Các xe tăng chiến đấu chủ lực của Đức, Anh và Mỹ đã hoặc đang trên đường đến Ukraine. Tuy nhiên, những chiếc xe tăng này có một số điểm yếu nghiêm trọng mà Nga có thể khai thác.
Thiếu lớp giáp phản ứng nổ
Các loại xe tăng Leopard do Đức sản xuất, trong đó có Leopard 1 A-5, Leopard 2 A-4 và A-6, đã được cung cấp cho Ukraine. Dòng xe tăng Leopard 2 được coi là một trong những xe tăng chiến đấu chủ lực tốt nhất, sánh ngang với M1 Abrams của Mỹ, T-90 của Nga và Merkava của Israel.
Mỹ đã tân trang các xe tăng Abrams M-1 để cung cấp cho Ukraine. Chúng sẽ đến tay Kiev trong 2 tháng tới hoặc có thể sớm hơn. Anh đã gửi loạt xe tăng Challenger 2 đầu tiên cho Ukraine nhưng phương tiện nặng tới 69 tấn này quá nặng đối với các cây cầu ở Ukraine và không phù hợp để hoạt động trên các con đường bùn lầy.
Không có xe tăng nào cung cấp cho Ukraine được trang bị lớp giáp phản ứng nổ. Thay vào đó, các xe tăng này dựa vào lớp giáp phản ứng phi năng lượng (NERA – non-energetic reactive armor). Loại giáp NERA ra đời sớm nhất là giáp Chobham bởi nó được phát triển ở Trung tâm Nghiên cứu Xe tăng Anh tại Chobham, Surrey.
Loại giáp này bao gồm các tấm thép với chất liệu phi thép nằm ở giữa, đôi khi gồm nhiều lớp và chất liệu. Lớp giáp composite được thiết kế để ngăn chặn đạn nổ lõm (giống như đạn nổ mạnh chống tăng (HEAT) và chống lại các loại thanh xuyên giáp.
Các thanh xuyên giáp có thể được làm từ thép cứng, wolfram hoặc urani nghèo. Được biết tới là Đạn xuyên giáp thoát vỏ ổn định bằng cánh đuôi (APFSDS), các loại đạn M829A4 của Anh và Mỹ sử dụng urani nghèo cho các thanh xuyên giáp. Các loại đạn xuyên động năng, đôi khi được gọi là Dart, chứa 99% urani nghèo kết hợp với các kim loại khác, còn được gọi là Stabilloy.
Trái lại, đạn APFSDS của Đức sử dụng đạn xuyên động năng wolfram bởi vì đạn urani nghèo bị cấm ở EU. Tất cả các loại pháo sử dụng cho xe tăng của châu Âu và Mỹ đều là pháo nòng trơn cỡ 120mm. Trong khi đó, các xe tăng của Nga sử dụng pháo nòng trơn cỡ 125mm.
Nga có cả đạn urani nghèo và đạn xuyên động năng wolfram sử dụng cho các xe tăng chiến đấu chủ lực. Các loại đạn này được sản xuất trong hàng thập kỷ với các phiên bản khác nhau. Tuy nhiên, dường như Nga không sử dụng đạn urani nghèo trong cuộc xung đột ở Ukraine.
Giáp phản ứng của Nga đã phát triển, từ Kontakt 2 tới Kontakt 5. Nga đang giới thiệu một lớp giáp phản ứng mới được gọi là Reklit, được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa từ APFSDS.
Tính năng cơ bản của lớp giáp phản ứng nổ là phát nổ khi một viên đạn bay tới tấn công xe tăng. Vụ nổ sẽ chuyển hướng quả đạn đang đến hoặc phá hủy và vô hiệu hóa nó.
Các dạng giáp phản ứng nổ có thể bẻ gãy hoặc làm cong đạn xuyên động năng nhằm bảo vệ xe tăng. Lớp giáp phản ứng phải được thiết kế để khi phát nổ, nó không khiến cho lực lượng bộ binh gần đó thương vong hay gây hư hại cho các phương tiện khác.
Anh, Đức và đặc biệt là Mỹ từ lâu đã cho rằng các xe tăng chiến đấu chủ lực của họ, được thiết kế vào những năm 1970 và 1980, đủ tốt để đối phó với hầu hết các mối đe dọa và không cần lớp giáp phản ứng đắt đỏ.
