Máy bay không người lái (UAV) đóng vai trò quan trọng giúp Ukraine xác định vị trí binh lính và tiến hành các cuộc tấn công chính xác hơn nhằm vào đối phương. Nhưng các thiết bị này cũng phải đối diện với kỹ thuật tác chiến điện tử lợi hại của Nga.
Sau một thời gian dài được cả Nga và Ukraine sử dụng trên chiến trường, máy bay không người lái (UAV) đã thể hiện rõ vai trò và tầm quan trọng, nhất là trong điều kiện lực lượng mặt đất khó triển khai do mưa, tuyết.
Mặt khác, các hệ thống tác chiến điện tử cũng được cả Nga và Ukraine sử dụng để định vị, gây nhiễu tín hiệu điện tử cũng như GPS từ vũ khí và UAV của đối phương.
Theo ông Samuel Bendett, nhà phân tích và chuyên gia về các hệ thống quân sự không người lái và robot tại Trung tâm Phân tích Hải quân, các hệ thống này có thể được sử dụng từ máy bay, trực thăng, tàu hải quân hay lực lượng mặt đất. Mặc dù cả Nga và Ukraine đều đã sử dụng công nghệ này, nhưng Moscow đã đầu tư đáng kể vào loại thiết bị – từ các hệ thống tầm gần chiến thuật đến những hệ thống được cho là có thể gây nhiễu đối phương cách xa hàng chục km.
Đánh bại sự chính xác của đối phương
Khi quân đội Nga mới phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine cuối tháng 2, Moscow phải mất vài tuần để triển khai cơ sở hạ tầng tác chiến điện tử (EW) trên phạm vi rộng. Nhưng một khi đã thực hiện được, EW của Nga bắt đầu gây nhiễu cho các hệ thống tinh vi nhất của Ukraine – đặc biệt là UAV.
Việc chế áp điện tử đối với các phương tiện bay không người lái của Ukraine khiến Kiev mất đi một trong những lợi thế lớn nhất trong những tháng đầu của cuộc xung đột. Quân đội Ukraine dựa vào thông tin tình báo từ UAV để xác định mục tiêu cho các loại vũ khí pháo binh cỡ nhỏ, cải thiện mức độ chính xác khi khai hỏa.
Một nghiên cứu của Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI) có trụ sở ở London, Anh cho rằng: “Việc đánh bại sự chính xác của đối phương có ý nghĩa sống còn đối với một đơn vị quân đội”.
Tổ chức An ninh và hợp tác châu Âu (OSCE) lưu ý về số lượng lớn các hệ thống tác chiến điện tử của Nga ở miền Đông Ukraine. Trong số đó có các hệ thống tín hiệu tình báo TORN và SB-636 Svet-KU có thể định vị chính xác các đơn vị của Ukraine bằng cách theo dõi sóng vô tuyến. Ngoài ra, hệ thống RB-341V Leer-3 có thể phối hợp với các UAV Orlan-10 mang theo thiết bị gây nhiễu di động trên xe tải Kamaz-5350, hoặc các thiết bị gây nhiễu vô tuyến R-934B Sinitsa và R-330Zh Zhitels chặn các liên kết với vệ tinh.
Ở giai đoạn đầu của cuộc xung đột, hoạt động gây nhiễu của Nga đã làm gián đoạn nghiêm trọng các tổ hợp tên lửa đất đối không S-300 và SA-11 của Ukraine ở phía Bắc Kiev. Nga cũng tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa hành trình và đạn đạo quy mô lớn nhằm vào các radar tầm xa và các khẩu đội phòng không của Ukraine. Hiệu quả của sự kết hợp này là hệ thống phòng không trên mặt đất của Ukraine bị tấn công nặng nề, buộc phi đội máy bay chiến đấu MiG-29 và Su-27, vốn ít hơn nhiều về số lượng so với Nga, phải chịu trách nhiệm chính trong việc bảo vệ bầu trời.
Vũ khí lợi hại của Nga ở chiến trường Donbass
Các phi công chiến đấu của không quân Ukraine là những người đầu tiên cảm nhận được tác động của việc Nga tăng cường tác chiến điện tử.
“Khi các tổ hợp tác chiến điện tử (EW) của Nga bắt đầu được triển khai một cách có hệ thống, các phi công Ukraine nhận thấy rằng họ thường xuyên bị nhiễu liên lạc cả với mặt đất cũng như trên không, thiết bị định vị của họ bị chặn và radar bị hỏng”, nghiên cứu của RUSI cho hay.
Các lữ đoàn và khẩu đội pháo của Ukraine phụ thuộc vào 2 loại UAV để phát hiện binh sỹ và pháo binh Nga: quadcopter và octocopter cỡ nhỏ; các UAV cánh cố định cỡ lớn hơn như Bayraktar TB-2 do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất. Khi thiết bị EW của Nga làm nhiễu GPS và cắt đứt liên kết vô tuyến, những chiếc UAV của Ukraine liên tiếp bị rơi.
Theo RUSI, có đến 90% UAV của Ukraine bị bắn hoặc rơi trong mùa hè, khiến Kiev khẩn cấp kêu gọi các đồng minh hỗ trợ.
Việc mất nhiều UAV khiến Ukraine khó kiểm soát hỏa lực hơn, các khẩu đội pháo của họ trở nên kém chính xác hơn và do đó giúp quân đội Nga có thời gian tái củng cố ở phía Đông và chuẩn bị cho cuộc giao tranh mùa hè.
Chiến dịch mùa hè không được như kỳ vọng không làm thay đổi thực tế EW đã thực hiện tốt nhiệm vụ mà quân đội Nga cần.
“Trong giai đoạn đầu của cuộc giao tranh ở Donbass khi quân đội Ukraine có ít hệ thống chính xác, vũ khí tác chiến điện tử của Nga đã làm giảm hiệu quả của các hệ thống này”, báo cáo của RUSI kết luận.
Trong bối cảnh các cuộc giao tranh giữa Nga và Ukraine hiện nay tập trung trở lại khu vực Dobass, các hệ thống tác chiến điện tử sẽ đóng vai trò như trợ thủ đắc lực của quân đội Nga. Đây là nơi Nga có thể dễ dàng di chuyển thiết bị tác chiến điện tử đến gần chiến trường nhờ các tuyến đường tiếp tế ngắn hơn và dễ bảo vệ hơn.
T.P