Chẳng kiêng dè những ngày Tết nguyên đán cổ truyền của các nước Đông Nam Á, Trung Quốc vẫn cứ động binh ở Biển Đông. Điều này khiến cho không chỉ Philippines, Việt Nam và Đài Loan, mà nhiều quốc gia trong khu vực đều sửng sốt.
Chẳng là, hôm 9/1 (18 tháng Chạp), tàu hải cảnh Trung Quốc đã xua đuổi tàu cá của Philippines khỏi Bãi Cỏ Mây thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam (đang có tranh chấp giữa các nước Việt Nam, Philippines, Trung Quốc và Đài Loan). Truyền thông Philippines mới đưa tin về sự việc này vào ngày 20/1 (29 Tết) mới đây.
Càng ngạc nhiên hơn khi những lời hứa của các ông Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. hồi đầu tháng 1/2023 vẫn còn “nóng” trên báo chí. Rằng, hai nhà lãnh đạo khẳng định, tăng cường quan hệ kinh tế và nối lại đàm phán về thăm dò dầu khí, thúc đẩy hợp tác thăm dò dầu khí ở các khu vực không tranh chấp; tiếp tục xử lý đúng đắn các vấn đề hàng hải thông qua tham vấn thân thiện. Ông Tập đồng ý “tìm giải pháp cho phép ngư dân Philippines tiếp cận các ngư trường truyền thống”.
Đúng là “lời nói gió bay”. Chưa thấy tham vấn thân thiện đâu chỉ thấy gia tăng khiêu khích và bạo lực!
Nói có sách mách có chứng. Thuyền trưởng tàu cá Philippines đã đưa ra một đoạn video cho giới chức Philippines ghi rõ hình ảnh tàu hải cảnh Trung Quốc mang ký hiệu CCG 5204 đuổi tàu cá Ken-Ken của Philippines khi tàu này hoạt động gần Bãi Cỏ Mây. Tàu Trung Quốc đã theo sát tàu cá của Philippines ở khoảng cách khoảng 800 mét và ra ký hiệu yêu cầu tàu cá phải lập tức ra khỏi khu vực này. Sau đó, tàu cá Philippines đã phải tháo lui.
Nhận được báo cáo, tuần duyên Philippines đã phái các tàu tuần tra đến khu vực để điều tra.Bộ ngoại giao Philippines đã đưa công hàm phản đối đến Đại sứ quán Trung Quốc.
Bãi Cỏ Mây không thuộc chủ quyền Trung Quốc. Nó là bãi cạn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam bị Philippines chiếm giữ. Theo các nhà nghiên cứu, ở Biển Đông, sau bãi cạn Scarborough, bãi Cỏ Mây là điểm nóng an ninh thứ hai.
Bãi Cỏ Mây cách đảo Palawan của Philippines 105 hải lý. Đây là rạn san hô dài 15 km, rộng 5 km nằm trên cửa ngõ chiến lược đến bãi Cỏ Rong, nơi này có trữ lượng dầu khí khá lớn. Trung Quốc nhiều năm muốn “thu hồi” bãi này là vì thế.
Mười năm trước, tháng 5/2013, Philippines đã chính thức trao công hàm phản đối cho Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila. Công hàm nêu rõ, một tàu chiến cùng hai tàu hải giám của Trung Quốc đã tuần tra bất hợp pháp và phong tỏa việc tiếp tế hậu cần cho các binh sĩ thủy quân lục chiến của Philippines tại khu vực nói trên.
Dịp này Bộ Ngoại giao Philippines khẳng định: Bãi Cỏ Mây là “một phần không thể tách rời của Philippines” (!), và yêu cầu Trung Quốc phải “rút ra khỏi khu vực này, vì nó thuộc vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Philippines”.
Thế nhưng, Trung Nam Hải đã cười khẩy, cho rằng Manila ngoan cố. Sớm hay muộn cũng phải “trả” bãi này cho Trung Hoa đại lục. Từ đây nước này sử dụng “chiến lược bắp cải” đối với bãi Cỏ Mây. Hải quân Trung Quốc tiến hành bao bọc bãi cạn này bằng các lớp tàu khác nhau, với lớp trong cùng là các tàu cá, rồi đến các tàu hải giám, và các tàu hải quân sẽ tạo thành lớp ngoài cùng.
Mục tiêu của chiến lược này là nhằm ép buộc thủy quân lục chiến của Philippines phải rời bỏ tàu căn cứ vì thiếu tiếp tế hậu cần.
Trong mấy năm qua, mặc dù Washington đã gia tăng viện trợ quân sự cho Philippines, nhưng vẫn chưa rõ liệu Mỹ có áp dụng Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ – Philippines trong trường hợp xảy ra xung đột giữa Philippines và Trung Quốc tại khu vực bãi Cỏ Mây hay không.
Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh đang đặt cược khi cho rằng Mỹ sẽ không dám can thiệp để duy trì sự hiện diện của Manila ở bãi Cỏ Mây. Có lẽ Washington chỉ lên tiếng chống lại việc sử dụng vũ lực để cưỡng ép nhằm thay đổi hiện trạng đơn phương. Tàu hải quân Mỹ sẽ không dám đối đầu trực tiếp với tàu công vụ Trung Quốc tại các bãi cạn ở biển Đông.
Sức mạnh hải quân Philippines hiện thua xa hải quân Trung Quốc, khó có khả năng bảo vệ sự hiện diện của mình trong trường hợp Trung Quốc quyết tâm đánh bật Manila ra khỏi bãi Cỏ Mây. Có hai kịch bản cho một cuộc giao tranh quân sự tiềm năng giữa Philippines và Trung Quốc:
Nếu Trung Quốc vẫn tiếp tục phong tỏa việc tiếp tế hậu cần cho binh sĩ Philippines tại bãi Cỏ Mây, Manila có thể sẽ sử dụng trực thăng để thực hiện việc tiếp tế. Sự can thiệp của Trung Quốc vào các hoạt động này có thể dẫn đến tấn công quân sự.
Còn nếu Philippines cố gắng xây dựng cơ sở hạ tầng ở bãi Cỏ Mây, thì nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ nắm bắt cơ hội này để công khai buộc tội Philippines là có hành động khiêu khích để khởi động cái gọi là “chiến lược bắp cải” của mình.
Cả hai kịch bản nói trên đều có nguy cơ dẫn đến leo thang xung đột quân sự. Và ngay cả khi tránh được xung đột, thì căng thẳng tăng cao vẫn có thể là một đòn giáng vào những nỗ lực khởi động các cuộc đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử (COC) giữa Trung Quốc và các thành viên của ASEAN tại biển Đông.
Hàng chục năm đã trôi qua nhưng Washington vẫn thiếu một chiến lược hiệu quả để ngăn chặn việc Trung Quốc bắt nạt các nước nhỏ. Họ vẫn ngang nhiên sử dụng vũ lực nhằm cưỡng buộc và nỗ lực thay đổi hiện trạng đơn phương đối với các đảo, rạn san hô và bãi đá ngầm tranh chấp với các nước láng giềng ở biển Đông.
Xem ra các hoạt động ngoại giao giữa Trung Quốc với các nước trong khu vực chỉ là màn kịch vụng về. Đụng đến lợi ích cốt lõi dẫu là lợi ích phi pháp là họ sẵn sàng xổ toẹt mọi cam kết.
H.Đ