Tuy nhiên, cuộc chiến ở Iraq và Syria đã thay đổi tất cả khi nhiều xe tăng Abrams và Leopard bị vũ khí chống tăng của Nga phá hủy. Nếu lớp giáp của Mỹ và Đức có thể bị phá hủy bởi các loại đạn dược cũ chứ không phải đạn xuyên động năng, một điều dễ thấy là xe tăng phương Tây đang gặp rủi ro. Nga đã gần như ngay lập tức nhận ra điểm yếu của các xe tăng Leopard.
Bắt đầu từ năm 2017, quân đội Mỹ đã thiết kế Angled Tiles, một loại giáp phản ứng nổ được thiết kế để làm chệch hướng các mối đe dọa cả phía trước và phía sau. Vào năm 2019, quân đội Mỹ bắt đầu lắp đặt Angled Tiles trên xe tăng Abrams của Mỹ được triển khai ở châu Âu, đồng thời thừa nhận rằng loại xe tăng này, mặc dù được trang bị lớp giáp siêu bí mật, vẫn thiếu khả năng bảo vệ.
Điều này đặc biệt quan trọng bởi các xe tăng chiến đấu chủ lực mới nhất của Mỹ có hệ thống giáp nhiều lớp độc đáo, trong đó bao gồm urani nghèo. Mỹ quyết định không cung cấp phiên bản xe tăng với lớp giáp urani nghèo cho Ukraine do lo ngại Nga có thể thu giữ chúng.
Trong khi đó, tại Ukraine, các xe tăng Leopard mới đến gần đây đang được điều chỉnh bằng cách bổ sung thêm lớp giáp phản ứng bên ngoài. Do thiếu nguồn cung giáp phản ứng nổ, Ukraine đang phải tháo các module khỏi xe tăng Nga bị hư hỏng. Ít nhất cho đến nay, xe tăng Leopard 2 sửa đổi đang được trang bị giáp phản ứng nổ Kontakt 1, đi sau một vài thế hệ so với các hệ thống giáp phản ứng nổ mới nhất.
Việc Ukraine vội vàng bổ sung lớp giáp phản ứng cho các xe tăng mới của phương Tây đã cho thấy những xe tăng này không tốt hơn nhiều so với những xe tăng mà Kiev từng có trước đó khi thiếu hệ thống phòng thủ chủ động.
Thiếu hệ thống phòng thủ chủ động
Không có xe tăng nào mà phương Tây cung cấp cho Ukraine có các hệ thống phòng thủ chủ động – một cách đặc biệt quan trọng để bảo vệ xe tăng và các kíp tăng khỏi các vũ khí chống tăng hiện đại.
Hệ thống phòng không chủ động là một hệ thống có thể phá hủy súng cối, tên lửa và đạn pháo trước khi chúng tấn công xe tăng. Hệ thống này hoạt động bằng cách phát hiện các mối đe dọa và vô hiệu hóa bằng cách bắn chặn.
Các hệ thống phòng thủ xe tăng hiệu quả cần có lớp giáp chất lượng cao, lớp giáp phản ứng và Hệ thống Phòng thủ Chủ động. Các xe tăng có 3 khả năng trên có thể sống sót trước một đối thủ được trang bị tốt, vũ khí mạnh. Hiện đã có một số hệ thống phòng thủ chủ động và một số hệ thống mới hơn đang được phát triển, có thể sẽ sử dụng tia laser thay vì các loại đạn tạo bởi chất nổ.
Nga khẳng định nước này có một số hệ thống phòng thủ chủ động (một trong số đó là Arena) nhưng không có xe tăng nào trong cuộc xung đột ở Ukraine được trang bị nó. Ngoài ra, cũng không có xe tăng nào mà Đức, Anh và Mỹ cung cấp cho Ukraine trang bị hệ thống này.
Hệ thống tốt nhất được triển khai hiện nay là Trophy của Israel và một phiên bản khác mới hơn cũng do Israel sản xuất là Iron Fist. Trophy đã được chứng minh trong chiến đấu và được trang bị cho các xe tăng Merkava.
Khoảng 100 hệ thống đã được bán cho Lầu Năm Góc để trang bị cho xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams. Một số phương tiện chiến đấu bộ binh Bradley cũng đưuọc trang bị Iron Fist nhưng chúng không nằm trong những phương tiện được cung cấp cho Ukraine.
Một số xe tăng Abrams cũng được trang bị Hệ thống Phòng thủ Chủ động Kỹ năng Mềm có thể làm nhiễu hệ thống điện tử của mối đe dọa. Hệ thống này đối phó hiệu quả với các vũ khí chống tăng do quân đội vận hành nhưng không có bất kỳ hệ thống kỹ năng mềm nào được trang bị cho xe tăng Abrams vận chuyển cho Ukraine.
T.P