàng Kiên Kha cho biết nếu thiên tai thì vịnh Vân Phong cách vịnh Nha Trang hơn 40km, là điểm đón gió trước, sẽ bị tàn phá nhiều hơn, nhưng san hô ở đây rất khỏe mạnh, phát triển. “Còn khu vực đảo Hòn Mun được cho kín gió hơn, nhưng đáy biển tan hoang, san hô chết hàng loạt mà đổ lỗi do thiên tai, mưa bão là chưa thuyết phục”, anh Kha nói.
Theo các thợ lặn biển, một nguyên nhân khiến san hô ở Hòn Mun suy giảm mạnh bởi ở đây có nhiều tàu khai thác, đánh bắt cá trái phép. Các tàu này lượn lờ quanh đảo (ở khoảng cách không bị xử phạt), canh thời điểm vắng lực lượng kiểm tra, lẻn vào đánh bắt. Nhiều tàu đánh bắt giã cào, quét sạch sinh vật biển từ nhỏ đến lớn, là nguyên nhân khiến san hô gãy đổ, hư hại. Một số người lặn xuống biển để bẫy, đánh thuốc các loại cá, tôm về bán…
Khi xem những hình ảnh chụp ở đáy biển Hòn Mun, PGS.TS Nguyễn Tác An – nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang tỏ ra bất ngờ, xót xa vì không thể tin được một quần đảo san hô quý hiếm, đẹp nay bị chết dần xóa trắng.
“Để hình thành một rạn san hô cần đến hàng nghìn, thậm chí cả triệu năm. Do vậy việc san hô bị chết hàng loạt như hiện nay chắc chắn rất khó phục hồi, mà có được cũng mất rất nhiều thời gian, tiền bạc” – PGS.TS Nguyễn Tác An nói trên báo Dân Trí.
Theo kết quả nghiên cứu của Viện Sinh thái học và tiến hóa – Viện hàn lâm Khoa học Nga, Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga tại Nha Trang và Viện Hải dương học vào tháng 3/2021, 90% san hô ở vịnh Nha Trang đã biến mất so với năm 1980. Trong đó, giai đoạn hiện nay là suy giảm mạnh nhất.
T.P