Căng thẳng ở Biển Đông tiếp tục tiềm ẩn những cơn sóng ngầm âm ỉ khi nhiều bên thúc đẩy ngoại giao pháo hạm.
Khuya 2.3, tờ Hoàn Cầu thời báo đưa tin một nhóm tàu chiến của Trung Quốc, dưới sự chỉ huy của Chiến khu Nam bộ, vừa thực hiện cuộc tập trận ở Biển Đông và vùng tây Thái Bình Dương. Bắt đầu từ cuối tháng 1, cuộc tập trận kéo dài hơn 30 ngày với hải trình tổng cộng khoảng 9.000 hải lý, nhưng truyền thông Trung Quốc mới đưa tin gần đây. Cuộc tập trận có sự tham gia của tàu đổ bộ tấn công Hải Nam loại Type 075, tàu khu trục Hồi Hột loại Type 052D, tàu hộ tống Liễu Châu loại Type 054A và một tàu hỗ trợ.
Từ sự tham gia của các cường quốc
Gần đây, truyền thông Trung Quốc liên tục thông tin về các cuộc tập trận ở Biển Đông, trong khi hải quân Mỹ cũng thường xuyên điều động các nhóm chiến hạm tham gia diễn tập tại vùng biển này.
Ngày 17.2, trong bối cảnh Washington và Bắc Kinh căng thẳng xung quanh vụ khinh khí cầu, tờ Hoàn Cầu thời báo đưa tin nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông (số hiệu 17) của Trung Quốc tập trận ở Biển Đông. Kèm theo đó, hải quân Trung Quốc còn công bố đoạn video cho thấy phía tàu Sơn Đông phát đi thông báo cả bằng tiếng Hoa lẫn tiếng Anh với nội dung: “Đây là tàu chiến số 17 của hải quân Trung Quốc”, kèm theo đó là hình ảnh tàu Sơn Đông tiến hành tập trận, bao gồm cả chiến đấu cơ J-15 trên tàu được triển khai hoạt động cả ngày lẫn đêm. Đoạn video được giới chuyên gia quân sự Trung Quốc nhận định có thể ghi lại lúc nhóm tàu của nước này “chạm trán” với tàu chiến Mỹ. Trước đó, ngày 13.2, hải quân Mỹ thông báo điều động nhóm tác chiến tàu sân bay USS Nimitz và tàu đổ bộ tấn công USS Makin Island dẫn đầu nhóm tác chiến sẵn sàng đổ bộ thực hiện phối hợp tập trận ở Biển Đông.
Không những vậy, chưa đầy 1 tháng trước đó, hải quân Mỹ vừa triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay USS Nimitz tập trận ở Biển Đông vào giữa tháng 1.2023. Ngay trong lúc tàu USS Nimitz tập trận, Bắc Kinh cũng đã điều động nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông đến Biển Đông để tập trận. Trong những năm qua, 2 bên từng nhiều lần triển khai chiến hạm với nhiều quy mô khác nhau hoạt động tại vùng biển này. Đây là những động thái được xem như cách thức ngoại giao pháo hạm để răn đe lẫn nhau.
Đến lựa chọn của các bên khác
Liên quan tình hình Biển Đông, tờ The Japan Times ngày 28.2 dẫn lời Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Manuel Romualdez cho hay hải quân Philippines cùng phía Mỹ, Nhật Bản và Úc có thể tiến hành tuần tra chung ở vùng biển này. Đây là động thái mới của Manila sau nhiều nỗ lực đẩy mạnh hợp tác quân sự với nhiều bên như Washington, Tokyo và Canberra.
Phân tích khi trả lời Thanh Niên, TS Satoru Nagao (Viện Nghiên cứu Hudson, Mỹ) ngày 3.3 cho rằng: “Đối với một số nước Đông Nam Á, mối lo ngại lớn nhất là ý chí của Mỹ. Vì vậy, làm thế nào để duy trì sự can dự của Mỹ là vấn đề đáng quan tâm của một số bên”.
Vì thế, theo TS Nagao, một số bên ở Đông Nam Á như Philippines có các động thái để duy trì sự hiện diện của Mỹ ở khu vực. Gần đây, Manila và Washington công bố thỏa thuận cho phép lực lượng Mỹ tiếp cận thêm 4 căn cứ của Philippines.
Những động thái của Philippines có thể mở đường cho không chỉ lực lượng Mỹ mà cả Nhật Bản, Úc cũng có thể tăng cường hiện diện tại khu vực Biển Đông, đặc biệt là hoạt động của tàu chiến các bên. Đây có thể xem là một cách thức để một nước nhỏ như Philippines cũng có thể thúc đẩy ngoại giao pháo hạm nhằm tăng cường răn đe các hành động gây căng thẳng ở vùng biển này.
Trong khi đó, Đài ABS-CBN ngày 3.3 dẫn lời Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho rằng các nước Đông Nam Á nên đồng thuận cùng một phía trong việc giải quyết vấn đề Biển Đông. Tuyên bố được Thủ tướng Anwar Ibrahim đưa ra khi trả lời phỏng vấn ABS-CBN trong chuyến công du đến Philippines từ ngày 1 – 2.3.