Vốn đã không ưa, lại trong thế trên cơ, lâu nay, Washington vẫn thường lên mặt kẻ cả với Trung Quốc. Vậy mà trong vụ quá cảnh của “tài nữ” xứ Đài, Washington bỗng trở nên “nhũn nhặn” với Bắc Kinh một cách bất ngờ.
Ngày 30/3, “tài nữ” xứ Đài là bà Thái Anh Văn đã quá cảnh New Yorktrong lượt đi chuyến công du Nam Mỹ. Hình ảnh “người đàn bà thép” phong độ, tự tin trong tiền hô hậu ủng tràn ngập các phương tiện truyền thông khiến Bắc Kinh vốn đã tức tối, càng như tức tối hơn. Đã thế, đôi khi, cánh bỉnh bút một số tờ báo phương Tây còn “ngoáy” thêm vào nỗi cay cú của Bắc Kinh bằng cách đay lại trước đó, Trung Nam Hải từng chắc mẩm, những lời cảnh báo, đe dọa của họ sẽ khiến Mỹ cân nhắc lại việc cho bà Thái Anh Văn quá cảnh để tránh việc có thêm những rắc rối, lôi thôi.
Chắc quá thì thành lép, dẫu có bình thường hóa sự quá cảnh trong chiều đi của bà Thái Anh Văn, thì lần quá cảnh chiều về vẫn còn đấy. Nghĩa là chủ tịch Hạ viện Mỹ McCarthy gặp, bày tỏ thịnh tình với và Thái Anh Văn, đồng thời tiếp nối người tiền nhiệm là bà Pelosi khẳng định lại quan điểm, trách nhiệm ủng hộ của Mỹ với hòn đảo nhỏ bên kia đại dương.
Với Bắc Kinh, hành xử của Mỹ trong sự kiện này đồng nghĩa với việc Trung Quốc bị coi thường, bỉ mặt.
Tức khí, ngay ngày 31/3, Bắc Kinh ra tay thực hiện động thái để thể hiện với Mỹ và Đài Loan rằng mình không phải là kẻ nói suông. Chín máy bay của Trung Quốc đại lục vượt qua đường trung tuyến giữa eo biển Đài Loan – khu vực được coi là vùng đệm không chính thức giữa hai bờ, để triển khai hoạt động tuần tra sẵn sàng chiến đấu.
Đáp lại, lực lượng phòng vệ Đài Loan điều máy bay và tàu ra giám sát tình hình. Động thái thì căng, nhưng về lời nói, phía Đài Loan cho biết, việc giám sát được thực hiện theo nguyên tắc “không leo thang xung đột hay gây mâu thuẫn”. Giải thích của Đài Loan hằn khiên Bắc Kinh cảm thấy được an ủi đôi chút, coi đó như sự “biết điều”.
Tuy nhiên, nói cho cùng, Đài Loan, trong con mắt Trung Quốc chỉ là một tỉnh. Thế nên bà “tỉnh trưởng” Thái Anh Văn ăn nói, hành động thế nào, Bắc Kinh, trong thế bề trên, vẫn có thể tỏ ra không thèm chấp. Với họ vấn đề là phía Mỹ – kẻ hậu thuẫn – mới là quan trọng và đáng quan tâm nhất.
Bắc Kinh muốn Washington phải tỏ ra biết điều và thể hiện rằng Mỹ bảo lưu và tôn trọng quan điểm “một Trung Quốc” cụ thể qua “vụ quá cảnh” này. Tôn trọng thì tốt nhất, gạt đi cái việc tiếp đón bà “tỉnh trưởng” Thái Anh Văn một cách ồn ào, rình rang; càng không nên để người đàn bà này gặp chủ tịch Hạ viên, bởi một nhà lãnh đạo tầm quốc gia mà gặp một “tỉnh trưởng” để “bàn công chuyện” thì sao coi là đối đẳng?
Biết mình mà không biết người – đó là điều mà Washington hẳn đang ấm ức, thậm chí, cáu giận với Trung Quốc mấy ngày qua, trong câu chuyện liên quan bà mươi giờ đồng hồ quá cảnh nước này của bà Thái Anh Văn. Thịnh tình với bà Thái, ngoài câu chuyện song phương, Washington còn muốn làm các đồng minh khác của mình, trong đó có các đồng minh châu Á, thấy Mỹ là quốc gia có trách nhiệm, không bỏ rơi bạn bè trong bất kỳ hoàn cảnh nào.
Làm thế, ngoài việc tăng cường, còn là phục hồi niềm tin của những đồng minh – như Philippines chẳng hạn – hoài nghi rằng, Washington sẵn sàng hy sinh bạn bè nếu có thể thủ lợi. Thế nên, gì thì gì, ghẻ lạnh với bà Thái Anh Văn khi bà quá cảnh tại California là điều mà Washington không thể làm để “chiều chuộng” Bắc Kinh. Thay vì một lời mời thăm chính thức, Washington đã phải dàn dựng thành chuyến “quá cảnh” của bà Thái để Bắc Kinh không có cớ vặn vẹo, làm mình làm mẩy…, đã là hy sinh, biết điều lắm rồi.
Để Bắc Kinh yên lòng, không đẩy câu chuyện theo chiều hướng “nghiêm trọng hóa”, gặp gỡ báo chí, một quan chức cấp cao Mỹ còn dẫn một thống kê cho thấy: tất cả lãnh đạo Đài Loan (Trung Quốc) đều quá cảnh ở Mỹ, và bà Thái đã làm như vậy 6 lần kể từ khi lên cầm quyền năm 2016, gần đây nhất là năm 2019. Mỗi lần dừng chân như vậy, bà Thái Anh Văn đều đã gặp gỡ nghị sĩ Mỹ… Do đó, chẳng có lý do gì để Bắc Kinh biến chuyện quá cảnh này thành bất kỳ thứ gì khác.
Nếu thế, thì vẫn chỉ là những lời ví như trần tình hay thanh minh, thanh nga. Liên quan sự kiện này, dư luận khôn chán. Nhiều người đã tinh quái nhận ra, thông qua vị quan chức trên, Washington còn vỗ về Bắc Kinh bằng sự trọng vọng của Nhà trắng, rằng: Tổng thống Mỹ Joe Biden hy vọng sẽ sớm có một trao đổi nữa với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Ngoại trưởng Antony Blinken muốn lên lịch thực hiện chuyến thăm Bắc Kinh, thay cho cuộc hoãn lần trước. “Chúng tôi thúc giục Trung Quốc duy trì các kênh trao đổi”
Chẳng khó để “đọc” ra hàm ý qua cái gọi là “hy vọng…” của ông Biden. Là gì? Là Bắc Kinh “cả nghĩ quá” nên chuyện quá cảnh của bà Thái vốn là chuyện vặt mới thành to tát. Chứ với Nhà trắng, bà Thái Anh Văn quá cảnh vài giờ, gặp chủ tịch Hạ viện mươi lăm phút… – chuyện có gì đáng ầm ĩ đâu?
T.V