Chính sách mập mờ chiến lược của Hoa Kỳ khiến cho cả Trung Quốc và Đài Loan phải hết sức thận trọng và tỉnh táo trong đối ngoại. Chỉ có chuyện vào tháng 4 tới đây nhà lãnh đạo Đài Loan “quá cảnh” Washington mà cái chảo dầu dư luận Trung Quốc đã sôi sùng sục.
Hôm 8/3 cơ quan đối ngoại Trung Quốc phát đi thông tin, họ “quan ngại sâu sắc” về kế hoạch viếng thăm Mỹ của bà Thái Anh Văn. Bắc Kinh yêu cầu Washington làm rõ điều này, nhất là việc bà có gặp Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy hay không?
Hãng Bloomberg đưa tin, ông McCarthy không trực tiếp trả lời chính quyền Bắc Kinh, nhưng hôm 7/3, ông này xác nhận kế hoạch gặp bà Thái Anh Văn tại Mỹ. Chủ tịch Hạ viện Mỹ nói thêm, điều này không ngăn cản chuyến thăm Đài Loan sau này của ông.
Trong một tuyên bố mới nhất, Văn phòng tổng thống Đài Loan cho biết: “Các dàn xếp về việc quá cảnh” đã được thực hiện trong nhiều năm, mặc dù tuyên bố đã tránh không đề cập trực tiếp đến Hoa Kỳ.
Bắc Kinh cho rằng, hành động của bà Thái Anh Văn là không đàng hoàng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói: “Chúng tôi quan ngại sâu sắc về tin tức này. Chúng tôi đã gửi công hàm nghiêm túc tới phía Hoa Kỳ và yêu cầu họ làm rõ”.
Bà Mao nói tiếp: “Mối đe dọa thật sự đối với hòa bình và ổn định ở Eo biển Đài Loan chính là lực lượng ly khai đòi Đài Loan độc lập”.
Về phía Đài Loan, ông Khâu Quốc Chính-người đứng đầu Cơ quan Phòng vệ Hòn đảo này- thản nhiên nói, ông không hay biết gì về kế hoạch tới Mỹ của nhà lãnh đạo Thái Anh Văn. Và ông làm sao biết được liệu bà Thái Anh Văn có gặp Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy ở Mỹ hay không.
Không ngần ngại khi nhắc đến thái độ hằn học của Trung Nam Hải, ông Khâu tuyên bố: “Chúng tôi sẽ không cho phép các hành động khiêu khích lặp đi lặp lại chống lại chúng tôi. Chúng tôi không thể chấp nhận điều đó!”. Những bình luận này được Khâu Quốc Chính nói thẳng trước các nhà báo đang theo dõi phiên họp của cơ quan lập pháp Đài Loan.
Ông Khâu có thể không biết, nhưng theo các nguồn tin giấu tên tiết lộ, bà Thái Anh Văn đã được mời phát biểu tại Thư viện Tổng thống Ronald Reagan trong chuyến quá cảnh qua bang California (Mỹ). Chuyến đi dự kiến trong tháng 4 khi bà thăm các nước khu vực Trung Mỹ.
Nếu đúng như chương trình được tiết lộ, sự hiện diện của bà Thái Anh Văn ở Mỹ chắc chắn khiến Bắc Kinh nổi giận. Vào tháng 7/2019, bà Thái từng quá cảnh ở Mỹ trong chuyến thăm các đồng minh ở vùng Caribe. Những phản ứng và đe dọa của Đại lục đã không làm cho người đàn bà thép này nao núng.
Mặc dù luôn tuyên bố ủng hộ chính sách “một Trung Quốc” nhưng Washington lại luôn mập mờ chiến lược. Các đời Tổng thống đều nói rằng, nếu Đài Loan bị đe dọa tấn công bằng vũ lực thì Mỹ sẽ không bỏ rơi. Sự mập mờ này Mỹ đã duy trì từ năm 1949 cho tới nay. Hơn 70 năm qua, Trung Quốc chưa thể thống nhất Đài Loan và Đài Loan cũng chưa thể tuyên bố độc lập.
Kể từ sau cuộc khủng hoảng Eo biển Đài Loan lần thứ ba vào năm 1995, Trung Quốc đã nhiều lần tập trận giả. Giả mà như thật, bởi tình huống đặt ra là tấn công hòn đảo bằng quân sự. Nó chưa thành sự thật bởi vì chưa có một cuộc đổ bộ thực sự.
Gần 10 năm qua, Washington xác định Trung Quốc là con hổ lớn nhất trong cuộc đấu giành ngôi bá chủ thế giới. Từ chỗ xác định đối tượng chiến lược, Mỹ có nhiều giải pháp ngăn cản, đánh chặn Trung Quốc.
Trong các giải pháp đó thì giải pháp hợp tác chặt chẽ với Đài Loan được coi là diệu kế nhằm răn đe Trung Quốc.
Trước sau, Mỹ sẽ không bao giờ tuyên bố ủng hộ Đài Loan độc lập. Nhà Trắng mong muốn giữ nguyên hiện trạng để ngăn chặn một cuộc đổ bộ tấn công từ Trung Quốc. Bởi thế, Đài Loan ở trong thế kẹt dưới hai cấp độ, một là vấn đề lịch sử rối bòng bong trong quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ; hai là, một vùng lãnh thổ bị ảnh hưởng trong cuộc cạnh tranh nước lớn.
Thế giằng co lúc đầu còn như những đợt sóng, rồi dần dần cuộn lên thành cao trào. Đài Loan như con thuyền bị xô dạt, rung lắc dữ dội giữa sự toan tính của những cơn bão biển do Mỹ và Trung Quốc tạo nên.
Một chuyến “đi chơi” của nhà lãnh đạo Thái Anh Văn mà chính quyền cả hai nước Trung Quốc và Mỹ đều phải hết sức thận trọng khi phát ngôn, khi công bố sự thật là vì nó xuất phát từ bối cảnh vô cùng nhạy cảm đó.
H.Đ